Θα προλάβαινε το πλοίο της γραμμής; Αυτή ήταν η αγωνία του. Κάθε τόσο ρωτούσε στο Κέντρο Υγείας Πάρου εάν το ΕΚΑΒ θα έφτανε εγκαίρως. Η 75χρονη συγγενής του είχε κάταγμα ισχίου από πτώση και έπρεπε να διακομισθεί στην Αθήνα. Ηταν δύσκολο, όμως, να του απαντήσει κάποιος με βεβαιότητα. Αλλωστε, δεν είχαν περάσει πολλές ημέρες από το τροχαίο που παρόπλισε ένα από τα λιγοστά ασθενοφόρα του νησιού, όταν έπεσε πάνω του μια τετράτροχη «γουρούνα» που είχε περάσει στο αντίθετο ρεύμα. Ο νεαρός τουρίστας που την οδηγούσε υπέστη κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και χρειάστηκε τότε αεροδιακομιδή.
Τελικά, το ασθενοφόρο έφτασε στην ώρα του. Οι διασώστες του ΕΚΑΒ παρέλαβαν την ηλικιωμένη περίπου 15 λεπτά πριν από τον απόπλου, ενώ λίγο αργότερα άλλοι συνάδελφοί τους έφεραν στο Κέντρο Υγείας μια τουρίστρια από την Ιαπωνία. Νέο θύμα τροχαίου, ξανά οδηγώντας «γουρούνα». Είχε μικρές εκδορές στους αγκώνες και στα γόνατα, δεν φαινόταν βαριά τραυματισμένη.
Μόλις, όμως, ξάπλωσε στα επείγοντα, επαναλάμβανε τα ίδια λόγια στη μητρική της γλώσσα: «Δεν θυμάμαι». Θα έμενε για παρακολούθηση. Τη μετέφεραν σε ένα μικρό θάλαμο βραχείας νοσηλείας, ενώ ο γενικός γιατρός και συντονιστής του Κέντρου Υγείας Πάρου Γιώργος Τζανίδης μοιράστηκε μέσω Viber τις φωτογραφίες των εξετάσεών της με νευροχειρουργό στο Τζάνειο για να λάβει και δεύτερη γνώμη.
Το ίδιο πρωί πραγματοποίησαν από την Πάρο μια αεροδιακομιδή για ένα εγκεφαλικό, την προηγούμενη ημέρα είχαν στείλει στην Αθήνα έναν ασθενή με έμφραγμα. Εξω από το Κέντρο Υγείας η καθημερινότητα της Παροικιάς ακολουθεί τους ρυθμούς των τουριστικών αφίξεων. Οι στενοί δρόμοι μπλοκάρουν μόλις δέσει κάποιο πλοίο στο γειτονικό λιμάνι.
Τα δρομολόγια είναι πυκνά και η ροή των περιστατικών που πρέπει να διαχειριστεί το προσωπικό της πρωτοβάθμιας δομής φροντίδας υγείας μοιάζει δυσανάλογη το καλοκαίρι σε σχέση με τον χειμώνα. Οι περίπου 18.000 μόνιμοι κάτοικοι αυξάνονται σε 80.000 ή και 100.000 κατά τη θερινή σεζόν και ο μέσος όρος των περιστατικών που διαχειρίζονται οι γιατροί σε μία εφημερία στα επείγοντα φτάνει από τα 25 τον χειμώνα στα 75 το καλοκαίρι.
Δεν καλούνται να αντιμετωπίσουν μόνο τα κατάγματα απρόσεκτων αναβατών. Μεθυσμένοι παραθεριστές, ασθενείς με λοιμώξεις του αναπνευστικού, κοψίματα, θωρακικά άλγη, αλλεργικές αντιδράσεις, ηλικιωμένοι με χρόνια προβλήματα και συννοσηρότητες, το πιο απλό έως το πιο σύνθετο θα περάσει από εδώ. Δίχως άλλη μεγαλύτερη δομή στο ίδιο μέρος, το Κέντρο Υγείας καλείται συχνά να λειτουργήσει σαν μικρογραφία νοσοκομείου. Η «Κ» παρακολούθησε δύο εφημερίες στην Πάρο και κατέγραψε την προσπάθεια του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού να ανταποκριθεί, συχνά υπό συνθήκες πίεσης και ελλείψεων, στις απαιτήσεις ενός από τους πιο προβεβλημένους τουριστικούς προορισμούς της νησιωτικής Ελλάδας.
