Την ανάπλαση των κοινόχρηστων χώρων πέριξ της Βίλας Ζωγράφου, συνολικής έκτασης 26 στρεμμάτων, αναλαμβάνει ο αναπτυξιακός οργανισμός «Νέα Μητροπολιτική Αττική Α.Ε.» με προγραμματική σύμβαση, η οποία υπεγράφη μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου Ζωγράφου. Η σύμβαση έχει διάρκεια 47 μηνών και προβλέπει την ενοποίηση των 26 στρεμμάτων πέριξ της βίλας και τη δημιουργία πάρκου πρασίνου και αναψυχής με τη διαμόρφωση κατάλληλης φύτευσης, ώστε να ενισχυθεί η βιοκλιματική αξία του χώρου σε μια περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στις πλέον πυκνοκατοικημένες της Αττικής.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 9,2 εκατ. ευρώ και θα χρηματοδοτηθεί από την Περιφέρεια Αττικής. Η μελέτη, η οποία θα εκπονηθεί από τη «Νέα Μητροπολιτική Αττική Α.Ε.», προβλέπεται να είναι έτοιμη έως το τέλος του 2025 και το έργο να έχει ολοκληρωθεί έως τα μέσα του 2027. Ωστόσο, συνολικά η προγραμματική σύμβαση έχει διάρκεια μία τετραετία. Η δημοπράτηση, η επίβλεψη και όλες οι απαιτούμενες διαδικασίες για την υλοποίηση του έργου θα γίνουν από τη «Νέα Μητροπολιτική Αττική Α.Ε.».
Τι προβλέπεται
Οπως αναφέρεται στην προγραμματική σύμβαση που υπεγράφη, οι υπαίθριοι χώροι της Βίλας Ζωγράφου θα ενοποιηθούν με το πάρκο Ειρήνης που βρίσκεται δίπλα και ακόμη ένα οικοδομικό τετράγωνο, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η απρόσκοπτη κυκλοφορία πεζών και ΑμεΑ. Προβλέπεται η ανακαίνιση του υπαίθριου θεάτρου που ήδη υπάρχει στον χώρο, αλλά και η χωροθέτηση και διαμόρφωση νέων χρήσεων, όπως παιδική χαρά, καλλισθενικό γυμναστήριο, χώροι ανάπαυσης και κοινωνικοποίησης, και πάρκο σκύλων.
Σε όλο τον χώρο θα εγκατασταθεί δίκτυο ηλεκτροφωτισμού με τέτοιον τρόπο ώστε να αναδεικνύονται τα τέσσερα οικήματα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς, η Βίλα Ζωγράφου, η Βίλα Νίνου, η Βίλα Αγλαντζιά και η Βίλα Βουγά. Σήμερα ο χώρος ανήκει πλέον εξ ολοκλήρου στον Δήμο Ζωγράφου και η πρόσβαση για τους πολίτες επιτρέπεται από το πρωί έως και τις 10 το βράδυ, οπότε κλείνουν οι πόρτες της περίφραξης. Μέσα στο οίκημα της κύριας βίλας λειτουργεί το δημοτικό ωδείο και πραγματοποιούνται πολιτιστικά εργαστήρια και άλλες εκδηλώσεις.
Ομως επί μία δεκαετία, από το 2007 έως το 2017, η περίφημη Βίλα Ζωγράφου, χαρακτηριστικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, βρισκόταν υπό κατάληψη από ανθρώπους που ανήκαν στις ομάδες οι οποίες είχαν πρωτοστατήσει για να παραμείνει ο χώρος πρασίνου. Ο σχεδιασμός του 2007 προέβλεπε να μετατραπεί σε εμπορικό κέντρο.
Θα χωροθετηθούν νέες χρήσεις, όπως παιδική χαρά, καλλισθενικό γυμναστήριο, χώροι ανάπαυσης και κοινωνικοποίησης, και πάρκο σκύλων.
