Εξω από μια αίθουσα Δημοτικού, μια μητέρα σιγοψιθυρίζει με ένταση: «Η δασκάλα ξεπέρασε το όριο». Δεν ήξερε τι είχε προηγηθεί, δεν ρώτησε, όμως ήταν έτοιμη να μοιραστεί την αγανάκτησή της στο γονεϊκό chat. Την ίδια στιγμή η δασκάλα νιώθει ότι κάθε της λέξη παρακολουθείται και παρεξηγείται, σαν να πρέπει να απολογείται διαρκώς. Και κάπως έτσι η φυσική συμμαχία γονιού και δασκάλου δίνει τη θέση της σε αδικαιολόγητη καχυποψία.
Η Μαριάννα, εκπαιδευτικός θεατρικής αγωγής με 20 χρόνια εμπειρία, εξηγεί: «Οι γονείς σήμερα έρχονται με μεγάλες προσδοκίες και ένα φίλτρο ωραιοποίησης για τα παιδιά τους. Είναι δύσκολο να παραδεχτούν δυσκολίες ή προβλήματα». Από την άλλη πλευρά, η Ελένη, μητέρα δύο παιδιών στο Δημοτικό, αποκαλύπτει: «Πολλές φορές νιώθω ότι, όταν πάω να μιλήσω με τη δασκάλα, εκείνη με βλέπει σαν απειλή». Δύο φωνές που δείχνουν πως η δυσπιστία υπάρχει και από τις δύο πλευρές. Οι απαιτήσεις και οι αμυντικές στάσεις θολώνουν την ουσία: την πρόοδο του παιδιού.
Η πίεση του βαθμού
Ο Μιχάλης, φιλόλογος σε Γυμνάσιο και Λύκειο της επαρχίας, τονίζει: «Πολλοί γονείς δεν επικοινωνούν ποτέ μαζί μας. Μόνο αν τύχει να μας δουν στον δρόμο. Κι αυτό φυσικά δεν το θεωρώ επικοινωνία. Δεν μπορώ να εξηγήσω πώς λειτουργεί το παιδί τους στον διάδρομο ενός σούπερ μάρκετ. Ενδιαφέρονται μόνο για τις επιδόσεις. Έτσι, όταν βάζω έναν όχι άριστο βαθμό, είμαι σίγουρος ότι μετά θα πρέπει να δώσω εξηγήσεις· συχνά σε κλίμα έντασης. Γνωρίζω όμως πολλούς συναδέλφους που δίνουν μεγάλες βαθμολογίες για να μην αντιμετωπίσουν δύσκολους γονείς». Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί. Οι βαθμοί στη χώρα μας λειτουργούν σαν σήμα κοινωνικής αξίας, σαν προαναγγελία του μέλλοντος. Την εμμονή με τη βαθμοθηρία περιγράφει και ο Νίκος Ράπτης, πρόεδρος των Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων Μ. Ν. Ράπτου στη Λάρισα: «Το ότι στην Ελλάδα όλοι σχεδόν οι μαθητές καταντούν αριστούχοι είναι σύμπτωμα συνολικής οργανωσιακής χρεοκοπίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος», λέει.
Ωστόσο, ο Γιώργος, πατέρας μαθητή Γυμνασίου, είχε μια διαφορετική, μεταμορφωτική εμπειρία: «Η φιλόλογος του γιου μου με πήρε τηλέφωνο απλώς για να μου πει ότι τον είδε πιο χαρούμενο τον τελευταίο καιρό. Αυτό με έκανε να συνειδητοποιήσω πως οι βαθμοί μπροστά στην ευτυχία του γιου μου έχουν λιγότερη σημασία. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό το τηλεφώνημα, σχεδόν μου άλλαξε τη ζωή». Μικρές χειρονομίες που χτίζουν εμπιστοσύνη εκεί που οι βαθμοί συχνά γκρεμίζουν.
