Το τηλέφωνο του αντιδημάρχου Πολιτικής Προστασίας Μυτιλήνης, Νίκου Καρασάββα, χτύπησε μετά τις δύο τα ξημερώματα της Τρίτης. Η Πυροσβεστική χρειαζόταν τη συνδρομή τους. Είχε ξεσπάσει πυρκαγιά σε κέντρο διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών κοντά στη Μόρια της Λέσβου. Παρά τη σχετική άπνοια, οι φλόγες δεν έλεγαν να υποχωρήσουν. Κατέστρεφαν χαρτιά και πλαστικές συσκευασίες που ήταν δεματοποιημένες σε ογκώδεις κύβους στην αυλή. «Υπήρχαν μέτρα ασφαλείας στην επιχείρηση», λέει ο κ. Καρασάββας. «Ολη νύχτα ρίχναμε νερό, αλλά ήταν τόσο μεγάλες οι ποσότητες των εύφλεκτων υλικών, που η φωτιά θα έσβηνε μόνο αφού καίγονταν όλα».
Χωρίς κανόνες – Στη Βιομηχανική Περιοχή της Σίνδου σημειώθηκαν δύο περιστατικά στις 11 και 14 Ιουλίου. «Υπήρχε διάχυση υλικών. Δεν μπορούσε η Πυροσβεστική να βάλει μέσα αυτοκίνητα», λέει για το πρώτο συμβάν η δήμαρχος Δέλτα, Γερακίνα Μπισμπινά.
Αυτό το συμβάν δεν ήταν το μοναδικό στη χώρα. Τις τελευταίες 60 ημέρες εκδηλώθηκαν τουλάχιστον επτά πυρκαγιές σε μονάδες ανακύκλωσης, από την Αλεξανδρούπολη μέχρι την Αττική. Στη Βιομηχανική Περιοχή της Σίνδου Θεσσαλονίκης σημειώθηκαν δύο περιστατικά σε διαφορετικές εγκαταστάσεις, στις 11 και 14 Ιουλίου. Μία επιχείρηση υποδεχόταν απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων και η άλλη πλαστικά, αλουμίνιο και χαρτιά. «Υπήρχε διάχυση υλικών, υπερσυγκέντρωση. Δεν μπορούσε η Πυροσβεστική να βάλει μέσα αυτοκίνητα και αντλίες», λέει στην «Κ» για το πρώτο περιστατικό η δήμαρχος Δέλτα, Γερακίνα Μπισμπινά. «Στο άλλο ήταν πιο νοικοκυρεμένα και η κατάσβεση έγινε πιο γρήγορα». Δεν αποκλείει να κινηθούν νομικά ως δημοτική αρχή, μόλις τους γνωστοποιηθούν τα πορίσματα της Πυροσβεστικής.
Από τις έρευνες των ανακριτικών κλιμακίων της Πυροσβεστικής, στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν προκύπτει μέχρι στιγμής κάποια δόλια ενέργεια. Στην περίπτωση της Λέσβου και σε αντίστοιχο συμβάν στην Αμφιτρίτη Αλεξανδρούπολης φαίνεται από κάμερες ασφαλείας ότι οι πυρκαγιές οφείλονται σε αυτανάφλεξη σωρών σε υπαίθριους χώρους. Οι διαδοχικές πυρκαγιές, όμως, ανέδειξαν ξανά τα κενά στους ελέγχους και τη συχνή απουσία μέριμνας στις συνθήκες εναπόθεσης και φύλαξης των ανακυκλώσιμων υλικών.
«Ελάτε να μας ελέγξετε»
Στις 18 Ιουλίου, σε τρίωρη σύσκεψη στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης ο αντιπεριφερειάρχης Κώστας Γιουτίκας προσπάθησε να φέρει 26 ιδιοκτήτες μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων διαχείρισης ανακύκλωσης προ των ευθυνών τους. «Πρέπει να είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι δεν θα ανεχθούμε τη διαιώνιση αυτής της κατάστασης», είπε, ζητώντας τη λήψη αυξημένων μέτρων πυροπροστασίας και 24ωρη επιτήρηση των μονάδων. Σύμφωνα πάντως με συμμετέχοντες σε εκείνη τη σύσκεψη, δεν φαινόταν να αναγνωρίζουν όλοι την κρισιμότητα της κατάστασης. «Ελάτε να μας ελέγξετε», φέρεται να είπαν κάποιοι ιδιοκτήτες και ορισμένοι να υποστήριξαν ότι δεν είναι τοξικές οι εκπομπές που μπορεί να προκύψουν από την καύση.