«Το καλοκαίρι μπαίνεις σε κατάσταση αδρεναλίνης», λέει ο κ. Τζανίδης, που μετράει 24 χρόνια στην Πάρο. «Τρέχεις συνέχεια επειδή έτσι έχεις μάθει. Στην αρχή αισθάνεσαι ότι δεν κουράζεσαι, αλλά είσαι στα όριά σου. Υπάρχει τεράστια μεταβλητότητα στον φόρτο εργασίας μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού, που δεν συνηθίζεται. Δεν ξέρω πώς μπορεί αυτή η αστάθεια να επηρεάσει μακροχρόνια τους ανθρώπους που βρίσκονται εδώ».
«Κάηκα σωματικά»
Το προηγούμενο καλοκαίρι οδήγησε στην εξάντληση τον ορθοπεδικό Αλέξανδρο Χατζηαντωνίου. Ενας ιδιώτης συνάδελφός του δεν ήταν διαθέσιμος τότε στο νησί και όλος ο όγκος των περιστατικών διοχετευόταν σε εκείνον. «Κάηκα σωματικά, άδειασα ψυχικά», λέει. «Ηταν μια περίοδος με πολύ ξενύχτι και δύσκολα περιστατικά, που ξεφεύγουν των δυνατοτήτων των κέντρων υγείας». Λόγω της εργασιακής εξουθένωσης, φέτος έλαβε άδεια στα τέλη Ιουλίου και θα επιστρέψει μέσα στον Αύγουστο. Και από τις διακοπές του, όμως, εξακολουθεί να βοηθάει δίνοντας συμβουλές σε αγροτικούς γιατρούς που του στέλνουν στο τηλέφωνο ακτινογραφίες καταγμάτων.
Το Κέντρο Υγείας Πάρου διαθέτει σήμερα τρεις γενικούς γιατρούς, έναν παθολόγο, ορθοπεδικό, καρδιολόγο, ακτινολόγο και παιδίατρο. Ενας ακόμη γιατρός από τον ιδιωτικό τομέα τους συνδράμει καλύπτοντας τέσσερις εφημερίες τον μήνα. Για 20 ημέρες είχε έρθει το προηγούμενο διάστημα και πνευμονολόγος για να εξετάσει ασθενείς. Από τις δέκα θέσεις των αγροτικών γιατρών είναι καλυμμένες οι οκτώ στο νησί και αναμένεται ακόμη μία άφιξη. Στο παρελθόν υπήρξαν περίοδοι με λιγότερο ιατρικό προσωπικό, όσοι όμως μίλησαν στην «Κ» επισημαίνουν την ανάγκη διορισμού τουλάχιστον γυναικολόγου και γενικού χειρουργού για να καλύψουν βασικές ανάγκες του πληθυσμού, καθώς και τον εξοπλισμό της δομής με αξονικό τομογράφο.
Τα διαχρονικά κενά είχαν ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ο ιδιωτικός τομέας στο νησί. Από τον περασμένο Οκτώβριο μέχρι την 1η Ιουλίου το ακτινολογικό τμήμα στο Κέντρο Υγείας είχε κλείσει λόγω εργασιών ανακαίνισης και οι ασθενείς παραπέμπονταν τότε σε ιδιωτικά διαγνωστικά για μια ακτινογραφία. Εκείνο το διάστημα, όπως έχει αναφερθεί στην «Κ», ένα από αυτά τα κέντρα σταμάτησε να είναι συμβεβλημένο με τον ΕΟΠΥΥ.
