Για το τρίτο κύμα καύσωνα από την αρχή του καλοκαιριού ετοιμαζόταν το τελευταίο 48ωρο η Δυτική Ευρώπη, με τη βρετανική μετεωρολογική υπηρεσία να προειδοποιεί για ακραία υψηλές θερμοκρασίες μέχρι και μεθαύριο το πρωί. Ο συναγερμός σημαίνει ότι οι υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας τίθενται σε επιφυλακή, αφού οι καιρικές συνθήκες ενίοτε προκαλούν προβλήματα υγείας και αυξημένους θανάτους. «Οι καύσωνες είναι πλέον η νέα κλιματική πραγματικότητα», τόνισε η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα του Politico.
«Το ερώτημα είναι πλέον όχι αν θα έχουμε καύσωνα, αλλά πόσα κύματα θα βιώσουμε φέτος και πόσο θα διαρκέσει το καθένα», εξήγησε η Μαρισόλ Ιγκλέσιας Γκονζάλες, αρμόδια για την κλιματική αλλαγή και την υγεία στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
Οι μετεωρολόγοι εκτιμούν ότι η κανονικότητα των καλοκαιριών εις το εξής θα είναι μια εναλλαγή βίαιων καιρικών φαινομένων: καύσωνες, ξηρασία, πυρκαγιές και πλημμύρες. Ηδη οι πρώτες καταστροφικές πυρκαγιές εκδηλώθηκαν στη Μασσαλία και στη Σμύρνη, όπου καταγράφηκαν και δύο νεκροί. Στη βόρεια Ιταλία μια 63χρονη γυναίκα σκοτώθηκε από δέντρο που ξεριζώθηκε εξαιτίας της κακοκαιρίας που ακολούθησε τον καύσωνα. Στην Πολωνία, σφοδρές βροχοπτώσεις που προκλήθηκαν από την καταιγίδα Gabrielle έπληξαν το νότιο τμήμα της χώρας, προκαλώντας πάνω από 1.000 κλήσεις έκτακτης ανάγκης σε μία ημέρα. Οι πυροσβέστες ανταποκρίθηκαν κυρίως για πεσμένα δέντρα και πλημμυρισμένα σπίτια, με πάνω από 300 κτίρια να έχουν υποστεί ζημιές. Μια καταιγίδα στο Σπλιτ της Κροατίας βύθισε ένα τουριστικό σκάφος, αφού ένα πλοίο έχασε τον έλεγχο λόγω ισχυρών ανέμων. Η Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο εξέδωσαν κόκκινο συναγερμό για σφοδρές καταιγίδες και ακραία ζέστη.
Σχέδιο δράσης
«Αυτά τα γεγονότα αποτελούν μια δυστοπική υπενθύμιση του μεταβαλλόμενου και ασταθούς κλίματος στο οποίο η Ευρώπη πρέπει να προσαρμοστεί και να προετοιμαστεί, λαμβάνοντας παράλληλα μέτρα για τη δραστική μείωση των εκπομπών άνθρακα, προκειμένου να επιβραδυνθεί και να περιοριστεί η κλιματική αλλαγή», αναφέρει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος. Ωστόσο δεν πρόκειται μόνο για τη διαχείριση της ζέστης όταν ενσκήπτει, αλλά και για την καλύτερη προετοιμασία, έχει επισημάνει ο ΠΟΥ. Σε μια έρευνα του 2022, μόνο 21 από τις 57 χώρες στην περιοχή της Ευρώπης του ΠΟΥ ανέφεραν ότι διαθέτουν εθνικό σχέδιο δράσης για την υγεία από τη ζέστη. Από αυτές, οι 14 ανήκουν στην Ε.Ε.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι πρόσφατες ακραίες θερμοκρασίες σκότωσαν 2.300 ανθρώπους σε 12 μεγαλουπόλεις της Ευρώπης, ανάμεσά τους και η Αθήνα, όταν οι θερμοκρασίες σημείωναν μεγάλη άνοδο σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο μεταξύ 23 Ιουνίου και 2 Ιουλίου.
Το Μιλάνο είναι η πόλη που αντιμετωπίζει το οξύτερο πρόβλημα σε απόλυτους αριθμούς, με 317 από τους 499 θανάτους από υπερβολική ζέστη να αποδίδονται στην κλιματική κρίση, με το Παρίσι και τη Βαρκελώνη να ακολουθούν. Το Λονδίνο κατέγραψε 273 θανάτους από τη ζέστη, 171 από τους οποίους οι ερευνητές αποδίδουν στην κλιματική αλλαγή εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας.
