Ενας ασθενής με νεφρική ανεπάρκεια εισάγεται σε νοσοκομείο λόγω επιδείνωσης της κατάστασής του. Εάν αυτό συμβεί σε μια ημέρα καύσωνα, ήταν η ζέστη ο καταλύτης ή όχι; Ποιος είναι ο βαθμός ευθύνης; Εάν τελικά ευθύνεται η ζέστη, αυτό θα καταγραφεί στον ιατρικό φάκελο ή όχι;
Στο σύστημα ICD-10, το οποίο χρησιμοποιείται από τους γιατρούς τόσο για διαγνώσεις όσο και για την κωδικοποίηση των συμβάντων υγείας παγκοσμίως, υπάρχει ο κωδικός X30 για «έκθεση σε υπερβολική φυσική θερμότητα», αλλά συχνά δεν χρησιμοποιείται, ακόμη κι όταν είναι εμφανές ότι ο καύσωνας έπαιξε ρόλο. Και όταν δεν καταγράφεται ένα πρόβλημα, πώς θα δρομολογηθεί η αντιμετώπισή του;
Τα ερωτήματα αυτά θέτει άρθρο που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα στο ιατρικό περιοδικό JAMA και το οποίο αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη της καταγραφής των συμβάντων υγείας που συνδέονται με υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος στα ιατρικά έγγραφα.
Υγειονομική κρίση
Η καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας, Προληπτικής Ιατρικής, παθολόγος Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, και η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, νοσοκομείο Αλεξάνδρα), επικαλούμενες το άρθρο τονίζουν την ανάγκη «να δούμε διαφορετικά την πρόληψη και την αντιμετώπιση της ζέστης: όχι ως φυσικό φαινόμενο που “απλώς κάνει ζέστη”, αλλά ως υγειονομική κρίση με ξεκάθαρα αίτια και συνέπειες. Κι όμως, οι περισσότεροι γιατροί δεν καταγράφουν τη ζέστη ως αίτιο στα ιατρικά αρχεία τους».
Σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους δεν καταγράφεται συστηματικά η θερμική έκθεση. Κατ’ αρχάς είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί η αιτιακή σχέση. Για παράδειγμα, εάν δύο ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια απευθυνθούν σε μια δομή υγείας μια ζεστή ημέρα, δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσεις ποιος ασθενής επηρεάστηκε από τη ζέστη και ποιος όχι. Ακόμη κι όταν υπάρχει υποψία, οι γιατροί πιέζονται χρονικά, ειδικά στα τμήματα επειγόντων περιστατικών, αφού η προτεραιότητα είναι να σωθεί ο ασθενής – όχι να ερευνηθούν όλα τα κοινωνικά ή περιβαλλοντικά αίτια. Από την άλλη πλευρά, η ζέστη μπορεί να επιδείνωσε την κατάσταση, αλλά αν δεν καταγράφεί, αυτό το στοιχείο χάνεται από τα τελικά δεδομένα.
Οπως τονίζει στο JAMA o γιατρός και πρόεδρος της επιτροπής κωδικοποίησης του American College of Emergency Physicians Τζέισον Αντλερ, «δεν μπορούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα που δεν το βλέπουμε». Η καταγραφή της επίδρασης της ζέστης δεν αφορά μόνο την ατομική φροντίδα του ασθενούς, αλλά είναι και εργαλείο δημόσιας υγείας.
Για να γεφυρωθεί το χάσμα οι ειδικοί ζητούν να ενταχθεί η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στην υγεία στην εκπαίδευση των γιατρών. Αυτό περιλαμβάνει την εκμάθηση των σωστών κωδικών ICD-10, καθώς και την ευαισθητοποίηση γύρω από τις χρόνιες επιπτώσεις της θερμότητας – όχι μόνο τις οξείες (π.χ. θερμοπληξία), αλλά και την επιδείνωση ήδη υπαρχουσών παθήσεων.
Σύμφωνα με το επιστημονικό περιοδικό JAMA, η διευθύντρια του Heat Policy Innovation Hub στο Πανεπιστήμιο Duke Ασλεϊ Γουόρντ το συνοψίζει εύστοχα: «Ξέρω ότι είναι μεγάλη απαίτηση να ζητάμε από τους γιατρούς να αλλάξουν τον τρόπο που σκέφτονται για την κωδικοποίηση. Ομως χωρίς αυτά τα δεδομένα, πώς θα πείσουμε τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής ότι χρειάζονται μέτρα;».
Σε ετοιμότητα
Σε αυξημένη ετοιμότητα βρίσκονται οι υγειονομικές μονάδες της χώρας για το νέο κύμα καύσωνα. Το υπουργείο Υγείας με εγκύκλιό του καλεί τους δήμους να διασφαλίσουν δροσερούς και κλιματιζόμενους χώρους για το κοινό και τις αρμόδιες υπηρεσίες να λάβουν έκτακτα μέτρα, όπως η μεταβολή των ωραρίων λειτουργίας διαφόρων υπηρεσιών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, η προώθηση της τηλεργασίας και η απαγόρευση εργασιών σε εξωτερικούς χώρους τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας.
Το υπουργείο Υγείας τονίζει ότι αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι οι ηλικιωμένοι, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά, οι έγκυοι, τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα, τα άτομα με χρόνιες παθήσεις, άτομα με οξεία νόσο (λοίμωξη με πυρετό ή γαστρεντερίτιδα) και άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για χρόνιο νόσημα.
Και υπενθυμίζει τις γενικές οδηγίες προφύλαξης που είναι αποφυγή έκθεσης στον ήλιο και βαριάς σωματικής εργασίας, παραμονή σε κλιματιζόμενους χώρους, ελαφρύ ντύσιμο με ανοιχτόχρωμα ρούχα από πορώδες υλικό, χρήση καπέλου και γυαλιών ηλίου (σε εξωτερικούς χώρους), λήψη άφθονων υγρών με αποφυγή αλκοόλ και πολλά χλιαρά ντους κατά τη διάρκεια της ημέρας.