Ευφλεκτα υλικά – «Ηταν τόσο μεγάλες οι ποσότητες των εύφλεκτων υλικών, που η φωτιά θα έσβηνε μόνο αφού καίγονταν όλα», λέει ο αντιδήμαρχος Μυτιλήνης, Νίκος Καρασάββας, για την πυρκαγιά σε κέντρο ανακύκλωσης στη Μόρια.
Το ζήτημα δεν απασχολεί πρώτη φορά. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είχε επισημάνει ένα αντίστοιχο μπαράζ πυρκαγιών σε Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, αποθήκες και εργοστάσια της χώρας, καταγράφοντας 25 περιστατικά από το 2018 μέχρι και τον Αύγουστο του 2020. «Ο πλημμελής έλεγχος λειτουργίας, η μη τήρηση κανόνων και η τελική εναπόθεση προϊόντων θα έπρεπε να έχει απασχολήσει τη Δικαιοσύνη», τόνιζαν σε σχετική ανακοίνωση. Το 2018 θεωρείται κομβικό, καθώς τότε έκλεισε η αγορά της Κίνας για τη χώρα μας. «Αποφάσισαν να εισάγουν καθαρότερα ανακυκλώσιμα υλικά και τα δικά μας ήταν κακής ποιότητας, είχαν υπολείμματα και υγρά, γι’ αυτό έμεναν αδιάθετα», αναφέρει άνθρωπος που γνωρίζει καλά τον κλάδο.
Εκθεση του Συνηγόρου
Το πρόβλημα είχε περιγραφεί σε βάθος το 2020 σε ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη. Σε αυτήν αναφέρεται ότι από την εξέταση σημαντικού αριθμού υποθέσεων ΚΔΑΥ, οι μονάδες ανακύκλωσης, παρότι φέρονται ως «φιλοπεριβαλλοντικές» και διέθεταν τις προβλεπόμενες άδειες και εγκρίσεις, «λειτουργούσαν καθ’ υπέρβασιν των όρων, με αποτέλεσμα τη ρύπανση του περιβάλλοντος». Εμφάνιζαν πολλαπλάσια παραγωγική δυναμικότητα και μεγάλη διαφορά του ισοζυγίου εισερχόμενων – εξερχόμενων υλικών. Ακόμη, «σε πολλές περιπτώσεις στο σύνολο σχεδόν του ακάλυπτου χώρου των εγκαταστάσεων, αλλά και έξω από τα όρια αυτών, υπήρχαν στοίβες – ντάνες δεματοποιημένων προϊόντων και σκουπιδιών, γεγονός που αποτελεί ανεξέλεγκτη διάθεση αποβλήτων – δημιουργία ΧΑΔΑ».
Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως διαπίστωναν οι συντάκτες της έκθεσης, κάποιες επιχειρήσεις υποδέχονταν και υλικά για τα οποία δεν είχαν αδειοδοτηθεί, όπως σκραπ και ελαστικά. «Η μη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων συνδέεται με την εκδήλωση πυρκαγιάς στις εν λόγω εγκαταστάσεις», σημείωνε ο Συνήγορος του Πολίτη.
Η συσσώρευση εύφλεκτων υλικών σε υπαίθριους χώρους παρατηρείται και σήμερα. «Ορισμένες επιχειρήσεις παίρνουν ένα οικόπεδο χωρίς πρόνοια για μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους. Είναι τσίμα τσίμα και συνήθως δεν βάζουν τα υλικά σε σωστή σειρά. Θα πρέπει να μην κολλάνε οι ντάνες μεταξύ τους, να υπάρχουν κενά ενδιαμέσως. Σε κάποιες περιοχές είναι η μάντρα του ενός πάνω στη μάντρα του άλλου», παρατηρεί επιχειρηματίας που δραστηριοποιείται στον κλάδο.
Ο Γιάννης Ραζής, γενικός διευθυντής στην Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, ενός μη κερδοσκοπικού φορέα που έχει ως μέλη επιχειρήσεις που παράγουν ή εισάγουν συσκευασίες, δηλώνει στην «Κ» ότι τα πρόσφατα συμβάντα δεν έχουν πλήξει κέντρα διαλογής που λειτουργούν υπ’ ευθύνη τους και εξυπηρετούν τους μπλε κάδους. «Υπό τον όρο ανακύκλωση μερικές φορές κατατάσσονται και χαρακτηρίζονται διαφορετικά πράγματα, από μάντρες συγκέντρωσης υλικών μέχρι και εργοστάσια επεξεργασίας πλαστικών», λέει.