Η καθημερινότητα του δασκάλου και το άγχος του γονιού
Πίσω από την εικόνα του «δημοσίου υπαλλήλου με τις πολλές διακοπές» κρύβεται μια άλλη πραγματικότητα. Νηπιαγωγός με 30 χρόνια πείρα υπενθυμίζει τις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών, ειδικά στην αρχή της θητείας τους: «Ο Έλληνας δάσκαλος είναι με μια βαλίτσα στο χέρι, μακριά από την οικογένεια και τους αγαπημένους του. Συνεχείς μετακινήσεις, οικονομική εξόντωση με διπλά ενοίκια και πάγια, όταν υπάρχει οικογένεια, και ακριβά έξοδα μετακίνησης. Και επιπλέον, πρέπει να είμαστε και ψυχολόγοι, και κοινωνικοί λειτουργοί, και γραφειοκράτες. Αυτό μας εξαντλεί».
Απέναντι σε αυτή την εξάντληση στέκεται η σύγχυση του γονιού. Η Νίκη, μητέρα μαθητή Γυμνασίου, εξηγεί: «Άλλος καθηγητής μού λέει ότι το παιδί χρειάζεται υποστήριξη, άλλος ότι είναι όλα καλά. Αυτό με μπερδεύει και με αγχώνει. Μήπως δεν φταίει το παιδί, αλλά ο δάσκαλος;».
Ο γονιός-πελάτης
O προβληματισμός για τη σχέση εκπαιδευτικού και γονέα αφορά και τα ιδιωτικά σχολεία. Εκεί, o γονιός είναι και «πελάτης» και φέρνει μαζί του την κουλτούρα του «πληρώνω και απαιτώ»; Ο κ. Ράπτης απαντά. «Στο ιδιωτικό, αλλά και στο κρατικό σχολείο, ο γονιός με την εγγραφή του “αγοράζει” και την αλήθεια για το παιδί του. Οι εκπαιδευτικοί δεν πουλάμε παπούτσια. Μοιάζουμε μάλλον με ιατρούς: Σας ακούω, συνεργάζομαι μαζί σας, αλλά στο τέλος καταλήγω σε μια “συνταγή” για το συγκεκριμένο παιδί. Υπάρχει πιλότος στο τιμόνι κι αυτός είναι ο εκπαιδευτικός».
Η Μαρία, μητέρα μαθήτριας ιδιωτικού Λυκείου, εκτίμησε το γεγονός ότι ο καθηγητής της κόρης της αφιέρωσε χρόνο για να εξηγήσει λεπτομερώς αδυναμίες αλλά και δυνατά σημεία, δίνοντάς της πρακτικές συμβουλές για το πώς να στηρίξει το παιδί στο σπίτι. «Ένιωσα πως υπάρχει συνεργασία, γι’ αυτό άλλωστε επιβαρύνεται η οικογένειά μας με ένα πολύ σημαντικό έξοδο όπως το ιδιωτικό σχολείο», λέει.
Στα δημόσια σχολεία οι περιορισμοί είναι διαφορετικοί. Η Δήμητρα, μητέρα μαθήτριας σε Γυμνάσιο της Δυτικής Αττικής, θυμάται: «Πήγα να συζητήσω για μια δυσκολία στα Μαθηματικά. Ο καθηγητής με άκουσε προσεκτικά, αλλά μου εξήγησε ότι με 25 παιδιά στην τάξη είναι δύσκολο να αφιερώσει ξεχωριστό χρόνο σε καθένα, ειδικά όταν αυτό δυσκολεύεται. Σημασία έχει να βγει η διδακτέα ύλη. Κατάλαβα την πίεση που έχει, αλλά έφυγα με την αίσθηση ότι πρέπει κι εγώ να βοηθήσω περισσότερο στο σπίτι». Διαφορετικές συνθήκες, ίδια πρόκληση: πώς θα συνεργαστούν δάσκαλος και γονιός χωρίς να εγκλωβιστούν στις αμυντικές τους στάσεις.
