Ηταν Ιούλιος του 2019. Στις πρώτες προγραμματικές δηλώσεις του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης προβάλλει πέντε έργα ως εμβληματικά: Τατόι, Αρχαιολογικό Μουσείο, Φυλακές Κορυδαλλού, ΔΕΘ, Λιπάσματα Δραπετσώνας. Εξι χρόνια μετά, μόνο η ανάπλαση του κτήματος Τατοΐου προχωράει όπως είχε αρχικώς σχεδιαστεί, παρά την πυρκαγιά του 2021 που φρέναρε τα σχέδια. Ακόμα ένα, η μεταφορά των φυλακών Κορυδαλλού, βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης, χωρίς ωστόσο να έχουν ακόμα υπογραφεί συμβάσεις.
Συγκεκριμένα, ο πρωθυπουργός είχε εξαγγείλει τα μεγαλόπνοα εγχειρήματα:
1. Την ενοποίηση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, «δίνοντας νέα ζωή στα Εξάρχεια και στην ευρύτερη περιοχή».
2. Την κατεδάφιση των φυλακών Κορυδαλλού και τη δημιουργία, στη θέση τους, πάρκου και πολυχώρου πολιτισμού.
3. Τη μεταμόρφωση «των απρόσωπων εγκαταστάσεων της ΔΕΘ σε ένα πρότυπο εκθεσιακό κέντρο με χώρους πρασίνου και τη συνολική αναβάθμιση της εμπειρίας του επισκέπτη».
4. Τη μετατροπή του κτήματος στο Τατόι σε μουσείο και αγροδιατροφική μονάδα με περιπατητικές διαδρομές.
5. Τη δημιουργία ∆ιεθνούς Κέντρου Καινοτομίας στη Δραπετσώνα, στον χώρο των Λιπασμάτων.
Η «Κ» επιχειρεί σήμερα να καταγράψει πού προχώρησαν και πού «κόλλησαν» τα σχέδια, αλλά και πού έχουν πλήρως εγκαταλειφθεί για να δώσουν τη θέση τους σε άλλα πρότζεκτ.
1. Τατόι
Μετά δεκαετίες απαξίωσης, οφειλόμενης στη διαχρονικά φοβική αντιμετώπιση της ιστορικής κληρονομιάς του κτήματος Τατοΐου, οι εργασίες αποκατάστασής του ξεκίνησαν στις αρχές του 2023. Προηγήθηκε η παρ’ ολίγον μοιραία για τα 100.000 κινητά αντικείμενα του κτήματος πυρκαγιά του 2021, που κατέκαψε το κτήμα, μεταβάλλοντας σημαντικά τα δεδομένα.
Την περίοδο αυτή βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες σε πολλά μέτωπα: Κατ’ αρχάς στο Ανάκτορο, στο οποίο πρόκειται να στεγαστεί μουσείο για την ιστορία της μοναρχίας στην Ελλάδα. Στον περιβάλλοντα χώρο του, όπου επαναδημιουργούνται οι κήποι του. Παράλληλα προχωρούν οι εργασίες στο Παλαιό Βουστάσιο, που θα στεγάσει το μουσείο των βασιλικών αμαξών, και στο Νέο Βουστάσιο, που θα φιλοξενήσει έκθεση των οχημάτων της τέως βασιλικής οικογένειας και μια πτέρυγα αφιερωμένη στην αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή του κτήματος.
Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, η αναστήλωση των τριών μουσειακών κτιρίων, που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα ολοκληρωθεί όπως είχε σχεδιαστεί, στο τέλος του 2025, με στόχο να λειτουργήσουν για το κοινό το καλοκαίρι του 2026. Παράλληλα, σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες κατασκευής των δικτύων (ηλεκτροδότησης, ύδρευσης και αποχέτευσης), τα οποία θα ολοκληρωθούν και αυτά έως το καλοκαίρι του 2026. Τέλος, έχει σχεδόν ολοκληρωθεί η αναστήλωση περίπου δέκα μικρότερων κτιρίων, τα οποία θα λειτουργήσουν συμπληρωματικά (όπως τα μαγειρεία, η Οικία Sturm, η Οικία Φροντιστή κ.ά.).
Υπενθυμίζεται ότι οι εργασίες αποκατάστασης των κτιρίων του κτήματος θα συνεχιστούν και μετά το 2025, στη β΄ φάση ανάπλασης του κτήματος. Ανάμεσα στα κτίρια αυτά είναι το Υπασπιστήριο και το Χοιροστάσιο, οι μελέτες αποκατάστασης των οποίων εγκρίθηκαν τον περασμένο Μάρτιο.
Η αναστήλωση των τριών μουσειακών κτιρίων στο βασιλικό κτήμα Τατοΐου, η οποία χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα ολοκληρωθεί σύμφωνα με το υπ. Πολιτισμού, στο τέλος του 2025, με στόχο να ανοίξουν για το κοινό το καλοκαίρι του 2026.