Το 2022, έπειτα από αντίστοιχα περιστατικά, το θέμα συζητήθηκε και στη Βουλή. Ο τότε υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Αμυράς ανέφερε ότι σε μία τετραετία πραγματοποιήθηκαν από Επιθεωρητές Περιβάλλοντος 22 έλεγχοι σε εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων στη Δυτική Αττική, εκ των οποίων οι τρεις σε ΚΔΑΥ και οι έξι σε σκραπ μετάλλων και οχημάτων.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το 2024 και μέχρι στιγμής το 2025, οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος Νοτίου Ελλάδος έχουν πραγματοποιήσει εννέα ελέγχους σε χώρους ανακύκλωσης καταγράφοντας 10 παραβάσεις. Ενδεικτικά σε μια περίπτωση διαπίστωσαν ότι αποθηκεύονταν υλικά καθ’ υπέρβασιν της αδειοδοτηθείσας ικανότητας, αλλού εντόπισαν δεματοποιημένα στερεά απόβλητα (χαρτί, πλαστικό, μέταλλο) σε μη στεγασμένο χώρο κατά παράβασιν της πρότυπης περιβαλλοντικής δέσμευσης. Σε άλλη περίπτωση βρήκαν στοίβα από μπαταρίες αυτοκινήτων, καλυμμένη με μουσαμά, χωρίς τις απαραίτητες προδιαγραφές για την αποφυγή πιθανής διαρροής υγρών.
Το θέμα της υποστελέχωσης των αρμόδιων υπηρεσιών και των περιορισμένων ελέγχων έχει θέσει και στο παρελθόν ο Φίλιππος Κυρκίτσος, πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης». Προ ετών συμμετείχε μαζί με άλλους φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις σε μια επιτροπή που πρότεινε τη σύσταση σώματος ορκωτών επιθεωρητών περιβάλλοντος, οι οποίοι θα λειτουργούσαν περίπου όπως οι ορκωτοί λογιστές. Αυτή η σκέψη είχε ζυμωθεί διακομματικά, αλλά δεν προχώρησε πολιτικά. Ξεχάστηκε σε κάποιο συρτάρι.
Χωρίς άδειες
Εκτιμάται ότι σήμερα υπάρχουν σε όλη τη χώρα περίπου 300 μάντρες ανακυκλώσιμων υλικών μικρότερου μεγέθους, αρκετές εκ των οποίων λειτουργούν υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, ελλιπή ή καθόλου αδειοδότηση και προβληματικές προδιαγραφές. Οπως αναφέρει στην «Κ» ο δήμαρχος Μοσχάτου – Ταύρου, Ανδρέας Ευθυμίου, στις 17 Φεβρουαρίου 2025 είχαν προειδοποιήσει εγκαίρως με έγγραφά τους τις αρμόδιες διευθύνσεις στην Περιφέρεια Αττικής και την Πυροσβεστική για την επικινδυνότητα ενός χώρου ανεξέλεγκτης εναπόθεσης ανακυκλώσιμων υλικών. Στις 20 Μαρτίου, στο ίδιο σημείο εκδηλώθηκε πυρκαγιά.
Οι αριθμοί
25 φωτιές σε ΚΔΑΥ, αποθήκες, εργοστάσια και χώρους ανακύκλωσης υλικών κατέγραψε η ΠΟΕ-ΟΤΑ από το 2018 έως τις αρχές Αυγούστου 2020, όταν είχε
επισημανθεί για πρώτη φορά το πρόβλημα των διαδοχικών περιστατικών.
300 εκτιμάται ότι είναι σε όλη τη χώρα οι μάντρες ανακυκλώσιμων υλικών που λειτουργούν υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, ελλιπή αδειοδότηση και προβληματικές προδιαγραφές.
9 ελέγχους πραγματοποίησαν το 2024 και μέχρι στιγμής το 2025 οι Επιθεωρητές
Περιβάλλοντος Νοτίου Ελλάδος σε χώρους ανακυκλώσιμων υλικών, διαπιστώνοντας 10 παραβάσεις.
