Ηταν η τελευταία είδηση που είδε στο κινητό του, σκρολάροντας ενστικτωδώς στην οθόνη προτού κοιμηθεί τη νύχτα της 1ης Απριλίου 2024. «Νέα γυναικοκτονία. Εξω από το Αστυνομικό Τμήμα Αγίων Αναργύρων. Τη σκότωσε με πέντε μαχαιριές». Προς στιγμήν το μυαλό του πήγε στην κόρη του. Οι ηλικίες θύματος και θύτη, όμως, δεν του φάνηκαν σωστές. Θεώρησε ότι δεν υπήρχε ταύτιση. Αλλωστε την επόμενη ημέρα είχε κανονίσει με την Κυριακή να πήγαιναν στην ΙΚΕΑ, θα αγόραζαν ένα τραπέζι για το διαμέρισμα που είχε νοικιάσει. Σκέφτηκε να μην την καλέσει μέσα στη νύχτα και της χαλάσει τον ύπνο. «Πού να ήξερα ότι η κόρη μου εκείνη την ώρα ήταν νεκρή», λέει ο Θανάσης Γρίβας.
«Στο ένα μέτρο»
Εμαθε για τη δολοφονία το επόμενο πρωί, όταν τον κάλεσε μια δημοσιογράφος. «Εχασα τη γη κάτω από τα πόδια μου», λέει. «Εγινε στο ένα μέτρο από το φυλάκιο. Η κόρη μου είπε “όχι, δεν σε θέλω στη ζωή μου” και εκείνος παραφύλαξε και τη σκότωσε έξω από το τμήμα. Πώς αύριο, μεθαύριο άλλα κορίτσια θα ζητήσουν βοήθεια; Και πάλι, κάποιες γυναίκες μιλάνε στις Αρχές, και μπράβο στους αστυνομικούς οι οποίοι κάνουν καλά τη δουλειά τους. Οχι όμως και σε εκείνους που άφησαν την κόρη μου να σκοτωθεί».
Την περασμένη Τρίτη, με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τη γυναικοκτονία της Κυριακής Γρίβα, οι γονείς της και πλήθος κόσμου βρέθηκαν ξανά εκεί, έξω από το Α.Τ. Αγίων Αναργύρων, για τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου. «Ερχονταν ξανά στο μυαλό μου οι στιγμές εκείνης της νύχτας, ότι το κορίτσι μου πήγε να ζητήσει βοήθεια και κάποιοι αμέλησαν, έδειξαν την ανικανότητά τους και την άφησαν στα χέρια του δολοφόνου. Δεν θυσίασα το παιδί μου σε κανένα βωμό για να αλλάξει κάτι, αν κάποιος πει αυτή την κουβέντα», λέει στην «Κ» ο πατέρας της. «Αν πραγματικά έκαναν σωστά τη δουλειά τους, δεν θα υπήρχε τώρα ούτε τάφος ούτε μνημείο».
Χωρίς πρωτόκολλο
Η δολοφονία της Κυριακής Γρίβα, ακριβώς έξω από το φυλάκιο του σκοπού, ανέδειξε τότε όχι μόνο την αστυνομική ολιγωρία και την αδυναμία ορθής εκτίμησης της κρισιμότητας μιας κατάστασης και της επικείμενης απειλής. Από μαρτυρίες αστυνομικών και νομικών στην «Κ» τότε, ήταν έκδηλη η ανομοιογένεια στην εφαρμογή των διαθέσιμων πρωτοκόλλων. Σε κάποιες περιπτώσεις έμφυλης βίας φαινόταν ότι ο κατάλληλος χειρισμός επαφίεται στην ατομική πρωτοβουλία και ευσυνειδησία κάθε αστυνομικού.
Η Κυριακή δεν ήταν το μοναδικό θύμα. Το 2024 έκλεισε με 15 γυναικοκτονίες, σύμφωνα με τις διαθέσιμες καταγραφές. Η νεότερη ήταν 28 ετών και η μεγαλύτερη 87. Μέσα στο ίδιο έτος η Αστυνομία χειρίστηκε πάνω από 22.000 υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας σε όλη τη χώρα, σχεδόν τις διπλάσιες από το 2023, ενώ η Αμεση Δράση δέχθηκε περισσότερες από 32.000 κλήσεις. Στο 75% των καταγγελιών ο χειρισμός των υποθέσεων έγινε από τα κατά τόπους γραφεία αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας της αστυνομίας.