2. Κορυδαλλός
Με αργούς ρυθμούς προχωράει ο διαγωνισμός για τη μετεγκατάσταση των φυλακών Κορυδαλλού στον Ασπρόπυργο. Ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε από το πρώην ΤΑΙΠΕΔ (νυν Υπερταμείο) για λογαριασμό του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη στις 26 Ιουλίου 2023. Τον περασμένο Οκτώβριο ολοκληρώθηκε η α΄ φάση του διαγωνισμού, στον οποίο εκδήλωσαν ενδιαφέρον σχεδόν όλες οι μεγάλες κατασκευαστικές της χώρας (Αβαξ, Ακτωρ, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Metlen). Ωστόσο ο διαγωνισμός έχει «κολλήσει» στο στάδιο του ανταγωνιστικού διαλόγου, δηλαδή δύο χρόνια αργότερα δεν έχει ακόμη αναδειχθεί η εταιρεία ή κοινοπραξία που θα αναλάβει το έργο.
Μια σημαντική εξέλιξη, ωστόσο, ήταν ότι στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς εγκρίθηκε το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο, με το οποίο το νέο Δικαστικό Σωφρονιστικό Συγκρότημα Αθηνών χωροθετήθηκε σε έκταση 103 στρεμμάτων στον Ασπρόπυργο (σε έκταση του πρώην Στρατοπέδου Αμερικανικής Ευκολίας).
Υπενθυμίζεται ότι το έργο προωθείται με σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και αφορά τη μελέτη, κατασκευή και συντήρηση για διάστημα έως 30 ετών των νέων εγκαταστάσεων, με προϋπολογισμό περίπου 620 εκατ. ευρώ. Συνολικά θα χτιστούν 55.000 τ.μ., εκ των οποίων 40.600 θα είναι οι φυλακές, που θα «φιλοξενούν» 2.000 κρατουμένους και 650 υπαλλήλους. Η διάρκεια κατασκευής του συγκροτήματος έχει καθοριστεί στα τέσσερα χρόνια. Οπερ σημαίνει ότι η συζήτηση για την τύχη των σημερινών φυλακών δεν έχει καν ανοίξει.
3. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο – ΕΜΠ
Η αρχική εξαγγελία του πρωθυπουργού για ενοποίηση των δύο κτιρίων, Μουσείου και Μετσοβίου, η οποία τύχαινε μεγάλης αποδοχής στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος, γρήγορα εγκαταλείφθηκε. Δεν έπαιξαν ρόλο μόνο οι –αναμενόμενες– αντιδράσεις των καθηγητών της Αρχιτεκτονικής (της μόνης σχολής που έχει απομείνει στις εγκαταστάσεις της Στουρνάρη), αλλά και τα αξεπέραστα νομικά προβλήματα, καθώς η ιστορική έδρα του ΕΜΠ δημιουργήθηκε με κληροδότημα που δεν μπορούσε να παρακαμφθεί. Τελικώς η κυβέρνηση προχώρησε σε μια «απαλή» υπαναχώρηση, δηλώνοντας ότι ουδέποτε μίλησε για επέκταση του Μουσείου στις εγκαταστάσεις του ΕΜΠ, αλλά για μια πολιτιστική συλλειτουργία. Παράλληλα αποφασίστηκε να προωθηθεί η υπόγεια επέκταση του μουσείου στον αύλειο χώρο του μέχρι την οδό Πατησίων.
Οσον αφορά την τύχη του σχεδίου αυτού, σύμφωνα με το ΥΠΠΟ σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη περισσότερες από 100 μελέτες. Οι βασικές προμελέτες αναμένεται να συζητηθούν στο ΚΑΣ και στο ΚΣΝΜ τον Οκτώβριο. Στόχος είναι οι μελέτες να ολοκληρωθούν στο τέλος του 2026 ή στις αρχές του 2027, ώστε μετά να ακολουθήσει ο διαγωνισμός για την κατασκευή του έργου.
4. Κέντρο Καινοτομίας – Δραπετσώνα
Το κυβερνητικό σχέδιο για τη δημιουργία Διεθνούς Κέντρου Καινοτομίας και μητροπολιτικού πάρκου στον χώρο των Λιπασμάτων στην παραλία της Δραπετσώνας εγκαταλείφθηκε πολύ γρήγορα. Το master plan είχε αρχικά ανατεθεί στον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χάρη Κοκκώση. Η ομάδα υπό τον κ. Κοκκώση συγκέντρωσε τις προτάσεις και μελέτες που είχαν κατά καιρούς κατατεθεί για την περιοχή και κατέληξε σε μια πρόταση που υποβλήθηκε στο ΥΠΕΝ – και η υπόθεση έμεινε εκεί.