«Η μελέτη δείχνει γιατί οι καύσωνες είναι γνωστοί ως “σιωπηλοί δολοφόνοι”. Παρότι σχετικά λίγοι θάνατοι αναφέρθηκαν σε Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία, χιλιάδες ακόμη άνθρωποι εκτιμάται ότι πέθαναν ως αποτέλεσμα των ακραίων θερμοκρασιών», λέει ο επιδημιολόγος της Σχολής Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, Μάλκολμ Μίστρι.
Ανάλυση των δεδομένων του ινστιτούτου World Weather Attribution, τα οποία δεν έχουν υποβληθεί σε επιστημονική επιθεώρηση για εξέταση και δημοσίευση, δείχνει ότι η κλιματική κρίση ευθύνεται για τα δύο τρίτα αυτών των θανάτων. Οι ηλικιωμένοι εμφάνισαν τη μεγαλύτερη θνησιμότητα, σύμφωνα με τη μελέτη, με 88% αυτών των θανάτων να καταγράφονται σε πολίτες άνω των 65 ετών. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η ακραία ζέστη αποτελεί υποτιμημένη απειλή, καθώς τα περισσότερα θύματα υπέκυψαν στα σπίτια τους ή σε νοσοκομεία, μακριά από τα βλέμματα της κοινωνίας και των μέσων ενημέρωσης.
2.300 νεκροί σε 10 ημέρες – Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι πρόσφατες ακραίες θερμοκρασίες σκότωσαν 2.300 ανθρώπους σε 12 μεγαλουπόλεις της Ευρώπης, ανάμεσά τους και η Αθήνα, μεταξύ 23 Ιουνίου και 2 Ιουλίου.
«Ζήτημα ζωής και θανάτου»
«Οι καύσωνες δεν αφήνουν πίσω τους μόνο τις καταστροφές πυρκαγιών ή καταιγίδων. Οι επιπτώσεις τους είναι λιγότερο ορατές, αλλά σιωπηλά καταστροφικές. Μια μεταβολή θερμοκρασίας 2 ή 3 βαθμών Κελσίου μπορεί να σημάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής ή θανάτου για χιλιάδες ανθρώπους», λέει ο κλιματολόγος Μπεν Κλαρκ στο Πανεπιστήμιο Ιμπίριαλ του Λονδίνου.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν επιδημιολογικά πρότυπα για να υπολογίσουν τη θνησιμότητα εξαιτίας της ζέστης σε πόλεις όπως το Παρίσι, το Λονδίνο, η Μαδρίτη και η Ρώμη, σε χρονικό διάστημα δέκα ημερών. Συνέκριναν τη θνησιμότητα με εκείνη ενός υποθετικού κόσμου, στον οποίον ο άνθρωπος δεν θα είχε υπερθερμάνει τον πλανήτη χρησιμοποιώντας ορυκτά καύσιμα και καταστρέφοντας τη φύση.
Την ίδια στιγμή, τα κύματα καύσωνα δοκιμάζουν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας με διάφορους τρόπους, με αποτέλεσμα να επιτείνονται οι πιέσεις για την παραγωγή και χρήση ανανεώσιμων πηγών. Η υπερθέρμανση των καλωδίων είναι η πιθανή αιτία διακοπών ρεύματος στην Ιταλία την πρώτη ημέρα του τρέχοντος μήνα. Με την αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και του νερού, η ψύξη των θερμοηλεκτρικών σταθμών καθίσταται επίσης πιο δύσκολη. Αυτό οδήγησε σε αναγκαστικές μειώσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς στη Γαλλία και στην Ελβετία. Στην Πολωνία, οι μακροχρόνιες ανησυχίες σχετικά με την ψύξη των σταθμών παραγωγής ενέργειας από άνθρακα οδήγησαν σε αρκετές διορθωτικές ενέργειες τα τελευταία χρόνια. Ο γαλλικός πυρηνικός στόλος έχει πληγεί περισσότερο, με τις 18 εγκαταστάσεις πλην μίας να αντιμετωπίζουν κάποιο είδος μείωσης της παραγωγικής ικανότητας.
