Απειλούνται τα δικαιώματα των επιβατών; Στο προσκήνιο έρχεται για άλλη μια φορά η αναθεώρηση του κανονισμού EΕ261, του ιστορικού νόμου που θεσπίστηκε το 2005 και οδήγησε στη δραστική μείωση των καθυστερήσεων των πτήσεων και στη βελτίωση της λογοδοσίας των αεροπορικών εταιρειών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η αναθεώρηση του κανονισμού, που ενδέχεται να τεθεί σε ψηφορορία την Πέμπτη στη διάρκεια συνεδρίασης των υπουργών Μεταφορών της Ε.Ε., προβλέπει μεταξύ άλλων την κατάργηση του ισχύοντος ορίου 3 ωρών καθυστέρησης για αποζημίωση, εισάγοντας όριο 5 ωρών για πτήσεις μικρής απόστασης, 9 ωρών για πτήσεις μεσαίας απόστασης και 12 ωρών για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων.
Παράλληλα μειώνει τη μέγιστη αποζημίωση σε 500 ευρώ (μεγάλες αποστάσεις) και 300 ευρώ (μικρές αποστάσεις), ενώ κατατάσσει τις απεργίες, την ασθένεια του πληρώματος και τα τεχνικά προβλήματα ως «έκτακτες περιστάσεις», καθιστώντας τις περισσότερες αξιώσεις μη επιλέξιμες. Σύμφωνα με τη LENNOC, μια ευρωπαϊκή εταιρεία δεδομένων πτήσεων, τα προτεινόμενα νέα όρια καθυστέρησης θα στερήσουν το δικαίωμα αποζημίωσης από το 85% των επιβατών.
Οπως επισημαίνει ο Γιάννης Ζήσης, διευθυντής της AirAdvisor, εταιρείας που βοηθάει τους επιβάτες να διεκδικήσουν αποζημίωση, η πρόταση θα περιορίσει σοβαρά τα δικαιώματα αποζημίωσης εκατομμυρίων ταξιδιωτών, καθώς «οι περισσότερες καθυστερήσεις κυμαίνονται μεταξύ τριών και πέντε ωρών». Η Ελλάδα, με ήδη υψηλό ποσοστό καθυστερήσεων, θα πληγεί ιδιαίτερα. Οπως αναφέρει, το καλοκαίρι του 2024, το 50,7% των πτήσεων από και προς την Ελλάδα είχαν κάποιου είδους πρόβλημα (καθυστέρηση ή ακύρωση) – το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Στο αεροδρόμιο της Αθήνας, έως και 42% των πτήσεων παρουσίασαν καθυστέρηση άνω των 15 λεπτών.
Ανάλυση της AirAdvisor με βάση δεδομένα πτήσεων από το 1999 έως το 2024 αποκαλύπτει ότι ο κανονισμός EΕ261 είχε κομβικό ρόλο στην προστασία των επιβατών σε περιπτώσεις καθυστερήσεων ή ακυρώσεων πτήσεων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, πάνω από το 25% των ευρωπαϊκών πτήσεων καθυστερούσαν περισσότερο από 15 λεπτά. Τα ποσοστά καθυστερήσεων άρχισαν να βελτιώνονται γύρω στο 2002, σε συνάρτηση με την αυξανόμενη δυναμική για ρυθμιστική δράση, και έπεσαν στο 14%. Oταν ο κανονισμός EΕ261 υιοθετήθηκε το 2005, το σύστημα αεροπορικών μεταφορών της Ευρώπης έδειχνε ήδη σημάδια ανάκαμψης από τα υψηλά επίπεδα καθυστερήσεων της δεκαετίας του 1990.
Το κίνητρο
Ο κανονισμός EΕ261 εισήγαγε κάτι που άλλαξε τα δεδομένα: ένα ισχυρό κίνητρο για τις αεροπορικές εταιρείες να αποφεύγουν τις πιο ενοχλητικές καθυστερήσεις. Κάθε πτήση με καθυστέρηση άνω των 3 ωρών ενεργοποιούσε υποχρεωτική αποζημίωση έως 600 ευρώ ανά επιβάτη, ένα οικονομικό κίνητρο που, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη ανάλυση, άλλαξε τη λειτουργική συμπεριφορά σε ολόκληρο τον κλάδο. Μέχρι το 2011, μόνο το 0,9% των ευρωπαϊκών πτήσεων είχε καθυστέρηση άνω των 2 ωρών, ενώ οι ακυρώσεις ήταν μόλις 1%, σημάδι ενός πολύ πιο αξιόπιστου δικτύου. Μετά την εφαρμογή του κανονισμού EΕ261, οι πτήσεις με καθυστέρηση άνω των 3 ωρών μειώθηκαν κατά 20%, καθώς οι αεροπορικές εταιρείες έλαβαν άμεσα μέτρα για να αποφύγουν την ενεργοποίηση των ορίων αποζημίωσης.
Ειδικότερα, το 2001 στο αεροδρόμιο Charles de Gaulle (CDG) του Παρισιού, σχεδόν 25% των πτήσεων καθυστερούσαν περισσότερο από 15 λεπτά. Το CDG μείωσε το ποσοστό των καθυστερήσεων σε περίπου 16% έως το 2009. Πρόκειται για βελτίωση 9 ποσοστιαίων μονάδων σε μόλις οκτώ χρόνια, μια αξιοσημείωτη ανατροπή για ένα από τα πιο πολυσύχναστα αεροδρόμια της ηπείρου. Αντίστοιχα στο αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης (FRA) το 2001, πάνω από 25% των πτήσεων είχαν καθυστέρηση. Μέχρι το 2009, το ποσοστό είχε πέσει στο 17%. Ανάλογη εικόνα και στα αεροδρόμια της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης. Ωστόσο, το 2019, οι καθυστερήσεις αυξήθηκαν ξανά σε σχεδόν 28% λόγω της μεγάλης αύξησης της αεροπορικής κίνησης, της έλλειψης προσωπικού και της παλαιότητας των υποδομών.
Το θέμα θα συζητηθεί σήμερα σε επίπεδο Coreper, στην Επιτροπή των Μόνιμων Αντιπροσώπων στην Ε.Ε., οι οποίοι και θα κρίνουν εάν θα τεθεί ο κανονισμός σε ψηφοφορία την Πέμπτη.