Επιτέλους, παιδίατρος
Το θέμα της στελέχωσης απασχολεί κάθε τόσο τους ντόπιους. Στο παρελθόν είχαν πραγματοποιήσει και πορεία στην Αθήνα ζητώντας την πρόσληψη παιδιάτρου. Οταν έφτασε στο νησί το 2017 η Γεωργία Κατσαμάκα, μια τοπική ιστοσελίδα την υποδέχθηκε με τον τίτλο: «Είναι αλήθεια, παιδίατρος στο Κέντρο Υγείας». Για μία πενταετία μέχρι την έλευσή της η δημόσια δομή δεν διέθετε αυτή την ειδικότητα. Τα 2.500 παιδιά του νησιού μπορούσαν να εξυπηρετηθούν τότε μόνο ιδιωτικά.
«Αν ήξερα τι σημαίνει νησιωτική ιατρική, μπορεί και να μη δήλωνα ενδιαφέρον γι’ αυτή τη θέση, αλλά δεν μετανιώνω», λέει η κ. Κατσαμάκα. Δύο φορές κλήθηκε να συνδράμει σε δύο τοκετούς, καθώς λόγω καιρικών συνθηκών η διακομιδή ήταν αδύνατη. Πέρυσι, μια ουρολοίμωξη σε έναν έφηβο εξελίχθηκε σε σηψαιμία και έπρεπε άμεσα να τον μεταφέρουν στην Αθήνα. Πριν από λίγες ημέρες έφτασε στο Κέντρο Υγείας ένα βρέφος έξι μηνών, νεκρό από θερμοπληξία. Η παιδίατρος ζητάει όποτε χρειαστεί τη γνώμη συναδέλφων της, άλλων ειδικοτήτων, καθώς και του συζύγου της που είναι γιατρός στην ίδια δομή. Λειτουργούν ως ομάδα. «Εδώ έχω δει τα πάντα, όλα όσα διάβαζα στις σπουδές μου», λέει.
«Υπάρχει τεράστια διαφορά στον φόρτο εργασίας μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού, που δεν συνηθίζεται. Δεν ξέρω πώς μπορεί αυτή η αστάθεια να επηρεάσει μακροχρόνια τους ανθρώπους που βρίσκονται εδώ».
Είναι απόγευμα Τρίτης και έπειτα από μια ανάπαυλα χαμηλής προσέλευσης, μια παρέα νεαρών φτάνει στο Κέντρο Υγείας. Φορούν τις σαγιονάρες και τα μαγιό τους και υποβαστάζουν έναν φίλο τους που υπέστη εξάρθρημα ώμου σε θαλάσσιο σπορ. Μετά την ακτινογραφία, ο κ. Τζανίδης με μια γρήγορη κίνηση τοποθετεί τον ώμο στη θέση του. Οπως λέει, ο γιατρός στην Πάρο θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει όλων των ειδών τα επείγοντα και να λάβει κρίσιμες αποφάσεις όταν απαιτείται διακομιδή. «Πρέπει να είσαι καλός γιατρός, αλλά και σκληρός ως προσωπικότητα για να σταθείς εδώ. Εχεις μεγάλη ευθύνη», τονίζει. «Μπορεί να σου έρθει μια ρήξη αρτηρίας, ένα παιδί σε σηπτικό σοκ και να μη μπορείς να τα διακομίσεις άμεσα».
«Με είχαν προειδοποιήσει όταν επρόκειτο να έρθω ότι στον ένα χρόνο θα φύγω. Αντεξα», προσθέτει η καρδιολόγος Μαρία Ανδριοπούλου. Εχει συμπληρώσει πάνω από πέντε χρόνια στην Πάρο, όπου μετακόμισε μαζί με τα τρία ανήλικα παιδιά της, καλύπτοντας και αυτή ένα χρονίζον κενό της ειδικότητάς της στη δημόσια δομή. «Πρέπει να αγαπάς πολύ αυτό που κάνεις, αλλιώς παραιτείσαι και επιστρέφεις στην Αθήνα», τονίζει. Της αναλογούν 15 εφημερίες ετοιμότητας τον μήνα. Αυτό το διάστημα πρέπει να ανταποκριθεί σε κάθε κλήση οποιαδήποτε ώρα κι αν γίνεται αυτή. Στην πράξη, αυτή η διαρκής κατάσταση εγρήγορσης επεκτείνεται και τις υπόλοιπες ημέρες του μήνα. Ενας δεύτερος καρδιολόγος, όπως εξηγεί η ίδια, θα εξομάλυνε το απαιτητικό ωράριο.
