«Τσικουνγκούνια» σημαίνει «αυτός που λυγίζει» στα Κιμακόντε, στη γλώσσα των κατοίκων της βόρειας Μοζαμβίκης. Αυτή η ετυμολογία εξηγεί τον λόγο που δόθηκε στην ομώνυμη νόσο το συγκεκριμένο όνομα, καθώς αντανακλά το κύριο και πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμά της: τον έντονο, εξαντλητικό πόνο στις αρθρώσεις και στους μυς, που αναγκάζει τους ασθενείς να κινούνται με σκυφτό κορμό.
Η νόσος, που μεταδίδεται κυρίως με τσίμπημα κουνουπιού, ήρθε και πάλι στο προσκήνιο με αφορμή την αύξηση των κρουσμάτων στην Κίνα αλλά και στη Ρεϋνιόν, υπερπόντιο διαμέρισμα της Γαλλίας. Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί μόνο μεμονωμένα κρούσματα, εισαγόμενα από Ελληνες τουρίστες που επέστρεψαν από τροπικές περιοχές. Οι ειδικοί πάντως επισημαίνουν ότι καλό είναι οι Ελληνες ταξιδιώτες να ενημερώνονται για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν σε τέτοια ταξίδια και βέβαια αν έχουν συμπτώματα κατά την επιστροφή τους να απευθύνονται αμέσως σε γιατρό.
Σύμφωνα με τα διεθνή πρακτορεία, στην επαρχία Γκουάνγκτονγκ της Κίνας οι Αρχές λαμβάνουν έκτακτα μέτρα, όπως ψεκασμοί, ώστε να σταματήσουν την εξάπλωση του τσικουνγκούνια. Σε αυτή την επαρχία καταγράφηκαν περίπου 5.000 κρούσματα από τις αρχές Ιουλίου, ενεργοποιώντας τις υγειονομικές αρχές.
«Η αλήθεια είναι ότι από την εποχή του κορωνοϊού οποιαδήποτε είδηση αυτού του “είδους” έρχεται από την Κίνα προκαλεί ανησυχία. Με δεδομένο όμως ότι ο πληθυσμός της επαρχίας είναι 127 εκατομμύρια, ο αριθμός των κρουσμάτων είναι περίπου 5,5 ανά 100.000 κατοίκους, δηλαδή πολύ χαμηλός», εξηγεί στην «Κ» ο Αντώνης Μιχαηλάκης, ερευνητής εντομολόγος στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (προϊστάμενος στο Εργαστήριο Εντόμων και Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας) και αναπληρωματικό μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΟΔΥ.
«Αντίθετα, μια πολύ πιο ανησυχητική εξέλιξη παρατηρείται στη νήσο Ρεϋνιόν, υπερπόντιο διαμέρισμα της Γαλλίας στον Ινδικό Ωκεανό (ανατολικά της Μαδαγασκάρης και νοτιοδυτικά του Μαυρικίου)», εξηγεί ο κ. Μιχαηλάκης. «Εκεί, από την έναρξη του έτους έχουν αναφερθεί πάνω από 54.000 κρούσματα, σε πληθυσμό μόλις 870.000 ατόμων. Αυτό αντιστοιχεί σε ένα δείκτη που ξεπερνάει τα 6.250 κρούσματα ανά 100.000 κατοίκους. Για λόγους σύγκρισης, εάν εφαρμόζαμε αυτούς τους ρυθμούς επίπτωσης στον πληθυσμό της Ελλάδας, τα κρούσματα από την Κίνα θα αντιστοιχούσαν σε περίπου 577 περιστατικά, ενώ από τη Ρεϋνιόν θα ξεπερνούσαν τις 6.250. Η τρέχουσα επιδημιολογική εικόνα στη Ρεϋνιόν θεωρείται πιο σημαντική λόγω της έντονης κίνησης ταξιδιωτών προς την ηπειρωτική Γαλλία και κατ’ επέκταση προς την Ευρώπη. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στη Γαλλία έχουν ήδη καταγραφεί αυτόχθονα κρούσματα. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα φετινά περιστατικά εμφανίστηκαν νωρίτερα από ό,τι σε προηγούμενες περιόδους που σημειώθηκαν εγχώριες μεταδόσεις».
