«Δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι θα έρχεται καλοκαίρι και θα είμαστε ξέγνοιαστοι χωρίς να σκεφτόμαστε τις πυρκαγιές. Δεν είναι πια το “no thing” που ήταν έως περίπου το 1996. Τη βλέπαμε στην τηλεόραση, νευριάζαμε και συνεχίζαμε τα μπάνια μας. Πλέον είναι ένα φαινόμενο που θα ζούμε, επαναλαμβανόμενα».
Η εκτίμηση του αναπληρωτή καθηγητή Δασοπροστασίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παλαιολόγου Παλαιολόγου, μοιάζει δυσοίωνη, παρότι η πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων συνηγορεί υπέρ της.
«Επιστήμονες που συνεργαζόμαστε στην Αμερική μας λένε: όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση, δεν είναι πια επιλογή μας αν θα έχουμε ή όχι πυρκαγιές. Η μόνη διαθέσιμη επιλογή είναι τι είδους πυρκαγιά θα έχουμε και πότε θα την έχουμε», συμπληρώνει ο ίδιος στην «Κ». Ειδικοί των πυρκαγιών και περιβαλλοντικές οργανώσεις επιμένουν σταθερά στην αξία της αποτελεσματικής πρόληψης και ακολούθως της οργανωμένης καταστολής των πύρινων συμβάντων.
Ακόμα και όταν η μορφολογία της περιοχής δεν επιτρέπει ολοκληρωμένες δράσεις πρόληψης, όπως στην περίπτωση των χορτολιβαδικών εκτάσεων της Πάτρας.
Στις περιαστικές περιοχές, είτε έχει θάμνους είτε έχει ελιές είτε είναι χορτολίβαδα, αν και τα έργα πρόληψης είναι πολύ χρήσιμα, δεν μπορούν εύκολα να γίνουν
«Οι περιαστικές περιοχές, οι λεγόμενες “wild land – urban interface” αποτελούν τη διεπαφή μεταξύ φύσης και αστικών περιοχών», εξηγεί ο κ. Παλαιολόγου. «Σε αυτές τις περιοχές είτε έχει θάμνους είτε έχει ελιές είτε είναι χορτολίβαδα, αν και τα έργα πρόληψης είναι πολύ χρήσιμα, δεν μπορούν εύκολα να γίνουν. Πρόκειται για ιδιωτικές περιοχές και δεν μπορεί η δασική υπηρεσία ή άλλος φορέας να αποφασίσει καθαρισμούς και καύσεις. Εφόσον δεν μπορούμε να κάνουμε πρόληψη σε αυτές τις περιοχές, μας μένει αναγκαστικά η καταστολή», λέει.
Η αποτελεσματικότητα του κατασταλτικού μηχανισμού της φωτιάς εξαρτάται, όμως, και από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Οπως σημειώνει ο καθηγητής Δασοπροστασίας, οι ισχυροί άνεμοι εξαπλώνουν τη φωτιά πριν προλάβουν οι χερσαίες δυνάμεις να ανταποκριθούν στα μέτωπα.
«Γιατί δεν σβήνουμε τις φωτιές; Γιατί δεν τις προλαβαίνουμε», τονίζει ο κ. Παλαιολόγου. «Το ζήτημα είναι να μην πιάσει η πυρκαγιά, διότι ακόμα και με ένα χιλιόμετρο να τρέχει, μέσα σε 5-10 λεπτά που χρειάζεται ένα πυροσβεστικό όχημα για να ξεκινήσει την κατάσβεση, η φωτιά έχει “φύγει” 150 μέτρα. Στην περίπτωση αυτή η καταστολή στηρίζεται στα εναέρια μέσα, που μπορούν να είναι αποτελεσματικά, όμως το παράδειγμα που μας έρχεται από την Αμερική είναι πως πρέπει να επιχειρούν συντονισμένα με τις χερσαίες δυνάμεις, τουλάχιστον στις δασικές περιοχές. Θα σβήσουν εκεί που γίνεται δουλειά και στο έδαφος. Εδώ τα εναέρια μέσα ρίχνουν και δεν υπάρχει κανείς από κάτω», αναφέρει. Σημειώνει, ωστόσο, πως στις περιαστικές περιοχές τα εναέρια μέσα πρέπει να στοχεύουν όπου υπάρχει φλόγα.
«Είναι ένα δύσκολο πρόβλημα το πώς θα γίνει η διαχείριση των πυρκαγιών. Είναι τόσες οι παράμετροι, και τόση πολλή η κοινωνική πίεση σε όλες τις χώρες, που γίνονται τρομερά λάθη στον σχεδιασμό», υπογραμμίζει ο ίδιος.
Καλώδια και εμπρησμοί
Εντονη είναι και η συζήτηση για τις αιτίες των πυρκαγιών, με πολλούς να δείχνουν προς την κατεύθυνση του δικτύου ηλεκτροδότησης. «Οταν έχεις 8 μποφόρ, τα καλώδια ακόμα και στους πυλώνες υψηλής τάσης χορεύουν δεξιά – αριστερά, δημιουργούν τόξα και μπορεί να δημιουργήσουν αναφλέξεις. Στον καύσωνα σκάνε οι πυκνωτές και οι μετασχηματιστές, λιώνει το μέταλλο, πέφτει κάτω και δημιουργούν νέα περιστατικά. Είναι δεδομένο πώς προκαλούνται οι περισσότερες πυρκαγιές και τώρα στην Πάτρα, και στη Χίο, και αλλού. Εχουμε και εγκλήματα εμπρησμού, αλλά ο μεγαλύτερος εμπρηστής έχει αποδειχθεί ότι είναι τα δίκτυα», λέει ο κ. Παλαιολόγου.
