Αθεράπευτες διοικητικές αδυναμίες, κενά στους ελέγχους, εκκρεμότητες του παρελθόντος κάνουν τη διαφθορά στο Δημόσιο να επιμένει, όπως αποδεικνύεται από αρκετά κρούσματα που ήρθαν στη δημοσιότητα το τελευταίο διάστημα. Πιο πρόσφατο, αυτό υπαλλήλων κτηματολογικών γραφείων της Αττικής, που κατηγορούνται ότι ζητούσαν χρήματα προκειμένου να διεκπεραιώνουν ταχύτερα υποθέσεις πολιτών. Oι εκκρεμότητες δημιουργούν τη διαφθορά, παραδέχεται και ο αρμόδιος υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Οπως επισημαίνει, υπολογίζονται σήμερα σε 350.000 και θα αυξάνονται όσο εντάσσονται στο κτηματολόγιο νέες περιοχές. Ειδικοί εξηγούν στην «Κ» τι πρέπει να γίνει για να εκλείψουν τα φαινόμενα διαφθοράς.
Αδράνεια και ζήτηση τροφοδοτούν τη διαφθορά
Της Ηλιάνας Μάγρα
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η Αστυνομία συνέλαβε εννέα άτομα που φέρονται να είναι μέλη κυκλώματος διαφθοράς στο Δημόσιο. Οι έξι από αυτούς είναι υπάλληλοι κτηματολογικών γραφείων και κατηγορούνται ότι ζητούσαν χρήματα προκειμένου να διεκπεραιώνουν ταχύτερα υποθέσεις πολιτών. Η συγκεκριμένη υπόθεση δεν αποτελεί μεμονωμένο γεγονός. Τον Μάρτιο, υπάλληλοι της πολεοδομίας Ρόδου, μεταξύ αυτών και ο αναπληρωτής διευθυντής της, συνελήφθησαν γιατί λάμβαναν αμοιβή χιλιάδων ευρώ για να εκδίδουν άδειες δόμησης σε ξενοδόχους και επιχειρηματίες, παρότι δεν πληρούσαν τις νόμιμες προϋποθέσεις. Για παρόμοια αδικήματα συνελήφθησαν περισσότερα από 20 άτομα τον περασμένο Δεκέμβριο στη Χαλκιδική. Εκεί η ταρίφα για το «γρηγορόσημο» κυμαινόταν από 250 έως 1.000 ευρώ, ενώ το κόστος για την έγκριση παράνομης κατασκευής ή ενέργειας, όπως τοπογραφικά σχέδια, ξεκινούσε από 1.000 ευρώ και έφθανε έως τις 20.000.
Και στον Δήμο Αθηναίων εξαρθρώθηκε τον περυσινό Ιούλιο αντίστοιχος μηχανισμός, με υπαλλήλους που δωροδοκούνταν για να εξασφαλίζουν, μεταξύ άλλων, την απρόσκοπτη συνέχιση αυθαίρετων οικοδομικών εργασιών χωρίς να έχουν εκδοθεί σχετικές άδειες.
Οι συχνές το τελευταίο διάστημα αποκαλύψεις για επίορκους δημοσίους υπαλλήλους θέτουν αρκετά ερωτήματα. Τι συμβαίνει με τη διαφθορά στη δημόσια διοίκηση; Ποιες διοικητικές αδυναμίες δεν έχουν ακόμη θεραπευθεί και ποια κενά επιτρέπουν στα κυκλώματα να παραμένουν ενεργά;
Συγκεντρωτική δομή
Ο εμπειρογνώμων δημόσιας διοίκησης και πρώην βουλευτής Παναγιώτης Καρκατσούλης θεωρεί ότι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη εκτεταμένου εσωτερικού ελέγχου. «Οι δομές δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, και όταν δεν επικοινωνούν, δεν υπάρχει έλεγχος», λέει στην «Κ». «Ο εσωτερικός έλεγχος μέχρι στιγμής αποτυγχάνει», συνεχίζει, «λείπουν οι μηχανισμοί οι οποίοι θα παρακολουθούν αν εφαρμόζονται σωστά οι πολιτικές και αν δουν κάτι περίεργο να το διορθώσουν. Το ότι δεν υπάρχουν έχει ως αποτέλεσμα να ευδοκιμεί η διαφθορά», αναφέρει στην «Κ». Και συμπληρώνει: «Η ελληνική δημόσια διοίκηση είναι πολύ συγκεντρωτική. Αντιγράψαμε τη συγκεντρωτική δομή των υπουργείων και στην αυτοδιοίκηση, αντί εκεί να υπάρχει ένα σχήμα που θα ταίριαζε στην ίδια – η αυτοδιοίκηση υποτίθεται ότι είναι κοντά στον πολίτη, εκεί πρέπει να ρέει η πληροφορία… Ακόμη αναζητούμε τον τρόπο να το πετύχουμε».
