Mε μια σειρά πρόσφατων αποκαλύψεων, όπως το γρηγορόσημο σε κτηματολογικά γραφεία της Αττικής, οι πράξεις διαφθοράς στις Πολεοδομίες Ρόδου και Χαλκιδικής, η σπείρα εκβιαστών στη ΔΟΥ Χαλκίδας και στον Δήμο Αθηναίων, επανήλθε στο προσκήνιο της δημοσιότητας η έννοια της δημόσιας διαφθοράς, που για χρόνια οι αρμόδιοι την είχαν κρύψει κάτω από το χαλί, ενώ ο κόσμος το ‘χε τούμπανο.
Σχεδόν όλες οι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα παρουσιάζουν φαινόμενα διαφθοράς, ιδίως οι υπηρεσίες δόμησης, που μετά την υπαγωγή τους στους ΟΤΑ δεν γίνεται κανένας έλεγχος, οι ΔΟΥ και οι ΟΤΑ και των δύο βαθμών. Στον τομέα της υγείας όλοι μιλούν ελεύθερα για το φακελάκι που έδωσαν. Φυσικά οι παραπάνω περιπτώσεις διαφθοράς είναι απλά αντιπροσωπευτικές, αλλά και ενδεικτικές του τι συμβαίνει. Υπάρχει έλλειψη πληροφόρησης για τις παραπάνω περιπτώσεις, ιδίως για το κύκλωμα του Δήμου Αθηναίων. Για τις άλλες περιπτώσεις υπάρχει απόκρυψη των στοιχείων των επωνύμων που χρησιμοποίησαν το κύκλωμα, για την περίπτωση του κτηματολογίου υπάρχει το σύνηθες γρηγορόσημο, το οποίο έχει περιοριστεί με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση.
Σύμφωνα με τον διεθνώς αναγνωρισμένο ορισμό της Διεθνούς Τράπεζας, «διαφθορά είναι η χρήση του δημοσίου αξιώματος προς όφελος του ιδίου ή τρίτου», το δε όφελος δεν πρέπει να είναι μόνο χρηματικό, αλλά πάσης φύσεως, όπως προαγωγή, διορισμός κ.λπ., ελληνιστί ρουσφέτι. Η έννοια της διαφθοράς είναι γενική και δεν αποτελεί αυτή καθαυτήν ποινικό αξίωμα, αλλά αποτελεί γενεσιουργό αιτία για σωρεία ποινικών και πειθαρχικών αδικημάτων.
Ο εργαζόμενος στον ιδιωτικό τομέα δεν διαπράττει πράξεις διαφθοράς, αλλά έχει ποινικές ευθύνες για τη συμμετοχή στις πράξεις του δημοσίου τομέα. Στη χώρα μας θεωρούμε ότι κάθε απασχολούμενος στον δημόσιο τομέα κατέχει δημόσιο αξίωμα και συνεπώς ελέγχεται για πράξεις διαφθοράς. Ο δημόσιος τομέας ορίζεται από το άρθρο 83 ν. 4622/2019. Εκτός της περιπτώσεως της αυτόφωρης σύλληψης κατά τη στιγμή της δωροδοκίας, δεν υπάρχουν πλήρεις αποδείξεις για πράξεις δωροδοκίας, αλλά μόνο φήμες και εικασίες, γιατί χωρίς συστηματικούς ελέγχους δεν μπορούν εύκολα να αποδειχθούν δικαστικά πράξεις διαφθοράς. Εξάλλου, δεν γίνονται πλέον από τις αρμόδιες υπηρεσίες συστηματικοί έλεγχοι, αλλά ούτε και ανακοινώνονται έλεγχοι με το πρόσχημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Υπάρχουν στοιχεία για πράξεις διαφθοράς μόνο στις ετήσιες εκθέσεις πεπραγμένων του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (2004-2016), που ήταν όλες αναρτημένες στο Διαδίκτυο, αλλά η προηγούμενη διοίκηση της ΕΑΔ, στην οποία συγχωνεύθηκε ο ΓΕΔΔ, τις κατέβασε. Με βάση τα στοιχεία του ΓΕΔΔ, το κόστος της διαφθοράς ανερχόταν σε 20 δισ. τον χρόνο, της δε γραφειοκρατίας σε 13 δισ. Δεν γνωρίζω αν υπάρχουν νεότερα στοιχεία.
Για την καταπολέμηση της διαφθοράς απαιτείται η λειτουργία των κατάλληλων μηχανισμών ελέγχου με παράλληλη ταχεία και αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης, όπου το σύστημα χωλαίνει για την πρόληψη και καταστολή των φαινομένων αυτών.
* Ο κ. Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι αρεοπαγίτης ε.τ.