Μάχιμο αγροτικό
«Εδώ ξέρεις ότι πρέπει να κολυμπήσεις στα βαθιά», λέει η Νικολέττα Μούτσου, αγροτική γιατρός που έχει συμπληρώσει ένα χρόνο στην Πάρο και ζήτησε μια μικρή παράταση μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. «Είναι δύσκολο αγροτικό, ευρεία η γκάμα των περιστατικών. Στις εφημερίες το καλοκαίρι μπορεί και 24 ώρες να είσαι στο πόδι».
Δίπλα της στα επείγοντα η συνάδελφός της Καλλιόπη Σταυριανού ράβει την πληγή ενός νεαρού που κόπηκε στην παλάμη καθαρίζοντας ένα ποτήρι. Εχει ένα μήνα που ξεκίνησε το αγροτικό της, στην κορύφωση της τουριστικής σεζόν. «Θέλω να γίνω παιδίατρος και γι’ αυτό ήθελα να επιλέξω ένα μάχιμο αγροτικό», λέει. Μετρούσε λίγες ημέρες στο νέο της πόστο όταν έφτασε ένας 26χρονος Γάλλος τουρίστας στο Κέντρο Υγείας. Είχε χτυπήσει πολύ βαριά στο μάτι, από πτώση στην αυλή του ξενοδοχείου. Η εικόνα ήταν τόσο σοκαριστική, που στα επείγοντα επικράτησε σιγή για λίγα δευτερόλεπτα στη θέα του τραύματος. Αφού τον σταθεροποίησαν, η κ. Σταυριανού τον συνόδευσε με το ασθενοφόρο μέχρι το αεροδρόμιο για τη διακομιδή. Στη διαδρομή τη ρώτησε εάν θα τυφλωθεί. «Του είπα ότι πάει σε ένα εξειδικευμένο κέντρο για να γίνει ό,τι καλύτερο», θυμάται.
Οι νοσηλεύτριες
Το Κέντρο Υγείας Πάρου λειτουργεί καθημερινά σε καθεστώς εφημερίας. Σε κάθε βάρδια, όμως, αντιστοιχεί μόνο μία νοσηλεύτρια. Οι οργανικές θέσεις της δομής είναι επτά, δύο νοσηλεύτριες λείπουν με άδειες άνευ αποδοχών και μία με αναρρωτική. Το τελευταίο διάστημα βοηθάει η Αννα Τσιγώνια, νοσηλεύτρια στο Περιφερειακό Ιατρείο της Αντιπάρου, για να βγει το πρόγραμμα.
Η Μαρία Τριανταφύλλου, προϊσταμένη των νοσηλευτών, βρίσκεται 27 χρόνια στο Κέντρο Υγείας. «Η νοσηλεύτρια είναι ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές και αυτό προκαλεί άγχος. Θα χρειαστεί να βοηθήσεις στα επείγοντα, να παρακολουθήσεις όποιον βρίσκεται στη βραχεία νοσηλεία, να καταγράψεις τι θα χρειαστεί για παραγγελίες υλικών», λέει.
Η Μαρία Κουτσονικολή, πρόεδρος της διοικούσας επιτροπής του Κέντρου Υγείας Πάρου, γνωρίζει τα κενά, καθώς και τις υπερβάσεις που καλείται να κάνει το προσωπικό.
