Ο μαέστρος κουνά τα χέρια και το κεφάλι του σε κάθε τέμπο προσέχοντας οι κινήσεις να είναι συντονισμένες, ώστε οι μαθητές του να μπορέσουν να νιώσουν τον παλμό. Κάθε κίνηση συνδέεται με τον ρυθμό τον οποίο τα μέλη της ορχήστρας μπορεί να μην ακούν, αλλά τον νιώθουν σε όλο τους το σώμα. Το στιγμιότυπο είναι βγαλμένο από τις μέρες των εντατικών και επίμονων προετοιμασιών που κράτησαν επτά μήνες. Οι τελευταίες πρόβες ολοκληρώθηκαν και οι έντεκα νέοι μουσικοί από τη Θεσσαλονίκη είναι πλέον έτοιμοι να σταθούν μπροστά στο κοινό, σε μια ιστορική μουσική πρεμιέρα.
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μια ομάδα ατόμων χωρίς ακοή, αλλά με όλες τις υπόλοιπες αισθήσεις δυνατές, θα χρησιμοποιήσει κρουστά όργανα παρουσιάζοντας δύο πρωτοποριακές μουσικές παραστάσεις, που σχεδιάστηκαν με τη φροντίδα και την επιμέλεια του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης.
«Η συγκεκριμένη δράση ήταν πολυεπίπεδη, διότι περιλάμβανε τη μορφή επτάμηνου εργαστηρίου με στόχο την παρουσίαση του αποτελέσματος σε μια συναυλία, σε σύμπραξη με την Ορχήστρα Εφήβων του Ωδείου μας. Πάνω απ’ όλα, όμως, απέδειξε ότι το φαινομενικά ακατόρθωτο, έγινε εφικτό: έντεκα νέοι συνάνθρωποί μας που δεν ακούν, παρήγαγαν συντονισμένα ήχους και έπαιξαν μουσική, συνοδεία ορχήστρας», σημειώνει στην «Κ» ο Γιούλης Παπαδόπουλος, ο οποίος διευθύνει το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης (ΚΩΘ), τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η ομάδα Unsound pic.twitter.com/pFTrFXdXVZ
— Kathimerini_Web (@KathimeriniWeb) June 20, 2025
Από Μπετόβεν μέχρι Queen
Ο Αποστόλης, η Καλλιόπη, η Σοφία, η Ρόδη, ο Κώστας, ο Μάριος, η Ματίνα, η Δώρα, ο Ζαχαρίας, η Λίτσα και ο Τάκης είναι η ομάδα Unsound. Γεμάτοι θέληση και δύναμη ακολούθησαν όλο αυτό το διάστημα τις οδηγίες του καθηγητή κρουστών του Ωδείου, Αλέξανδρου Ιωάννου και απόψε –παρά το «τρακ του πρωτάρη»– είναι έτοιμοι να ταξιδέψουν το κοινό, που θα βρεθεί στην κεντρική αίθουσα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, στους ήχους του Μπετόβεν, του Μότσαρτ, αλλά και των Queen, του Μάικλ Τζάκσον και των Beatles.
«Η εμπειρία της εκπαίδευσης ανθρώπων χωρίς ακοή αποδείχθηκε μια βαθιά αποκαλυπτική διαδικασία που με έκανε να επαναπροσδιορίσω τη μουσική και τον ρυθμό. Κι αυτό διότι για να διδάξεις ρυθμό σε ανθρώπους που δεν έχουν την αίσθηση της ακοής χρειάζεται να τον μετατρέψεις από ακουστικό ερέθισμα σε αισθητηριακή εμπειρία. Αλλωστε, όπως ξέρουμε, ο ρυθμός δεν είναι μόνο ήχος, είναι παλμός, κίνηση, δόνηση», επισημαίνει στην «Κ» ο κ. Ιωάννου και εξηγεί με ποιους τρόπους η ομάδα των έντεκα μαθητών του, ηλικίας από 22 έως 35 ετών, έμαθε να χρησιμοποιεί τα κρουστά.