Ως εκ τούτου, η πρόληψη δεν αφορά μόνο διαχείριση των δασικών περιοχών, αντιπυρικές ζώνες, καθαρισμό της καύσιμης ύλης, κ.ά., αλλά διαχείριση της πηγής του προβλήματος, όπως μια μεγάλη επένδυση, τουλάχιστον στις περιοχές που είναι εξακριβωμένο ότι αν πιάσει φωτιά δεν θα μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστεί, εξαιτίας της τοπογραφίας. «Δίνουμε λεφτά, αλλά δεν είναι αρκετά και ας έχουμε φτάσει το 1 δισ. τον χρόνο για το σύστημα κατάσβεσης των πυρκαγιών.
»Γιατί δεν κάνουμε μια σοβαρή επένδυση υπογειοποίησης των καλωδίων; Αυτό είναι ένα έργο που θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά», αναφέρει ο κ. Παλαιολόγου. Τεχνικές λύσεις τέτοιου βεληνεκούς έχουν προταθεί από πολλούς ειδικούς των πυρκαγιών. Αν και το μεγάλο κόστος είναι ανασταλτικός παράγοντας, οι ίδιοι αντιτείνουν την προτεραιοποίηση περιοχών που αποτελούν «hot spots» πυρκαγιών ή τη δημιουργία υπόγειου δικτύου στις περιοχές που από εδώ και στο εξής γίνονται έργα ηλεκτροδότησης.
Να δούμε ποιοι είναι οι άνθρωποι που προκαλούν τις πυρκαγιές και γιατί
Τρεις συλλήψεις για τις φωτιές στα Συχαινά Αχαΐας πάντως την Πέμπτη καταδεικνύουν τον καθόλου αμελητέο κίνδυνο του εμπρησμού. «Να δούμε ποιοι είναι οι άνθρωποι που προκαλούν τις πυρκαγιές και γιατί. Να ενισχυθεί η επιτήρηση από τις Αρχές», λέει ο κ. Παλαιολόγου και συμπληρώνει πως πολλοί κάτοικοι αγροτικών περιοχών προσπαθούν με αυτόν τον τρόπο να βελτιώσουν τη βοσκήσιμη ύλη, ή δεν αντιλαμβάνονται ακόμα τους κινδύνους όταν πραγματοποιούν εργασίες που περιλαμβάνουν σπινθήρες, παρά τις συνεχείς ενημερώσεις των Αρχών. «Δεν μπορούμε πάντως να αποκλείσουμε τις πυρκαγιές πλέον από αυτά τα οικοσυστήματα. Είναι πρόβλημα χρήσεων γης, είναι πρόβλημα εγκατάλειψης της υπαίθρου», αναφέρει.
Να μάθουμε να ζούμε με τις φωτιές
Σύμφωνα με τον κ. Παλαιολόγου, σε πέντε χρόνια οι περιοχές που κάηκαν στην Πάτρα θα είναι όπως ήταν πριν ξεσπάσει η φωτιά. Αυτό σημαίνει ότι με τις ίδιες περιβαλλοντικές συνθήκες σε μια πενταετία μία ίδια πυρκαγιά είναι πολύ πιθανό να πυροδοτηθεί. «Αυτό γίνεται και στη Χίο», λέει ο ίδιος. «Οι ίδιες πυρκαγιές που μελετώ εκεί από το διδακτορικό μου το 2011, ξαναέκαψαν το 2012, το 2016, φέτος δύο φορές. Η καύσιμη ύλη θα ξαναβγεί. Δεν είναι πλέον πρωτόγνωρο ότι μπαίνει η πυρκαγιά μέσα σε οικισμούς».
Ο ίδιος τονίζει ότι το πρόβλημα των πυρκαγιών είναι κοινωνικό και απαιτεί συνειδητοποίηση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Π.χ. οι περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως οι ισχυροί άνεμοι, είναι καθοριστικές για την εξέλιξή της και η καταστολή είναι το πιο δύσκολο στάδιο στη διαχείριση των πυρκαγιών. «Ο κόσμος θεωρεί ότι είναι ο Προμηθέας. Μπορεί να ανάβει και να σβήνει τη φωτιά κατά βούληση. Δεν το λέω για να απογοητευτούμε. Είναι μια νέα κατάσταση που πρέπει να προσαρμοστούμε. Οταν καίει μια φωτιά, δεν μπορείς να κάνεις πολλά και οι κάτοικοι που λένε να μείνουν και να υπερασπιστούν τα σπίτια τους δεν μπορούν να το κάνουν με λάστιχα και κουβάδες. Εάν κάποιος διαθέτει χωματουργικά οχήματα, δεξαμενές, γεννήτριες και παρόμοια συστήματα, τότε πρέπει να συνδράμει την πυροσβεστική. Αλλιώς, δεν μπορούμε να διαθέτουμε τόσες δυνάμεις όσα και τα σπίτια που κινδυνεύουν, ειδικά αν υπάρχουν πολλαπλά μέτωπα σε όλη την Ελλάδα», καταλήγει.