Τα χαμηλά επίπεδα νερού ύστερα από καύσωνες και ξηρασίες επηρεάζουν και τη ναυσιπλοΐα σε ορισμένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του Ρήνου και του Δούναβη, και αυξάνουν το κόστος μεταφοράς. Καθώς μεγάλο μέρος της Ευρώπης μαστίζεται από υψηλές θερμοκρασίες, η στάθμη των υδάτων έχει κατέβει. Αυτό επηρεάζει τη ναυτιλία κατά μήκος του Ρήνου –μιας από τις κύριες πλωτές οδούς της Ευρώπης–, νοτίως του Ντούισμπουργκ και της Κολωνίας στη Γερμανία, αναγκάζοντας τα πλοία να πλέουν μισογεμάτα και επιβαρύνοντας έτσι τις πλοιοκτήτριες εταιρείες.
Καύσωνες με όνομα – Η Ισπανία άρχισε να εφαρμόζει την πρακτική της Ιταλίας, η οποία δίνει στους καύσωνες ονόματα (Λούσιφερ, Κέρβερος κ.λπ.), όπως
συνηθίζεται για ακραία καιρικά φαινόμενα.
Γι’ αυτόν τον λόγο κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι πρέπει να εφαρμοστούν άλλες, πιο αποτελεσματικές στρατηγικές επικοινωνίας προκειμένου να ενημερωθεί το κοινό για τους επερχόμενους καύσωνες και να κατανοήσει πώς να διαχειριστεί τον κίνδυνο. Η Ισπανία ξεκίνησε, π.χ., να δίνει ονόματα στα κύματα καύσωνα, όπως συμβαίνει με άλλα καιρικά φαινόμενα, τυφώνες, καταιγίδες κλπ. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ιταλία που έχει μια παλαιότερη, αν και ανεπίσημη, παράδοση να δίνει στους καύσωνες ονόματα εμπνευσμένα από τη μυθολογία και την αρχαία ιστορία. Τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν τον Lucifero (Λούσιφερ – ένα άλλο όνομα για τον διάβολο) και τον Cerbero (Κέρβερος – ο τρικέφαλος σκύλος που φυλάει τον Αδη στην ελληνική μυθολογία), οι οποίοι έγιναν γνωστοί μέσω της ιδιωτικής μετεωρολογικής υπηρεσίας il Meteo.
Οδηγίες προφύλαξης
Οι σοβαροί καύσωνες των καλοκαιριών 2023 και 2024 προκάλεσαν μια εκστρατεία ώστε να ονομάζονται οι καύσωνες με τα ονόματα εταιρειών ορυκτών καυσίμων και να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση για τον ρόλο τους στην κλιματική αλλαγή. Το βέβαιο είναι ότι πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα προστασίας κατά τη διάρκεια των καυσώνων, ειδικά για τους εργαζομένους που απασχολούνται σε εξωτερικούς χώρους, όπως να ξεκινούν νωρίτερα τη δουλειά και να μένουν στη σκιά μεταξύ 11 π.μ. και 3 μ.μ. Για τους υπόλοιπους πολίτες είναι απαραίτητο να κλείνουν τις κουρτίνες των παραθύρων που βλέπουν στον ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας, να έχουν μαζί τους αρκετό νερό όταν ταξιδεύουν και να φροντίζουν ηλικιωμένους που ζουν μόνοι.
Οι ειδικοί θεωρούν ότι ζωτικής σημασίας είναι η αλλαγή νοοτροπίας και συνηθειών. Συνιστούν να αποφεύγονται η έντονη άσκηση σε εξωτερικούς χώρους και η χρήση φούρνου. Θεωρούν επίσης σημαντικό οι πολίτες να βρίσκονται σε εγρήγορση για σημάδια θερμικής εξάντλησης (που περιλαμβάνουν έντονη εφίδρωση, κρύο ή κολλώδες δέρμα, γρήγορο ή αδύναμο σφυγμό και λιποθυμία) και θερμοπληξίας (η οποία μπορεί να προκαλέσει θερμοκρασία σώματος άνω των 39,5 βαθμών, ζεστό δέρμα, σύγχυση και λιποθυμία). Τέλος επιβάλλεται παιδιά και κατοικίδια να παραμένουν σε δροσερό μέρος με διαρκή λήψη υγρών και βρεγμένες πετσέτες.