Οπως περιγράφει στην «Κ», προσπαθεί να βρει λύσεις, αλλά κατά καιρούς προκύπτουν εμπόδια. Εξηγεί ότι εάν το προσωπικό που θα συνδράμει προέρχεται από τη 2η Υγειονομική Περιφέρεια, όπου υπάγεται η Πάρος, τότε η μετακίνηση μπορεί να πραγματοποιηθεί πιο εύκολα. Με τις άλλες ΥΠΕ, όμως, δεν παρατηρείται αντίστοιχη ανταπόκριση. Δύσκολα θα αφήσουν από άλλα μέρη της Ελλάδας να φύγει γιατρός ή νοσηλευτής αυτή την περίοδο και αφού επιστρέψει στη θέση του, να λάβει την άδεια που δικαιούται από τον Σεπτέμβριο.
Κάθε κρίκος στην αλυσίδα λειτουργίας μιας δομής υγείας είναι απαραίτητος, αλλά στην Πάρο υπήρξε κενό και στην καθαριότητα. «Επί 1,5 χρόνο ψάχναμε καθαρίστρια και δεν βρίσκαμε», λέει η κ. Κουτσονικολή. «Γιατί να έρθουν όταν αμείβονται με 20 ευρώ την ώρα στις βίλες;». Τελικά, εδώ και ένα μήνα η θέση καλύφθηκε από την Ντιάνα Εσκί, η οποία προηγουμένως καθάριζε Airbnb. «Εδώ με σέβονται, ό,τι κι αν κάνω μου λένε ευχαριστώ», τονίζει. «Είμαι στην Πάρο 20 χρόνια και ήθελα κι εγώ να προσφέρω κάπως στο νησί».
Η πρόταση για νέα δομή
Επί σειράν πολλών ετών διαφορετικές δημοτικές παρατάξεις διατύπωναν το αίτημα για τη δημιουργία νοσοκομείου στην Πάρο. Ωστόσο ο δήμαρχος του νησιού, Κώστας Μπιζάς, έχει προτείνει μια άλλη λύση. «Είμαστε πιο συγκρατημένοι. Από συζητήσεις που κάναμε με γιατρούς μάς είπαν ότι δεν είναι ρεαλιστική η κατασκευή νέου νοσοκομείου. Μπορεί το κτίριο να φτιαχτεί, αλλά το πρόβλημα θα είναι η στελέχωσή του. Εδώ κεντρικά νοσοκομεία στην Ελλάδα δεν έχουν προσωπικό», λέει στην «Κ».
Οπως εξηγεί, το αίτημά τους είναι η δημιουργία ενός νέου, πιο σύγχρονου κέντρου υγείας, με μεγαλύτερους χώρους, εξοπλισμένου με αξονικό τομογράφο, το οποίο μεταξύ άλλων θα είχε το κατάλληλο προσωπικό και θα μπορούσε να καλύψει και νεφροπαθείς με μονάδα αιμοκάθαρσης. Πρόσφατα ο κ. Μπιζάς μετέφερε αυτή την πρόταση σε συνάντηση που είχε στο υπουργείο Υγείας. Υπέδειξε και δύο εκτάσεις που πιθανόν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Η μία βρίσκεται στο παλιό αεροδρόμιο του νησιού και η άλλη σε μια έκταση 30 στρεμμάτων που διατέθηκε από κληρονομιά.
Του επισημάνθηκε στη συνάντηση στο υπουργείο ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η ανακαίνιση του κτιρίου που στεγάζει τώρα το Κέντρο Υγείας και ότι οι εργασίες θα ξεκινήσουν πάλι από το φθινόπωρο. «Είναι θετικό ότι φτιάχνεται το υπάρχον κτίριο, αλλά αυτό που διεκδικούμε αφορά έναν ορίζοντα της επόμενης δεκαετίας», λέει ο δήμαρχος στην «Κ». Παράλληλα, σε αυτή τη συνάντηση έθεσε και το ζήτημα της στελέχωσης σε γιατρούς και νοσηλευτές. Οπως αναφέρει, του είπαν ότι μόλις μια προκήρυξη βγαίνει άγονη, θα ακολουθεί άμεσα η έκδοση νέας.