Η ιστορία της Βίλας Ζωγράφου που χτίστηκε ως κατοικία του Ιωάννη Ζωγράφου, ο οποίος θεωρείται ο ιδρυτής του ομώνυμου οικισμού, έχει πολλά κεφάλαια. Τα πρώτα κτίσματα στην περιοχή εμφανίστηκαν το 1919 στα οικόπεδα που ο Ιωάννης Ζωγράφος πουλούσε με δόσεις. Μέσα στα επόμενα 50 χρόνια η κοινότητα Ζωγράφου μεγάλωσε και έφθασε έως το Γουδί. Στα βόρεια όριά της κατασκευάστηκε το θεραπευτήριο Συγγρού και –τη δεκαετία του 1960– οικοδομήθηκε η Πανεπιστημιούπολη.
Κάνοντας ένα fast forward φθάνουμε στο 2004, οπότε η Βίλα Ζωγράφου κηρύσσεται διατηρητέα και το οικοδομικό τετράγωνο – κήπος που την περιβάλλει χώρος πρασίνου. Πλέον η περιοχή του Ζωγράφου έχει χτιστεί πανταχόθεν, αλλά και πάλι οι κατοικίες δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τη ζήτηση για φοιτητική στέγη εξαιτίας της επέκτασης της Πανεπιστημιούπολης. Κάθε ελεύθερο τετραγωνικό κρύβει χρυσάφι. Και έτσι η οικογένεια Ζωγράφου καταφεύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας διεκδικώντας τη δυνατότητα να ανοικοδομήσει μέρος του χώρου γύρω από τη βίλα, που είναι ίσως πλέον ο μόνος ελεύθερος.
Το 2006 με μια απόφαση, που αν μη τι άλλο ξάφνιασε πολλούς, ο τότε δήμαρχος Ζωγράφου Ιωάννης Καζάκος αγοράζει με δάνειο το 50% του οικοπέδου, συμπεριλαμβανομένου του οικήματος της βίλας, αντί ποσού 19,4 εκατ. ευρώ. Το συμβόλαιο προέβλεπε ότι το υπόλοιπο 50% ιδιώτες θα το χρησιμοποιούσαν για εκμετάλλευση ανεγείροντας συγκρότημα εμπορικού κέντρου σε δύο υπέργειους και πέντε υπόγειους ορόφους, κτισμάτων συνολικής επιφάνειας 38.000 τ.μ.
Διαμορφώθηκε τότε μια επιτροπή κατοίκων που ανέδειξε την υπόθεση της διατήρησης της βίλας και του κτήματος σε μείζον πολιτικό ζήτημα για τα επόμενα δύο χρόνια. Κατάφεραν το 2007 να εκδοθεί Προεδρικό Διάταγμα του ΥΠΕΧΩΔΕ με το οποίο ο χώρος πέριξ της βίλας χαρακτηριζόταν κοινόχρηστο πράσινο και κατά συνέπεια δεν μπορούσε να οικοδομηθεί.
Φθάνουμε πλέον στον Ιούλιο του 2011 και το διοικητικό συμβούλιο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου συνεδριάζει για να δοθεί η 5η δόση του δανείου στην Ελλάδα. Παρ’ ολίγον να τιναχθούν όλα στον αέρα όταν οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ έμαθαν ότι ο Δήμος Ζωγράφου δεν κατέβαλλε τις δόσεις του δανείου του 2006, αλλά τελικά υπήρξε συμφωνία. Το 2017 με επέμβαση της Αστυνομίας εκδιώχθηκαν από το οίκημα τα λίγα άτομα που είχαν καταλάβει τον χώρο το 2007 προστατεύοντάς τον, αλλά παρέμειναν και στη συνέχεια. Το καλοκαίρι του 2018 υπεγράφη η δωρεά στον Δήμο Ζωγράφου του 50% του κτήματος μεταξύ της δημάρχου Τίνας Καφατσάκη και της οικογενείας Ζωγράφου.