Οι «αόρατοι» γονείς και οι πολιορκημένοι δάσκαλοι
Σε πολλούς σχολικούς διαδρόμους –και ακόμη περισσότερο στις ομαδικές συνομιλίες που δημιουργούν οι γονείς– ο τρόπος διδασκαλίας σκανάρεται διαρκώς, ενώ ακόμα και η πρόθεση αμφισβητείται. Η Νεφέλη, μητέρα μαθήτριας Γυμνασίου, θυμάται πως «όταν προσπάθησα να συζητήσω για μια πτώση στους βαθμούς, ένιωσα ότι ο καθηγητής με αντιμετώπιζε με ειρωνεία. Δεν θέλω να αμφισβητήσω το έργο του, αλλά θα ήθελα περισσότερη διάθεση διαλόγου». Η Κατερίνα, μητέρα ενός παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες, λέει: «Όταν έλαβα για πρώτη φορά σημείωμα ότι το παιδί μου “χρειάζεται βελτίωση”, ένιωσα ότι μιλούσαν για μένα. Δεν είναι εύκολο να μην αμυνθείς».
Από την άλλη, η Μαριάννα θυμάται γονείς που εμφανίστηκαν στο σχολείο απροειδοποίητα, απαιτώντας εξηγήσεις για ένα σχόλιο στην τάξη. «Νιώθουμε συχνά ότι δεν έχουμε το δικαίωμα ούτε να κάνουμε παρατήρηση στο παιδί. Και δεν θα ξεχάσω και μια μαμά που με μεγάλη δυσαρέσκεια μου είπε πως έπρεπε να την είχα πάρει τηλέφωνο για να “προλάβουμε αυτό το 9”, όπως είπε. Λες και το παιδί της έμεινε στην ίδια τάξη με το 9 στη Θεατρική Αγωγή».
Οι γονείς συχνά νιώθουν ότι οι δάσκαλοι τους απορρίπτουν ή δεν τους ακούν. Οι δάσκαλοι συχνά νιώθουν ότι οι γονείς υποτιμούν τη δουλειά τους ή απαιτούν υπερβολικά. Η καχυποψία και από τις δύο πλευρές δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, που καταλήγει να ζημιώνει το ίδιο το παιδί.
Λεκτική κακοποίηση και καταγγελίες
Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: σε μία μόνο εκπαιδευτική περιφέρεια καταγράφηκαν πάνω από 2.500 καταγγελίες γονέων σε έναν χρόνο, οι περισσότερες για «λεκτική κακοποίηση». «Δεν είμαστε αλάνθαστοι», παραδέχεται η Μαριάννα, «αλλά οι συνθήκες με εκατοντάδες παιδιά την εβδομάδα είναι δύσκολες. Για παράδειγμα, εγώ, ως εκπαιδευτικός ειδικότητας, διδάσκω σε 500 παιδιά την εβδομάδα, σε 24 διαφορετικά τμήματα. Οι συνθήκες είναι δύσκολες και ο “εθισμός” των γονιών στις καταγγελίες δεν βοηθάει. Έτσι τα τελευταία χρόνια βλέπουμε πολλούς συναδέλφους, επειδή δεν αντέχουν άλλο, να οδηγούνται σε πρόωρη σύνταξη χάνοντας χρήματα από τη σύνταξή τους». Η Σοφία, μητέρα εφήβου, δίνει τη δική της οπτική: «Κάποιες φορές νιώθουμε ότι μιλάμε άλλη γλώσσα. Με τόσα περιστατικά εκφοβισμού και μπούλινγκ, σκέφτεσαι μήπως το δικό σου παιδί είναι το επόμενο. Έτσι, όταν ο καθηγητής της Φυσικής έκανε κάποιες άγαρμπες παρατηρήσεις στον γιο μου, όχι μόνο δεν τον πείσμωσε να προσπαθήσει περισσότερο, αλλά τον στοχοποίησε και έγινε αντικείμενο καζούρας. Φυσικά παραπονέθηκα στον γυμνασιάρχη και θεώρησα και σωστό να κάνω αναφορά στην Πρωτοβάθμια».