Την ανισορροπία μεταξύ κεντρικού κράτους και τοπικής αυτοδιοίκησης υπογραμμίζει και ο Μάνος Ματσαγγάνης, καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου και επικεφαλής του Προγράμματος Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ. «Στο κεντρικό κράτος υπάρχουν αντισταθμιστικοί θεσμοί ελέγχου, όπως είναι οι ανεξάρτητες αρχές, ο Τύπος – στο τοπικό επίπεδο αυτά δεν υπάρχουν στον ίδιο βαθμό, υπάρχει ομερτά», λέει στην «Κ». Ταυτόχρονα πιστεύει πως η κατάρτιση των υπαλλήλων της αυτοδιοίκησης συχνά είναι χαμηλότερη από ό,τι στο κεντρικό κράτος. «Αλλά ακόμη κι όταν είναι καταρτισμένοι, οι υπάλληλοι μιας δομής θα μοιάσουν στην οργάνωσή της. Ο κομματισμός έχει οδηγήσει στην αδράνεια όλο αυτό το τεράστιο δυναμικό», σημειώνει.
Ο κ. Ματσαγγάνης υπογραμμίζει επίσης ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση στην κοινωνία για παρανομία, ειδικά σε σχέση με τους πολεοδομικούς κανόνες που περιορίζουν φαινόμενα ανομίας. «Αυτό ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας δεν το δέχεται – όταν η νομοθεσία απαγορεύει κάτι, αλλά όλοι θέλουν να βρουν τρόπο να το παρακάμψουν, αυτός ο τρόπος θα βρεθεί», τονίζει.
«Είναι από τα σημαντικότερα αδικήματα ενός δημοσίου λειτουργού το “γρηγορόσημο”, ο χρηματισμός», λέει στην «Κ» ο Βασίλης Κέφης, καθηγητής του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης στο Πάντειο. Συχνά μπορεί να… παίζονται καθυστερήσεις επίτηδες, για να μπορέσει να υπάρξει η πίεση του αντιτίμου της επίσπευσης. Πώς θα εκλείψει η διαφθορά;
Τόσο ο ίδιος όσο και ο κ. Ματσαγγάνης θεωρούν ότι είναι θέμα παιδείας. «Πρέπει από μικρή ηλικία να ξεκινήσουμε την εκπαίδευση σε θέματα διαφάνειας και ύστερα να ελέγχουμε, σε κάθε στάδιο της διοίκησης, τι συμβαίνει», αναφέρει. Σημαντική όμως είναι και η αναδιάρθρωση του δημοσίου τομέα. «Υπάρχουν τμήματα που έχουν πληθωρισμό ατόμων και άλλα που δεν έχουν κόσμο, αλλά δεν μετακινούνται οι υπάλληλοι – η επιμόρφωση είναι η λύση», συμπληρώνει ο κ. Κέφης. Και ύστερα είναι η τεχνολογία. «Θα αλλάξει τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, και τους δείκτες λογοδοσίας και διαφθοράς», υπογραμμίζει ο ίδιος, τονίζοντας ότι ίσως γι’ αυτό έρχονται και τώρα στη δημοσιότητα περισσότερες υποθέσεις.
Με αργούς ρυθμούς
«Τώρα υπάρχουν περισσότεροι έλεγχοι, περισσότερες δυνατότητες λόγω της τεχνολογίας, και ίσως κάποιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί, όπως η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, λειτουργούν καλύτερα», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Καρκατσούλης. Αλλά δεν θεωρεί ότι είναι αρκετό. «Μιλάμε για πέντε – δέκα περιστατικά – ενώ πραγματοποιούνται χιλιάδες συναλλαγές κάθε μέρα», σημειώνει. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο μόνος τρόπος να αλλάξει το Δημόσιο είναι μέσω μεταρρυθμίσεων. «Φοβάμαι ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν προχωρούν γρήγορα και ότι αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει καλή προοπτική», εξηγεί.
Ο κ. Ματσαγγάνης επιμένει στο θέμα της παιδείας. «Δεν είμαι μεγάλος οπαδός των ελέγχων – παίζουν ρόλο, αλλά εγώ δίνω πάντα έμφαση στις αξίες, στο πνεύμα εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος», αναφέρει. Φταίνε, φυσικά, και οι πολιτικές ελίτ, λέει. «Αν ήταν ακέραιες, με αυταπάρνηση, αυτό θα έδινε ένα σήμα στην κοινωνία». Και ούτε, τονίζει, είναι η διαφθορά αμιγώς ελληνικό φαινόμενο. Αλλά ο ίδιος θεωρεί πως είναι σημαντικό να υπάρξει η συνειδητοποίηση στην κοινωνία πως οι νόμοι, αν είναι καλά σχεδιασμένοι, υπάρχουν για το καλό της χώρας. Και ύστερα βέβαια είναι η χαμηλή εμπιστοσύνη στους θεσμούς, οι χαμηλές αμοιβές – παράγοντες που συμβάλλουν στη διαφθορά. «Πρέπει να τα σκεφθού-με όλα αυτά από την αρχή».