Στη χώρα μας τα περιστατικά που έχουν καταγραφεί είναι ελάχιστα. «Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν αναφερθεί μόνο μεμονωμένα εισαγόμενα κρούσματα σε ταξιδιώτες από ενδημικές περιοχές. Ο κύριος φορέας του ιού παγκοσμίως, το κουνούπι Aedes aegypti, δεν είναι εγκατεστημένο στη χώρα. Ωστόσο, η ύπαρξη του “ασιατικού κουνουπιού τίγρης” (Aedes albopictus), ο οποίος είναι δευτερεύων φορέας, δημιουργεί έναν πιθανό κίνδυνο για εγχώρια μετάδοση σε περίπτωση εισαγωγής του ιού από μολυσμένους ταξιδιώτες», αναφέρει ο κ. Μιχαηλάκης.
Η εγχώρια μετάδοση – Ο κύριος φορέας του ιού, το κουνούπι Aedes aegypti, δεν είναι εγκατεστημένο στη χώρα. Ωστόσο, η ύπαρξη του «ασιατικού κουνουπιού τίγρης» (Aedes albopictus), το οποίο είναι δευτερεύων φορέας, δημιουργεί έναν πιθανό κίνδυνο. Αντώνης Μιχαηλάκης Ερευνητής εντομολόγος, ΕΟΔΥ
Πόσο επικίνδυνη είναι η νόσος τσικουνγκούνια; Oπως εξηγεί στην «Κ» ο Δημήτρης Παρασκευής, καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΟΔΥ, τα κύρια συμπτώματά της είναι ο αιφνίδιος πυρετός, ο πόνος στις αρθρώσεις και η κόπωση, ενώ μπορεί να υπάρχουν και συμπτώματα γαστρεντερικά (λ.χ. εμετός, διάρροια) και καρδιαγγειακά. «Τα συμπτώματα είναι συνήθως ήπια και με μικρή διάρκεια. Στη συντριπτική πλειονότητά τους όσοι νοσούν με τσικουνγκούνια είναι εντελώς ασυμπτωματικοί. Πιο σοβαρά και για μεγαλύτερο διάστημα είναι τα συμπτώματα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ανοσοκατεσταλμένους ή ασθενείς με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα», αναφέρει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη χώρα μας υπάρχει σχέδιο διαχείρισης περιπτώσεων δάγκειου πυρετού ή λοίμωξης από τους ιούς τσικουνγκούνια ή Ζίκα. Επίσης, τον Ιούνιο τα συναρμόδια υπουργεία Υγείας και Υποδομών εξέδωσαν οδηγίες για την πρόληψη τροπικών νοσημάτων σε αεροπλάνα. Η οδηγία προβλέπει τη χρήση βιοκτόνων που είναι κατάλληλα για εσωτερικούς χώρους (δεν ενοχλούν τον άνθρωπο), με σκοπό την αποφυγή «μεταφοράς» χωροκατακτητικών ειδών κουνουπιών στην Ελλάδα. Η οδηγία απευθύνεται στα αεροπλάνα που προέρχονται από χώρες ή περιοχές με εγκατεστημένους ή καταγεγραμμένους πληθυσμούς κουνουπιών του είδους Aedes aegypti. Να σημειωθεί πως όταν πρόκειται να διενεργηθεί από το προσωπικό του αεροπλάνου ψεκασμός με αεροζόλ στην καμπίνα των επιβατών, πρέπει να προηγείται σχετική ενημέρωση του επιβατικού κοινού πριν από την επιβίβασή του αναφορικά με τον σκοπό και την αναγκαιότητα της εν λόγω εφαρμογής καθώς και τον τύπο του βιοκτόνου σκευάσματος. Εάν ένας επιβάτης ενημερώσει το πλήρωμα για μια σοβαρή ιατρική κατάσταση που μπορεί να επηρεαστεί από τον ψεκασμό, έχει τη δυνατότητα να αποβιβαστεί πριν από τον ψεκασμό αφήνοντας τις αποσκευές του στο αεροπλάνο.