Πώς βρίσκουμε κοινή γλώσσα
Η απάντηση δεν βρίσκεται σε μεγάλα μανιφέστα, αλλά σε μικρές, καθημερινές κινήσεις. Ο Μιχάλης το συνοψίζει: «Θέλω ο γονιός να ξέρει πώς είναι το παιδί όταν δεν τον βλέπει: αν χαμογελά, αν έχει φίλους, αν σηκώνει το χέρι. Όχι μόνο αν πήρε 17 ή 19». Η Μαρία, μητέρα, προτείνει από την πλευρά της: «Θα ήθελα μια τακτική, μικρή ενημέρωση – ακόμα κι ένα μέιλ που να λέει “σήμερα πήγε καλά” ή “χρειάζεται προσοχή”. Έτσι νιώθω ότι υπάρχει διάλογος και δεν φτάνουμε μόνο στις δύσκολες κουβέντες».
Η σχέση γονιού και δασκάλου είναι ζωντανή, γεμάτη αγωνίες και συγκρούσεις. Δεν χρειάζεται να συμφωνούν σε όλα ούτε να βλέπουν το παιδί με τον ίδιο τρόπο. Αρκεί να αναγνωρίζουν ότι έχουν κοινό στόχο: ένα παιδί που μεγαλώνει με αυτοπεποίθηση, ασφάλεια και χαρά. Όπως είπε ο Γιώργος, πατέρας δίδυμων μαθητών του Δημοτικού: «Όταν κατάλαβα ότι ο δάσκαλος θέλει το καλό του παιδιού μου όπως κι εγώ, σταμάτησα να τον φοβάμαι». Κι από τη μεριά της η Μαριάννα: «Δεν θέλω να με φοβούνται ούτε τα παιδιά ούτε οι γονείς. Θέλω να με εμπιστεύονται, γιατί και εγώ μητέρα είμαι».
Η σχέση δεν είναι μάχη για το ποιος έχει δίκιο. Είναι μια συνεργασία που χρειάζεται κατανόηση, υπομονή και έναν διάλογο παραπάνω. Η επικοινωνία ανάμεσα σε γονείς και δασκάλους είναι σαν γέφυρα πάνω από ταραγμένα νερά. Από τη μία πλευρά, οι γονείς κουβαλούν τις αγωνίες και τις ελπίδες τους· από την άλλη, οι δάσκαλοι το βάρος της καθημερινότητας και της ευθύνης. Αν η γέφυρα αντέξει, το παιδί μπορεί να περάσει με ασφάλεια. Αν σπάσει, μένει στη μέση, μόνο του.
Τι πρέπει να ξέρετε
Πότε πρέπει να επικοινωνώ με τον δάσκαλο;
Όχι μόνο όταν υπάρχει πρόβλημα. Μια σύντομη επικοινωνία για το πώς προσαρμόζεται το παιδί μπορεί να προλάβει μεγαλύτερες δυσκολίες.
Πώς να προσεγγίσω τον δάσκαλο;
Με διάθεση διαλόγου, όχι κατηγορίας. Αντί για «Γιατί κάνατε αυτό;», δοκιμάστε το «Θα ήθελα να καταλάβω τι συνέβη».
Κι αν δεν βρω ανταπόκριση;
Επιμείνετε με ψυχραιμία, ζητήστε συνάντηση με τον υπεύθυνο ή τον διευθυντή. Όμως μη χάνετε από το βλέμμα σας τον στόχο: την υποστήριξη του παιδιού, όχι τη δικαίωση τη δική σας ως γονιού.