«Το να διδάξεις κάποιον που δεν έχει πρόσβαση στην ακοή, απαιτεί να “ακούσεις” και ο ίδιος μέσω της όρασης, της αφής, της κίνησης. Επιπλέον, πρέπει να προσαρμόσεις τη διδασκαλία σου σε κάθε μαθητή, διότι καθένας βιώνει τον ρυθμό διαφορετικά. Κι αυτό αξιώνει υπομονή και δημιουργικότητα. Εμείς, χρησιμοποιήσαμε οπτικά σήματα, όπως χειρονομίες, για να σηματοδοτήσουμε τον ρυθμό. Για παράδειγμα, ο μαέστρος της ορχήστρας ή εγώ κάναμε συγκεκριμένες κινήσεις χεριών ή κινήσεις κεφαλιού για κάθε τέμπο, ώστε οι μαθητές να μπορούν να νιώσουν τον παλμό. Επίσης, τοποθετούσαμε τα χέρια των μαθητών σε κρουστά όργανα ή ακόμα και σε ηχεία που μετέδιδαν χαμηλές συχνότητες, ώστε να νιώσουν τις δονήσεις. Αυτό τούς βοηθούσε να εσωτερικεύσουν τον παλμό μέσω της αφής».
«Δεν ήταν απλώς ότι έπαιζαν σωστά, αλλά ότι ένιωθαν τη μουσική ως ομάδα. Η συγκίνηση και η ενέργειά τους γέμισαν τον χώρο, και κατάλαβα ότι ήταν έτοιμοι όχι μόνο τεχνικά, αλλά και καλλιτεχνικά. Αυτή η πρόβα ήταν η απόδειξη ότι ο ρυθμός είχε γίνει μέρος τους».
Στις αποτελεσματικές μεθόδους προστέθηκε η διδασκαλία μέσα από τις κινήσεις του σώματος, όπως χτυπήματα στα πόδια και παλαμάκια, ενώ στην κορυφή της επιτυχίας όλης αυτής της προετοιμασίας ήταν η ομαδική συνεργασία και αλληλεπίδραση. Ο Αλέξανδρος Ιωάννου περιγράφει την πιο καθοριστική στιγμή στην πορεία των μαθημάτων κατά την οποία συνειδητοποίησε ότι η ομάδα του ήταν έτοιμη να σταθεί σε μια συναυλία υψηλών απαιτήσεων.
«Ηταν κατά τη διάρκεια μιας πρόβας, λίγες εβδομάδες πριν τη συναυλία. Είχαμε δουλέψει σκληρά για να ερμηνεύσουν οι μαθητές ένα σύνθετο ρυθμικό κομμάτι που απαιτούσε συγχρονισμό με την Εφηβική Ορχήστρα του ΚΩΘ. Κατά τη διάρκεια μιας πλήρους δοκιμής, είδα την ομάδα να εκτελεί το κομμάτι με απόλυτη ακρίβεια, ακολουθώντας τα οπτικά σήματα του μαέστρου Δημοσθένη Φωτιάδη και τις δονήσεις των οργάνων, ενώ παράλληλα διατηρούσαν μια εκφραστική σύνδεση μεταξύ τους. Εκείνη τη στιγμή, η αυτοπεποίθησή τους ήταν εμφανής. Δεν ήταν απλώς ότι έπαιζαν σωστά, αλλά ότι ένιωθαν τη μουσική ως ομάδα. Η συγκίνηση και η ενέργειά τους γέμισαν τον χώρο, και κατάλαβα ότι ήταν έτοιμοι όχι μόνο τεχνικά, αλλά και καλλιτεχνικά. Αυτή η πρόβα ήταν η απόδειξη ότι ο ρυθμός είχε γίνει μέρος τους».
Θάρρος, υπευθυνότητα και αφοσίωση
Η έμπνευση για το πρωτοποριακό μουσικό εγχείρημα που έχει τίτλο «Ρυθμός – η Κοινή μας Γλώσσα» προέρχεται από την ηθοποιό και εμψυχώτρια παιδικών θεατρικών ομάδων Αννα Γαλλοπούλου, η οποία κατέθεσε την πρότασή της έπειτα από στενή επαφή με την κοινότητα των κωφών.
