Κρυμμένη κάτω από το έδαφος παραμένει ακόμη η αιτία που προκάλεσε το φαινόμενο με τις ρηγματώσεις στο χωριό Βούτες Ηρακλείου και το οποίο έχει προκαλέσει ήδη σημαντικές ζημιές και έντονο προβληματισμό. Δύο εδαφικές διαρρήξεις μήκους 100 και 150 μέτρων αντιστοίχως διαπερνούν το χωριό, με αποτέλεσμα περίπου 20 κατοικίες να έχουν υποστεί ζημιές και εννέα να έχουν χαρακτηριστεί «κίτρινες» από τα κλιμάκια της Διεύθυνσης Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών και να ζητηθεί από τους κατοίκους να μετακινηθούν για λόγους ασφαλείας. Για τους ίδιους λόγους έκλεισε η παιδική χαρά του χωριού. Ταυτόχρονα, χθες το απόγευμα η δημοτική κοινότητα Βουτών του Δήμου Ηρακλείου κηρύχθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης πολιτικής προστασίας για ένα μήνα, έπειτα από αίτημα της δημοτικής αρχής, «για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και τη διαχείριση των συνεπειών που προέκυψαν από την εκδήλωση έντονων κατολισθητικών φαινομένων τα οποία εκδηλώθηκαν τα τελευταία 24ωρα στις παραπάνω περιοχές».
Για «γεωλογικό φαινόμενο το οποίο είναι σε εξέλιξη» μίλησε ο Ευθύμιος Λέκκας, πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού, ο οποίος μετέβη στην Κρήτη την Κυριακή για να δει από κοντά την εξέλιξη του φαινομένου, που είχε ξεκινήσει από τις προηγούμενες μέρες. «Οι διαρρήξεις οφείλονται σε κάποια μορφή κατολισθητικού φαινομένου», το οποίο πρέπει να εξεταστεί για να βρεθεί η αιτία του, αλλά και οι τάσεις επικινδυνότητάς του, σημείωσε ο κ. Λέκκας, καλώντας τους κατοίκους να μην παραμείνουν σε σπίτια με ρωγμές.
Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες που εξετάζονται, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός των έντονων κλίσεων που έχει η περιοχή του χωριού σε ορισμένα σημεία, τη σύσταση των εδαφών κ.λπ. Ο κ. Λέκκας σημείωσε πως οι υποθέσεις που διερευνώνται είναι εάν πρόκειται για εδαφική διάρρηξη, για κατολίσθηση, για περιστροφική ολίσθηση, για διαφορική καθίζηση ή για ρευστοποίηση των εδαφών. «Αυτό δεν το ξέρουμε ακόμη. Πιθανότατα πρόκειται για μια τεκτονική διάρρηξη, όχι από σεισμό όμως, από άλλους λόγους», πρόσθεσε «με κάθε επιφύλαξη».
• Eνα πρώτο «σενάριο» συσχετίζεται με την παρουσία νερού κάτω από το έδαφος, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός της ύπαρξης μικρής ρωγμής σε αγωγό ύδρευσης, η οποία έγινε αντιληπτή στις 23 Απριλίου και από τότε υπάρχει διαρροή, μικρή μεν αλλά πιθανά κρίσιμη για την ευστάθεια των εδαφών. Ανοικτό παραμένει το ερώτημα η ρωγμή στον αγωγό να προκλήθηκε από την καθίζηση και να μην είναι η αρχική αιτία.
• Μια δεύτερη υπόθεση μιλάει για καθίζηση του εδάφους που προκλήθηκε από μετακινήσεις των υπόγειων υδάτων, με αποτέλεσμα να γίνουν μετακινήσεις εδαφών για την κάλυψη των κενών.
Το χωριό διαπερνούν δύο εδαφικές διαρρήξεις μήκους 100 και 150 μέτρων, με αποτέλεσμα τις ζημιές σε υποδομές και οικίες.
• Το τρίτο σενάριο αναφέρεται στο φαινόμενο της διαφορικής καθίζησης, δηλαδή όταν το έδαφος υποχωρεί με διαφορετικό τρόπο, με αποτέλεσμα την πρόκληση ρωγμών σε κτίρια και υποδομές.
• Eνα τέταρτο σενάριο δεν μιλάει για καθίζηση αλλά για ανύψωση! Oπως αναφέρθηκε σε ανάρτηση του σεισμολόγου Ακη Τσελέντη, στο πλαίσιο λεπτομερούς σεισμολογικής – γεωφυσικής μελέτης του Ηρακλείου την προηγούμενη τριετία εντοπίστηκε πως «η ευρύτερη περιοχή στις Βούτες ανυψώνεται πολύ λίγο, ενώ η περιοχή του λιμανιού πέφτει».
Το σίγουρο είναι πως θα χρειαστεί επιστημονική μελέτη, με εξειδικευμένα όργανα εδάφους και με drones για την καταγραφή της θέσης των κτιρίων και των πιθανών μετακινήσεών τους.
Σε άλλες περιοχές
Δεν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζονται παρόμοια φαινόμενα στην Ελλάδα. Στη Νέα Αλικαρνασσό, επίσης στο Ηράκλειο, πριν από δύο μήνες έκλεισε το τοπικό γυμνάσιο λόγω καθίζησης. Στη Λέσβο σημειώθηκαν πρόσφατα κατολισθήσεις λόγω σεισμικής δόνησης, ενώ πριν από μερικά χρόνια υπήρχαν έντονα προβλήματα στην περιοχή Πλωμάρι ύστερα από έντονες βροχοπτώσεις. Το 2012 το χωριό Ροπωπό στα Τρίκαλα μετακινήθηκε 40 μέτρα προς τα κάτω, με αποτέλεσμα εκτεταμένες ζημιές και την εγκατάλειψή του από τους κατοίκους του.
Οι γεωλόγοι σημειώνουν πως η γεωμορφολογία της χώρας με τις απότομες κλίσεις σε πολλές περιοχές, η σύσταση των εδαφών σε ορισμένα σημεία και η σεισμικότητα αποτελούν παράγοντες ευνοϊκούς για την εκδήλωση κατολισθήσεων και καθιζήσεων. Σε αυτούς τους παράγοντες έρχονται να προστεθούν και οι εκδηλώσεις της κλιματικής αλλαγής, κυρίως με την αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ραγδαίων βροχοπτώσεων. «Οι έντονες βροχοπτώσεις αποτελούν παράγοντα εναύσματος για την εκδήλωση κατολισθήσεων σε εδάφη που βρίσκονται σε κατάσταση οριακής ισορροπίας», λέει στην «Κ» η Μαρία Σταυροπούλου, καθηγήτρια Εδαφομηχανικής – Βραχομηχανικής στο τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ. «Κάθε περίπτωση χρειάζεται συγκεκριμένη εξέταση», σημειώνει η κ. Σταυροπούλου. Οι περιοχές της Ηπείρου και της Ευρυτανίας είναι μεταξύ αυτών που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερους κινδύνους για κατολισθήσεις. «Στο παρελθόν κατασκευάστηκαν ολόκληρα χωριά πάνω σε υλικά προηγούμενων κατολισθήσεων, καθώς θεωρήθηκε πως ήταν πιο κατάλληλο το έδαφος, ομαλό και μαλακό, σε σχέση με τις πιο απότομες και σκληρές πλαγιές. Ετσι όμως τα επιπλέον φορτία μπορούσαν να προκαλέσουν φαινόμενα», εξηγεί η κ. Σταυροπούλου.