Ηπιες μολύνσεις
Αυτά για τον ιό τσικουνγκούνια. Οσον αφορά τη μετάδοση του ιού του Δυτικού Νείλου στη χώρα μας, φέτος έχουν καταγραφεί 47 κρούσματα και δύο θάνατοι ηλικιωμένων. «Οι περισσότερες μολύνσεις από τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι ήπιες ή ασυμπτωματικές. Ωστόσο, σε έναν πολύ μικρό αριθμό ατόμων ο ιός μπορεί να προκαλέσει σοβαρές νευρολογικές επιπλοκές, όπως εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα ή οξεία χαλαρή παράλυση, τα οποία απαιτούν νοσηλεία, συχνά και σε ΜΕΘ. Οι κύριες ευπαθείς ομάδες για σοβαρή νόσο είναι οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με υποκείμενα προβλήματα υγείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα των μολύνσεων δεν εκδηλώνεται σοβαρά, αλλά για κάθε ένα κρούσμα με προσβολή του ΚΝΣ αντιστοιχούν περίπου 140 μολυσμένα άτομα που παραμένουν ασυμπτωματικά ή έχουν πολύ ήπια συμπτώματα», εξηγεί ο κ. Μιχαηλάκης.
«Φέτος ο ιός εμφανίστηκε πρώτα σε αστικές περιοχές της Αττικής (λεκανοπέδιο) με πυκνό πληθυσμό και όχι τόσο έντονη παρουσία άγριων πτηνών, και όχι πρώτα στην περιφέρεια όπως έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια, γεγονός που προκαλεί αυξημένη ανησυχία. Εως τώρα (βάσει του εβδομαδιαίου δελτίου του ΕΟΔΥ στις 20/8/2025) «έχουν διαγνωστεί και διερευνηθεί συνολικά 47 εγχώρια κρούσματα λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα, εκ των οποίων τα 41 παρουσίασαν εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκεφαλίτιδα ή/και μηνιγγίτιδα ή/και οξεία χαλαρή παράλυση) και έξι κρούσματα είχαν ήπιες εκδηλώσεις ή δεν είχαν εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα. Κατά το τελευταίο διάστημα διαγνώσθηκαν/δηλώθηκαν δώδεκα νέα εγχώρια κρούσματα. Εχει καταγραφεί, επίσης, ένα εισαγόμενο κρούσμα της λοίμωξης σε ασθενή που εκτέθηκε σε άλλη χώρα του εξωτερικού (Σερβία), το οποίο δεν περιλαμβάνεται στην περαιτέρω ανάλυση. Εχουν καταγραφεί δύο θάνατοι σε ασθενείς με λοίμωξη από τον ιό, ηλικίας άνω των 78 ετών».
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, οι επηρεαζόμενες περιοχές περιλαμβάνουν 15 δήμους στην Αττική, καθώς και δήμους στη Λάρισα, στην Καρδίτσα και στην Αλεξανδρούπολη. Οπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, για την ατομική προστασία μας και την πρόληψη από νοσήματα που μεταδίδονται από κουνούπια, το κυριότερο μέτρο είναι η αποφυγή δημιουργίας στάσιμων νερών (π.χ. σε βάζα, γλάστρες, κουτιά από μπογιές κ.τ.λ.) σε μπαλκόνια και αυλές. Προφανώς καλό είναι να χρησιμοποιούνται μόνο εγκεκριμένα εντομοαπωθητικά και βέβαια όταν γίνεται αντιληπτή η παρουσία κουνουπιών να χρησιμοποιούμε όλα εκείνα τα μέσα προφύλαξης που γνωρίζουμε (μακριά ρούχα, ανεμιστήρες, κλειστές σήτες κ.λπ.).
Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί, λόγω της κλιματικής αλλαγής οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί καθιστώντας αναγκαία τη λήψη μέτρων όλη τη διάρκεια του χρόνου. «Ο ιός του Δυτικού Νείλου έχει πλέον εδραιωθεί στην Ελλάδα από το 2010 (και θα παραμείνει) καθιστώντας τα προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης των κουνουπιών μια απαραίτητη ρουτίνα», λέει ο κ. Μιχαηλάκης. «Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι από τη μεριά της η πολιτεία (δήμοι και περιφέρειες) θα πρέπει να εκπονούν προγράμματα ολοκληρωμένης καταπολέμησης των κουνουπιών όχι μόνο τους παραδοσιακά καλοκαιρινούς μήνες, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αφού πλέον με βάση τις έρευνές μας τα κουνούπια παραμένουν δραστήρια όλη τη διάρκεια του χρόνου, κάτι που είναι πλέον αντιληπτό και από τους πολίτες».
Ο «εχθρός» στο μικροσκόπιο