«Το γεγονός ότι ο ρυθμός διαπερνά το σώμα είναι κάτι που ισχύει για όλους, είτε ακούμε είτε όχι. Απλώς οι ακούοντες, ίσως, δεν χρειάστηκε ποτέ να το συνειδητοποιήσουμε. Στην πραγματικότητα, η ακουστική εμπειρία δεν περιορίζεται στο αυτί. Είναι μια σωματοποιημένη και βιωματική εμπειρία. Ολοι μας νιώθουμε τον ρυθμό με το σώμα: στον χτύπο της καρδιάς μας, στην αναπνοή μας, στον βηματισμό μας», τονίζει στην «Κ».
Η ίδια συνειδητοποίησε ότι η διαδρομή αυτή είχε νόημα όταν είδε τους έντεκα νέους να έρχονται κάθε φορά στο μάθημά τους με πλήρες ενδιαφέρον και αφοσίωση.
«Με συγκίνησε βαθιά το γεγονός ότι μπήκαν σε κάτι εντελώς καινούργιο με θάρρος, υπευθυνότητα και αστείρευτη όρεξη και κυρίως ότι κράτησαν αυτή την αφοσίωση για μήνες. Μιλάμε για ανθρώπους που αποφάσισαν να μάθουν ένα μουσικό όργανο, να εκπαιδευτούν στα κρουστά. Ακόμη και για έναν ακούοντα ενήλικα χωρίς μουσική εκπαίδευση, αυτό είναι μια πρόκληση που απαιτεί επιμονή, υπομονή και πίστη. Φανταστείτε λοιπόν την επιπρόσθετη δυσκολία ενός ανθρώπου με απώλεια ακοής, που καλείται να “αφουγκραστεί” κάτι που δεν ακούγεται και παρ’ όλα αυτά να το ζήσει, να το εκφράσει και να το μοιραστεί με άλλους».
Την Παρασκευή 20 και το Σάββατο 21 Ιουνίου στις 21.00 η αίθουσα τελετών του ΑΠΘ και αντίστοιχα η αυλή του Βυζαντινού Μουσείου της Θεσσαλονίκης θα γεμίσουν από τους ήχους της ομάδας Unsound. Ο Γιούλης Παπαδόπουλος μάς λέει ότι η πρωτοβουλία αυτή ανοίγει πλέον νέους ορίζοντες για το Ωδείο επισημαίνοντας ότι η διοίκηση εξετάζει την προοπτική να διοργανώσει ακόμη περισσότερες δράσεις στις οποίες θα συμμετέχουν άτομα με αναπηρίες.
«Ως Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, επιλέξαμε να γιορτάσουμε την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής με αυτές τις δύο συναυλίες», σημειώνει, εκφράζοντας τη συγκίνησή του για αυτό το πρωτότυπο εγχείρημα λίγες ώρες προτού τα μέλη της Unsound εμφανιστούν στη σκηνή.
Η ομάδα Unsound pic.twitter.com/nc41kCbJNZ
— Kathimerini_Web (@KathimeriniWeb) June 20, 2025
«Οταν ο ήχος –αυτό που οι ακούοντες θεωρούμε δεδομένο– αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για τους μη ακούοντες, τότε οι πρώτοι χαμηλώνουμε το κεφάλι μπροστά στην επίμονη προσπάθεια εκείνων που παλεύουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια της φύσης τους και να παραγάγουν ήχους σε ένα οργανωμένο πλαίσιο. Κι όταν το κατορθώνουν, και μάλιστα συλλογικά, ο ενθουσιασμός είναι αυθόρμητος και για τις δύο ομάδες. Ο,τι βλέπει και ακούει κάποιος στην πρόβα οποιοδήποτε μουσικού συνόλου ακουόντων –δηλαδή τη διαρκή προσπάθεια οι πολλοί να γίνουν ένας– αυτό ακριβώς συνέβη με την ομάδα μας. Και τότε δεν χρειαζόταν πια διερμηνέας νοηματικής, γιατί η επικοινωνία ήταν πλήρης μέσω του ρυθμού της μουσικής».
