Στον αέρα βρίσκεται η χρηματοδότηση των προγραμμάτων βασικής έρευνας του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), καθώς η κυβέρνηση δεν έχει προχωρήσει εγκαίρως στις απαιτούμενες ενέργειες προκειμένου να συνεχιστεί απρόσκοπτα η χρηματοδότησή του.
Το ΕΛΙΔΕΚ συστάθηκε το 2016 και αποτελεί τον επίσημο φορέα χρηματοδότησης της βασικής έρευνας που παράγεται στα ΑΕΙ και στα ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα. Φέτος, για πρώτη φορά από τη σύστασή του, δεν έχει προγραμματισμένες δράσεις ενίσχυσης της βασικής έρευνας, κάτι που θα συμβεί, εξ ανάγκης, και τα επόμενα χρόνια.
Το ζήτημα αναδεικνύει για ακόμη μια φορά την ελλιπή οργάνωση για την ανάπτυξη προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας στη χώρα μας. Ερευνητές μιλώντας στην «Κ» κάνουν λόγο για αδιαφορία εκ μέρους του υπουργείου Ανάπτυξης, κατακερματισμό των ευθυνών και δυσπιστία τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από την πολιτεία.
Το χρονικό
Τον Μάρτιο του 2024 η Ελλάδα υπέγραψε δανειακή σύμβαση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη χρηματοδότηση του ΕΛΙΔΕΚ με 143,07 εκατ. ευρώ. Για την εκταμίευση των χρημάτων, όμως, σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης, απαιτείται η συμμετοχή του ελληνικού κράτους με ακριβώς το ίδιο ποσό – μισά μισά, δηλαδή. Ως τελική ημερομηνία διάθεσης των χρημάτων ορίστηκε η 4η Σεπτεμβρίου 2025 (18 μήνες μετά την υπογραφή της συμφωνίας), ενώ έως και 15 ημέρες νωρίτερα η Ελλάδα πρέπει να στείλει σχετικό αίτημα για να ενεργοποιηθεί η διαδικασία.
Στο πλαίσιο αυτό, από πόρους του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων έχουν ήδη δεσμευτεί για το ΕΛΙΔΕΚ 68,3 εκατ. ευρώ. Εκκρεμούν τα υπόλοιπα 74,8 εκατ., όμως προς το παρόν έγκριση για αυτά δεν έχει δοθεί. Επίσης, το αναγκαίο αίτημα προς την ΕΤΕπ δεν έχει ακόμα σταλεί, με αποτέλεσμα να μοιάζει πλέον μη εφικτή η καταβολή του δανείου και να κινδυνεύει να μείνει ανεκτέλεστη συνολικά η συμφωνία. Να σημειωθεί ότι, αν δεν τηρηθούν τα συμφωνηθέντα, το δάνειο ακυρώνεται αυτομάτως 30 ημέρες μετά την τελική ημερομηνία (δηλαδή μέχρι τις 4 Οκτωβρίου).
Με σχετική επιστολή που υπογράφεται από τον πρόεδρο του επιστημονικού συμβουλίου του ΕΛΙΔΕΚ, καθηγητή Μικροβιολογίας ΕΚΠΑ Αθανάσιο Τσακρή και, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», έχει αποσταλεί στα υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Παιδείας, καθώς και στη Γενική Γραμματεία Πρωθυπουργού και στην ΕΤΕπ, ζητείται από το ελληνικό κράτος να υποβάλει στην ΕΤΕπ αίτημα για παράταση της σύμβασης κατά τουλάχιστον ένα χρόνο και εν συνεχεία να δρομολογηθούν όλες οι υπόλοιπες απαιτούμενες ενέργειες προκειμένου να ξεκινήσει η καταβολή των δόσεων του δανείου και να εξασφαλιστεί το υπόλοιπο της εθνικής συμμετοχής.
Χωρίς νέες δράσεις – Για πρώτη φορά από την ίδρυσή του, το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας δεν έχει προγραμματίσει νέες δράσεις ενίσχυσης της βασικής έρευνας ούτε για φέτος ούτε για τα επόμενα χρόνια.
Οπως μάλιστα επισημαίνεται στην επιστολή, για πρώτη φορά από την ίδρυσή του, το ΕΛΙΔΕΚ δεν έχει προγραμματίσει νέες δράσεις ενίσχυσης της βασικής έρευνας ούτε για φέτος ούτε για τα επόμενα χρόνια, καθώς οι διαθέσιμοι πόροι του είναι ήδη δεσμευμένοι στις τρέχουσες δράσεις και υποχρεώσεις του.