Πρόβλημα οι χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις
Του Γιώργου Λιάλιου
Στο κτηματολόγιο, οι εκκρεμότητες δημιουργούν τη διαφθορά. Αυτό υποστηρίζει ο αρμόδιος για το πολύπαθο έργο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Χρήστος Μπουκώρος. Οπως επισημαίνει, οι εκκρεμότητες υπολογίζονται σήμερα σε 350.000, οι οποίες θα αυξάνονται όσο εντάσσονται στο λειτουργούν κτηματολόγιο νέες περιοχές. Για τον λόγο αυτό το Εθνικό Κτηματολόγιο συνήψε πρόσφατα συμφωνία με 14 δικηγορικούς συλλόγους –και έπονται ακόμα 14– ώστε να επιστρατεύσει τα μέλη τους για την ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων.
Αφορμή για τη συζήτηση με τον κ. Μπουκώρο είναι η σύλληψη έξι υπαλλήλων μεγάλων κτηματολογικών γραφείων της Αττικής, οι οποίοι φέρονται να ζητούσαν «γρηγορόσημο» για την ταχύτερη διεκπεραίωση υποθέσεων ιδιωτών. Η είδηση έχει προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στους εργαζομένους του Ελληνικού Κτηματολογίου, ενώ είναι δεδομένο ότι θα πλήξει την αξιοπιστία του οργανισμού, που έχει στραφεί στην ψηφιακή εποχή. Μπορούν να γίνουν «παρακάμψεις» του συστήματος όταν η λειτουργία του είναι κατά βάσιν ψηφιακή; «Μα αν δεν ήταν ψηφιακή, τότε δεν θα είχαν βρεθεί αυτοί που φέρονται να έπαιρναν χρήματα για να “κερδίσουν χρόνο”. Μόνο η ψηφιακή μετάβαση διασφαλίζει τη διαφάνεια στις συναλλαγές του κτηματολογίου», εκτιμά ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Οπως εξηγεί ο κ. Μπουκώρος, η προσπάθεια της πολιτείας για το κτηματολόγιο σήμερα εστιάζει σε τρία θέματα: στην ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης των αρχείων των υποθηκοφυλακείων, στην ένταξη σταδιακά όλων των περιοχών στο λειτουργούν κτηματολόγιο και στην εκμηδένιση των εκκρεμοτήτων. «Δυστυχώς η διαφθορά γεννάται από τις εκκρεμότητες και τον χρόνο που αυτές απαιτούν για να διεκπεραιωθούν. Προφανώς και το κτηματολόγιο δεν θέλει να εμποδίσει την κτηματαγορά, ούτε τις συναλλαγές των πολιτών, ούτε να τροφοδοτεί τη στεγαστική κρίση».
Σήμερα το Ελληνικό Κτηματολόγιο υπολογίζει ότι οι εκκρεμότητες φθάνουν στις 350.000: πρόκειται για πράξεις που πρέπει να ελεγχθούν και να καταχωρισθούν καθώς και αιτήσεις για άλλες υπηρεσίες του κτηματολογίου. «Πρόσφατα υπογράψαμε συμφωνίες με 14 δικηγορικούς συλλόγους για περιοχές που έχουν ζήτημα και έπονται ακόμα 14 συμφωνίες. Οι συνεργαζόμενοι δικηγόροι θα μελετούν τις υποθέσεις και θα καταρτίζουν τις νομικές εισηγήσεις, ώστε το προσωπικό μας απλώς να τις ελέγχει και να τις υπογράφει. Για παράδειγμα, στο γραφείο της Θεσσαλονίκης έχουμε 59.000 εκκρεμότητες, στη Ρόδο 40.000 εκκρεμότητες, στην Κατερίνη 21.000. Εκτιμάται ότι οι 28 περιοχές στις οποίες ο νομικός έλεγχος θα ενισχυθεί με δικηγόρους αντιπροσωπεύουν τις 300.000 από τις 350.000 εκκρεμότητες όλης της χώρας. Ο αριθμός των δικηγόρων θα αυξηθεί καθώς εντάσσονται στο κτηματολόγιο νέες περιοχές, διότι θα μεταφέρουν και αυτοί τις εκκρεμότητές τους».
Σύμφωνα με τον κ. Μπουκώρο, στρατηγικός στόχος της πολιτείας είναι έως το τέλος του έτους να ολοκληρωθεί το κτηματολόγιο στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας.
_______________________________________________________________________________
Κεντρική φωτογραφία: Οι υποθέσεις χρηματισμού δημοσίων υπαλλήλων –για την ταχύτερη προώθηση φακέλων ή την έγκριση παράνομων ενεργειών– οι οποίες έρχονται στο φως το τελευταίο διάστημα εγείρουν ερωτήματα για τις διοικητικές αδυναμίες στο Δημόσιο, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι καθυστερήσεις «παίζονται» επίτηδες με στόχο να δημιουργηθεί πίεση στους πολίτες. [SHUTTERSTOCK]