Ενα από τα συνήθη προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό στη νησιωτική Ελλάδα είναι η στέγαση. Η Καλλιόπη Σταυριανού επί δύο μήνες, από το διάστημα που πραγματοποιούσε την εκπαίδευσή της στο νοσοκομείο της Σύρου, έψαχνε μάταια να βρει σπίτι για το αγροτικό της στην Πάρο. Τελικά, μέσω γνωστών, βρέθηκε λύση σχεδόν την τελευταία στιγμή. Λαμβάνει από τον Δήμο Πάρου βοήθημα 250 ευρώ τον μήνα για να καλύψει μέρος των εξόδων. Για άλλους αγροτικούς γιατρούς που βρίσκονται περισσότερο καιρό στο νησί, αυτή τη στιγμή υπάρχουν διαθέσιμα πέντε μικρά σπίτια στα περιφερειακά ιατρεία και σύντομα θα είναι έτοιμο άλλο ένα. Ακόμη, ένα βοήθημα 500 ευρώ προβλέπεται από τον δήμο για τους επικουρικούς γιατρούς.
Η πρόεδρος του Κέντρου Υγείας, Μαρία Κουτσονικολή, τονίζει ότι το χρηματικό δεν είναι το μόνο κίνητρο που έχουν ανάγκη οι γιατροί για να εγκατασταθούν στην Πάρο. Μια άλλη σημαντική παράμετρος, όπως αναφέρει, είναι το εάν υπό αυτές τις συνθήκες θα μπορέσουν να εξελίξουν τη γνώση τους πάνω στο επιστημονικό τους αντικείμενο. Ισως αυτός να είναι και ένας από τους αποτρεπτικούς παράγοντες που εξηγεί τη μη έλευση γενικού χειρουργού στο νησί.
Από την πλευρά του ο κ. Τζανίδης αναφέρει και άλλους πιθανούς λόγους που μπορεί να κρατήσουν κάποιον μακριά.
Η προετοιμασία τής διακομιδής είναι τόσο περίπλοκη, ώστε ο γιατρός θα χρειαστεί να ψάξει μέχρι και αν ένα πλοίο της γραμμής διαθέτει καμπίνα για τον ασθενή που δεν χρειάζεται να φύγει άμεσα με ελικόπτερο.
Περιγράφει πόσο περίπλοκη και απαιτητική είναι η διαδικασία που προηγείται της διακομιδής, πώς και ο ίδιος ο γιατρός θα χρειαστεί να ψάξει ακόμη και αν ένα πλοίο της γραμμής διαθέτει καμπίνα για να μεταφερθεί ένας ασθενής που δεν χρειάζεται να φύγει άμεσα με ελικόπτερο. Μιλάει για ελλείψεις στην οργάνωση του ευρύτερου συστήματος που συσσωρεύουν το άγχος στους γιατρούς. Θέτει επίσης το ζήτημα της εκπαίδευσης, κατά πόσον θα είναι έτοιμος –πρακτικά και ψυχολογικά– όποιος έρθει για να αντιμετωπίσει κάθε λογής σύνθετο περιστατικό.
Αυτές τις ημέρες στα επείγοντα του Κέντρου Υγείας βρίσκονται και δύο πεμπτοετείς φοιτήτριες της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Συμμετέχουν στο εθελοντικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ιατρική Απόβαση», που πραγματοποιείται από την Επιστημονική Εταιρεία Φοιτητών Ιατρικής Ελλάδος πάνω από δύο δεκαετίες. Παρατηρούν τους υπόλοιπους γιατρούς εν δράσει και βοηθούν όποτε χρειαστεί σε απλές πράξεις. «Επιλέξαμε την Πάρο», λέει η Κατερίνα Ράντου, μία από τις δύο φοιτήτριες. «Είναι σαν προσομοίωση του αγροτικού που θα κάνουμε στο μέλλον».