Οι πρακτικές
Η Μαρίνα Φαρμακίδη, δικηγόρος της νομικής υπηρεσίας στη «Διοτίμα», τη μη κερδοσκοπική οργάνωση που εξειδικεύεται σε ζητήματα φύλου και ισότητας, παραθέτει στην «Κ» και από την προσωπική της εμπειρία περιπτώσεις κακών και καλών αστυνομικών πρακτικών στον χρόνο που μεσολάβησε μετά τη δολοφονία της Κυριακής Γρίβα. Επισημαίνει ότι ακόμη δεν υπάρχει πρωτόκολλο συνεργασίας των συναρμόδιων φορέων, μεταξύ αστυνομίας, συμβουλευτικών κέντρων, νοσοκομείων και μη κυβερνητικών οργανώσεων και στην πράξη αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μη συνεννόηση ή σε διαφορετικές ταχύτητες στη διαχείριση των περιστατικών.
Αναφέρει ακόμη ότι έχουν επισημανθεί και ζητήματα υποστελέχωσης των γραφείων αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας, στα οποία πλέον αναλογεί μεγάλος φόρτος εργασίας. Μπορεί οι αστυνομικοί να παίρνουν κατάθεση, η οποία είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, υπομονή και προσεκτική προσέγγιση, και την ίδια στιγμή να περιμένουν τουλάχιστον άλλα δύο θύματα έξω από το γραφείο.
Αλλο ζήτημα είναι η έλλειψη ψυχολόγων ή η δύσκολη ανεύρεσή τους, καθώς πρέπει να παρίστανται στη λήψη κατάθεσης για σεξουαλικά εγκλήματα. Ελλειψη υπάρχει και στους διερμηνείς σε περίπτωση που μια γυναίκα δεν μιλάει ελληνικά. Εχουν αναφερθεί περιπτώσεις που η κατάθεση έχει γίνει με χρήση Google Translate.
Πέρα από την υποστελέχωση ορισμένων τμημάτων ενδοοικογενειακής βίας, παρατηρείται σοβαρή έλλειψη ψυχολόγων αλλά και διερμηνέων, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις που τα θύματα δεν μιλούν καλά ελληνικά.
Οπως περιγράφει η κ. Φαρμακίδη, τον Δεκέμβριο του 2024 μία γυναίκα προσήλθε σε τμήμα ενδοοικογενειακής βίας στην Αττική για να υποβάλει καταγγελία, αφού είχε ήδη βρεθεί στο παρελθόν για τον ίδιο λόγο, στο ίδιο τμήμα, τρεις φορές. Ηταν θύμα κακοποίησης, ενώ υπήρχε και υπόνοια οπλοφορίας από τον άνδρα. «Δήλωσε ότι επιθυμεί να φιλοξενηθεί σε ξενώνα, αλλά δέχθηκε πιέσεις από τον αξιωματικό υπηρεσίας να γυρίσει στο σπίτι με τα τρία παιδιά της και να μην ακολουθηθεί η διαδικασία της ασφαλούς φιλοξενίας μέσω της αστυνομίας, με την αιτιολογία ότι αυτό θα σήμαινε ενδεχομένως και απομάκρυνσή τους από την πρωτεύουσα και το σχολείο των παιδιών», αναφέρει η δικηγόρος.
Την είχαν προτρέψει να επιστρέψει στο σπίτι της, να καλέσει το «15900» για να ενεργοποιήσει με αυτόν τον τρόπο τη διαδικασία φιλοξενίας και στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα να μεταβαίνει περιπολικό ανά μία ώρα στο σπίτι της για προστασία. Η γυναίκα παραλίγο να πειστεί, αλλά η δικηγόρος επέμεινε στο τηλέφωνο, μιλώντας με την ίδια και με τον αξιωματικό υπηρεσίας, ότι υπήρχε άμεσος κίνδυνος και δεν έπρεπε να επιστρέψει στο σπίτι της. Τελικά το θύμα έμεινε στο τμήμα πάνω από μία ημέρα προκειμένου να κινηθεί η διαδικασία φιλοξενίας, αρχικά σε ξενοδοχείο και έπειτα σε ξενώνα.
Σε άλλη περίπτωση, όπως αναφέρει η κ. Φαρμακίδη, αρχικά οι αστυνομικοί της Ασφάλειας αρνήθηκαν να παραλάβουν μήνυση για βιασμό επικαλούμενοι έλλειψη τοπικής αρμοδιότητας. Τελικά η μήνυση παρελήφθη από το αστυνομικό τμήμα, στο ίδιο κτίριο, και διακινήθηκε εσωτερικά. Ενεργοποιήθηκε έπειτα και η διαδικασία σύλληψης του δράστη, ο οποίος δεν ανευρέθη.