Ανυπέρβλητο εμπόδιο στάθηκε το ιδιοκτησιακό, καθώς μόλις 126 στρέμματα ανήκουν στον Δήμο Κερατσινίου – Δραπετσώνας, ενώ 204 σε θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας. Αλλά και η ύπαρξη λειτουργικών χρήσεων που δύσκολα θα απομακρυνθούν (όπως ζητάει η τοπική κοινωνία), όπως οι εγκαταστάσεις της Oil One.
Να σημειωθεί πάντως ότι η Περιφέρεια Αττικής είχε επιχειρήσει να απαλλοτριώσει τον χώρο, απόφαση που προσέβαλε ενώπιον του ΣτΕ η Εθνική Τράπεζα. Η υπόθεση έχει εκδικαστεί από το 2023, αλλά η απόφαση δεν έχει ακόμα εκδοθεί. Σήμερα ο χώρος έχει εν τοις πράγμασι μεταβληθεί σε χώρο περιπάτου και αναψυχής, καθώς η ευρύτερη περιοχή του Πειραιά έχει τεράστια έλλειψη ελεύθερων χώρων. Σύμφωνα με υπολογισμούς του δήμου (βάσει των πωλήσεων των τεσσάρων κυλικείων που λειτουργεί στον χώρο), η περιοχή δέχεται πάνω από ένα εκατ. επισκέψεις το έτος.
5. ΔΕΘ
Το νέο master plan για την ανάπλαση του χώρου της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης εγκρίθηκε μέσω Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) το 2021. Το σχέδιο περιλάμβανε τη δημιουργία εμπορικού – επιχειρηματικού κέντρου, ξενοδοχείου, υπόγειου πάρκινγκ, παράλληλα με κάποιες αναδιαμορφώσεις στους χώρους της έκθεσης και τη δημιουργία ενός πάρκου 65 στρεμμάτων. Η πρόταση συνάντησε εξαρχής πολλές αντιδράσεις, ιδίως από καθηγητές του παρακείμενου Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, που τελικά προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά του εγκεκριμένου ΕΠΣ. Ο δήμος τήρησε μια διφορούμενη στάση. Στην αρχή συντάχθηκε με τον σχεδιασμό, εστιάζοντας στην αύξηση των χώρων πρασίνου. Και στη συνέχεια, πριν από ένα μήνα, έκανε στροφή 180 μοιρών δηλώνοντας την αντίθεσή του.
Σε συνάντηση με τους δημάρχους της δυτικής Θεσσαλονίκης, στις 19 Ιουνίου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι το σχέδιο θα επανεξεταστεί. «Δεν είμαστε εδώ για να επιβάλουμε μια λύση που θα έρθει σε σύγκρουση με την τοπική κοινωνία», τόνισε.
Παρά τις αντιδράσεις, το σχέδιο έδειχνε να προχωράει – τουλάχιστον στα χαρτιά. Την υπόθεση είχε αναλάβει να φέρει εις πέρας το Υπερταμείο, με τους ιδιώτες να καλούνται να συνεισφέρουν περίπου 120 εκατ. ευρώ από τα 300 εκατ. ευρώ του επιχειρηματικού σχεδίου (δηλαδή το Δημόσιο παρείχε το οικόπεδο «φιλέτο» και κατέβαλε περισσότερο από το μισό κόστος της επένδυσης). Παρά τη γενναιοδωρία του, το σχέδιο φαίνεται να μην έτυχε θερμής υποδοχής από τον επιχειρηματικό κόσμο. Παράλληλα, η δυσφορία στην πόλη, για μία ακόμα χαμένη ευκαιρία (για την αύξηση της πολύ χαμηλής αναλογίας πρασίνου/κάτοικο στην πόλη) συνέχισε να αυξάνεται. Εντέλει, στις 19 Ιουνίου, σε συνάντηση με τους δημάρχους της δυτικής Θεσσαλονίκης, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι το σχέδιο θα επανεξεταστεί. «Εχω ζητήσει από το Υπερταμείο να ξαναδούμε τα δεδομένα όσον αφορά την πρόταση, η οποία είχε αρχικά κατατεθεί, για την αξιοποίηση του χώρου της ΔΕΘ. Δεν είμαι έτοιμος ακόμη να σας απαντήσω πού θα καταλήξουμε. Δεν είμαστε εδώ να επιβάλουμε μια λύση που θα έρθει σε σύγκρουση με την τοπική κοινωνία, αλλά πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα η οποία υφίσταται, τις ανάγκες της πόλης να αποκτήσει έναν μεγαλύτερο πνεύμονα πρασίνου στο κέντρο της και να σεβαστούμε την ιστορία της ΔΕΘ, η οποία είναι ταυτισμένη και συνυφασμένη με την ίδια τη Θεσσαλονίκη», ανέφερε.