Σε σχετικό ερώτημα της «Κ», πηγές του υπουργείου Ανάπτυξης ανέφεραν ότι την περασμένη εβδομάδα «ξεκίνησε η διαδικασία» για να σταλεί αίτημα παράτασης του δανείου στην ΕΤΕπ. Αλλα στελέχη του ΕΛΙΔΕΚ ισχυρίζονταν ότι η παράταση της δανειακής σύμβασης είναι «ζήτημα τυπικό». Τον Σεπτέμβριο, όπως αναφέρουν, αναμένεται να κατατεθούν οι νέες προτάσεις του επιστημονικού συμβουλίου, που ορίστηκε τον Απρίλιο, να γίνει επιστημονική αναβάθμιση του ΕΛΙΔΕΚ και κατόπιν να ενεργοποιηθεί η δανειακή σύμβαση με την ΕΤΕπ.
Επιστήμονες που συμμετέχουν σε κρατικά ιδρύματα και κέντρα καινοτομίας τα οποία διαχειρίζονται κρατικά κονδύλια περιγράφουν ότι γενικά στον χώρο επικρατεί κακός συντονισμός και κατακερματισμός, καθώς στα προγράμματα εμπλέκονται πολλά υπουργεία και γραμματείες. Αναφορικά με το ζήτημα που έχει προκύψει με τη χρηματοδότηση του ΕΛΙΔΕΚ επισημαίνουν ότι ακόμα και αν την τελευταία στιγμή ζητηθεί παράταση από την ΕΤΕπ, αυτό δεν θα λύσει το πρόβλημα, απλώς θα το μεταθέσει σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
«Η προθεσμία δεν είναι το πιο σημαντικό. Ακόμη και αν δοθεί η παράταση, δεν θα διευθετηθεί το ζήτημα. Το ζητούμενο είναι να πειστεί η πολιτεία ότι το ΕΛΙΔΕΚ είναι ένας φορέας τον οποίο έχει ανάγκη ο τόπος, και αυτό δεν φαίνεται να έχει γίνει», ανέφερε χαρακτηριστικά στην «Κ» επιστήμονας που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Τι λένε οι επιστήμονες – Ερευνητές κάνουν λόγο για αδιαφορία εκ μέρους του υπουργείου Ανάπτυξης, κατακερματισμό των ευθυνών και δυσπιστία τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από την πολιτεία.
Επιδοτήσεις σε πολλούς
Γενικότερα, περιγράφεται ένα κλίμα δυσπιστίας και γκρίνιας από όλες τις πλευρές. Επίσης, υπάρχει μια διαρκής πίεση να «σπάνε» οι επιδοτήσεις για την έρευνα σε πολλούς παραλήπτες και όχι σε λίγα αλλά σημαντικά πρότζεκτ. Αυτό, όπως εξηγούν παράγοντες του κλάδου, είναι ενάντια σε όσα ορίζει το καταστατικό σύστασης του ΕΛΙΔΕΚ, το οποίο οφείλει να εστιάζει στην αριστεία και να μην κάνει «περιφερειακή πολιτική». «Δυστυχώς αυτή είναι η νοοτροπία που επικρατεί κάθε φορά – και δεν έχει καν πολιτικό χρώμα. Ομως, με λίγα χρήματα σε πολλούς δεν υπάρχει στο τέλος κανένα αποτέλεσμα, γίνεται μια τρύπα στο νερό», επισήμανε ο ίδιος επιστήμονας.
Υπενθυμίζεται ότι στην αρχή της χρονιάς υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους ο πρόεδρος και επτά από τα 15 μέλη του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ), με ευθείες βολές για τη στάση της ηγεσίας του υπουργείου Ανάπτυξης απέναντι στο έργο τους. Στις επιστολές παραίτησής τους κατήγγειλαν ότι δεν έχει δημιουργηθεί ενιαίος χώρος έρευνας με ένταξη σε αυτόν όλων των ερευνητικών κέντρων και των ΑΕΙ, δεν έχει μειωθεί η γραφειοκρατία ειδικά στους Ειδικούς Λογαριασμούς Ερευνας (ΕΛΚΕ) και δεν έχει αυξηθεί η χρηματοδότηση για τη βασική έρευνα στις τεχνολογίες αιχμής.