Η κ. Φαρμακίδη μεταφέρει και καλές πρακτικές. Οπως τη στάση αστυνομικών που την καλούσαν στο τηλέφωνο επί μέρες μετά την καταγγελία για να βεβαιωθούν ότι το θύμα ήταν καλά ή την παροχή 24ωρης αστυνομικής φύλαξης για περίπου τέσσερις μήνες σε μια έγκυο γυναίκα, θύμα σωματικής κακοποίησης, μέχρι τη σύλληψη του δράστη. Οπως προσθέτει, στον τρόπο λειτουργίας των γραφείων αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας έχουν βοηθήσει έως ένα βαθμό τα παραδείγματα, τα παράπονα και οι προτάσεις γυναικείων οργανώσεων οι οποίες μετέχουν στην ομάδα εργασίας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
Αλλη νομικός με εμπειρία στη διαχείριση υποθέσεων έμφυλης βίας που μίλησε στην «Κ» αναφέρει ότι η αντιμετώπιση διαφοροποιείται ανάλογα με την περιοχή ή το τμήμα. Οπως λέει, ενώ εγκατέστησαν σε μια εντολέα της το κουμπί πανικού στο κινητό της, δεν κατέγραψαν την καταγγελία της θεωρώντας ότι δεν επρόκειτο για περιστατικό απειλής, παρότι υπήρχε και ιστορικό ενδοοικογενειακής βίας. Επρεπε να επιμείνει η δικηγόρος για να καταγραφεί η μαρτυρία της. Σε άλλο συμβάν εξύβρισης και απειλής καταγράφηκε μόνο η εξύβριση. Από το αστυνομικό τμήμα έστειλαν ξανά πίσω στο γραφείο ενδοοικογενειακής βίας τη γυναίκα για να καταγραφεί τελικά πλήρως η καταγγελία της, καθώς δεν είχε αξιολογηθεί σωστά προηγουμένως.
Στο ψυχιατρείο
«Χρειάζονται πιο ριζικές αλλαγές, σε επίπεδο εκπαίδευσης και πρόληψης, να υπάρχει ένας έλεγχος από κοινωνικές υπηρεσίες, προτού φτάσει μια υπόθεση στην πόρτα της αστυνομίας ή της Δικαιοσύνης», επισημαίνει η Ελένη Μαζαράκη, δικηγόρος του πατέρα της Κυριακής Γρίβα. Η δίκη για αυτή τη γυναικοκτονία έχει οριστεί για τις 4 Ιουνίου στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθηνών. Ο δράστης κρατείται στο ψυχιατρείο των φυλακών Κορυδαλλού. Εχει επικαλεστεί ψυχιατρικά προβλήματα. Η κ. Μαζαράκη, όμως, εξηγεί ότι οι ισχυρισμοί του δεν επιβεβαιώθηκαν, καθώς οι σχετικές πραγματογνωμοσύνες δείχνουν ότι είχε απόλυτη συναίσθηση και έλεγχο των πράξεών του.
Στο άκουσμα κάθε νέας γυναικοκτονίας, ο πατέρας της Κυριακής λέει ότι νιώθει απόγνωση. «Με πιάνει απογοήτευση, ότι δεν κάνουμε τίποτα. Δεν κυλάει έτσι το βιολογικό ρολόι της ζωής, δεν πρέπει να χάνει ο γονιός το παιδί του», τονίζει. «Τα βράδια δεν μπορώ να κοιμηθώ. Ξυπνάω στις δυόμισι τα ξημερώματα και περιμένω να περάσει η ώρα μέχρι να πάω στη δουλειά. Κοιμάσαι όταν δεν έχεις το παιδί σου;».
Ακόμη δεν έχει δει όλα τα βίντεο που κυκλοφόρησαν από τη νύχτα της δολοφονίας στους Αγίους Αναργύρους, ούτε προτίθεται να το κάνει. Την περασμένη Τρίτη, στα αποκαλυπτήρια του μνημείου έξω από το αστυνομικό τμήμα, βρέθηκαν στο πλευρό του πατέρα και της μητέρας της Κυριακής και άλλοι γονείς που έχασαν τις κόρες τους με τον ίδιο τρόπο. Σύμφωνα με την επιγραφή στη μαρμάρινη πλάκα, το μνημείο είναι «φόρος τιμής σε όλες τις δολοφονημένες γυναίκες που χάθηκαν τόσο άδικα». «Εκλαιγαν και αυτοί για το δικό μας παιδί. Ηρθαν για να στηρίξουν το μήνυμα που είχαμε στο μνημείο: Σεβασμός στη μητέρα, κόρη, αδερφή, σύντροφο», λέει ο κ. Γρίβας. «Να μην υπάρξει και άλλο θύμα».
