Ενδεχομένως ο τίτλος να εγείρει στους αναγνώστες το ερώτημα κατά πόσον η αναπτυξιακή πορεία της χώρας μας μπορεί να σχετίζεται με την αγροτική παραγωγή ή όπως συνηθίζουμε να αποκαλούμε τα τελευταία χρόνια αγροδιατροφή. Και αυτό επειδή στο συλλογικό συνειδητό του λαού μας η γεωργία και η κτηνοτροφία έχουν συσχετιστεί με απαρχαιωμένες μεθόδους παραγωγής, πολύ χειρωνακτική εργασία και ένα υποβαθμισμένο επίπεδο διαβίωσης. Και όμως: σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση από τη Γενική Διεύθυνση Εργασιακών Σχέσεων για τη ζήτηση των επαγγελμάτων του μέλλοντος ανά την επικράτεια, με ειδική αναφορά για την Gen Ζ (βλ. σχετικό φύλλο της Καθημερινής στις 26.3.25), η γεωργία και η τεχνολογία τροφίμων αποτελούν έναν από τους τέσσερις βασικούς πυλώνες επαγγελματικής αποκατάστασης, με ενδεικτικά παραδείγματα τη διαχείριση ασφάλειας και ποιότητας τροφίμων και την προώθηση των εξαγωγών και της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Αληθεύει πως η Ελλάδα ήταν και θα είναι μια αγροτική χώρα. Με θετικό πρόσημο εξαγωγών, μεγαλύτερο των 11 δισ. ευρώ, τροφοδοτώντας την εγχώρια βιομηχανία τροφίμων με κύκλο εργασιών άνω των 17 δισ., η αγροδιατροφή βρίσκεται στο επίκεντρο μιας αλυσίδας αξίας η οποία υπερβαίνει το 15% του ΑΕΠ και είναι συγκεντρωτικά ανώτερη του τουρισμού (της λεγόμενης «βαριάς βιομηχανίας» μας). Αποτελεί επίσης γεγονός ότι το αγροτικό εισόδημα παρουσιάζει αύξηση της τάξης του 16%, πολύ μεγαλύτερη από τους περισσότερους κλάδους απασχόλησης – αν και η αύξηση αυτή αφορά ορισμένα και όχι όλα τα αγροτικά προϊόντα.
Από την άλλη πλευρά, η αγροτική δραστηριότητα αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις, με κυριότερες: (α) την κλιματική κρίση με μείωση της παραγωγής λόγω ξηρασίας και απρόβλεπτων ακραίων καιρικών φαινομένων, (β) το αυξημένο κόστος παραγωγής κυρίως όσον αφορά την ενέργεια και τα εργατικά, (γ) τον γηρασμένο αγροτικό πληθυσμό και το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, (δ) την έλλειψη διαθέσιμου εργατικού προσωπικού, και τέλος (ε) την αποτυχία διεκδίκησης υψηλότερης συμμετοχής στην αλυσίδα αξίας, με αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα την κάλυψη μόλις των μισών (ίσως και λιγότερο) διατροφικών απαιτήσεων του τουρισμού.
Η σημαντικότερη όμως παράμετρος είναι η 4η Αγροβιομηχανική Επανάσταση (AgroIndustry 4.0): Σε αυτή τη νέα τεχνολογική πραγματικότητα αποτυπώνονται συλλογικά όλες οι τελευταίες εξελίξεις στις ψηφιακές τεχνολογίες, στην τεχνητή νοημοσύνη, στους αισθητήρες αλλά και στη βιοτεχνολογία. Εξελίξεις στις οποίες πρωταγωνιστεί και η εγχώρια ερευνητική κοινότητα, με διεθνείς μάλιστα διακρίσεις. Τα καινοτόμα εργαλεία, τα οποία είναι πλέον διαθέσιμα για κάθε αγρότη και μεταφέρονται σε αυτόν χάρη σε πρωτοβουλίες όπως το AKIS (Agriculture Knowledge and Innovation Systems / Συστήματα Γνώσης και Καινοτομίας της Γεωργίας), επιτρέπουν τη δραστική μείωση του κόστους παραγωγής και την εξοικονόμηση τόσο των περιβαλλοντικών πόρων, με αύξηση του πράσινου αποτυπώματος της αγροτικής παραγωγής, όσο και της καθαυτό αγροτικής εργασίας. Ακόμη περισσότερο, μπορούν να συμβάλουν στην ανάδειξη της ανώτερης ποιότητας των ελληνικών αγροτικών προϊόντων μέσω των λεγόμενων συστημάτων ιχνηλασιμότητας, δηλαδή του ψηφιακού αποτυπώματος διακίνησης του προϊόντος από το χωράφι στο ράφι, προσφέροντας έτσι την τεχνολογική απάντηση στα μείζονα θέματα των παράνομων ελληνοποιήσεων, της νοθείας αλλά και των κερδοσκοπικών παρεμβάσεων στην τελική τιμή των τροφίμων, με την τελευταία να αποτελεί από μόνη της ένα σημαντικό κοινωνικό διακύβευμα. Τέλος, η εξειδικευμένη εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, του «ιερού δισκοπότηρου» της τρέχουσας δεκαετίας, θα αξιοποιηθεί στην πρόβλεψη των επιπτώσεων του κλίματος στην παραγωγή αλλά και στην καλύτερη πρόβλεψη των τιμών των αγροτικών προϊόντων.
Θα ερωτηθεί κανείς: Θα πηγαίνει ο αγρότης στο χωράφι και την ταμπλέτα και το drone; Η απάντηση είναι εμφατικά καταφατική. Και εδώ αναδεικνύεται το θέμα της ελκυστικότητας του αγροτικού επαγγέλματος, ειδικά για τις νέες γενιές. Διακινδυνεύοντας έναν παραλληλισμό, όπως η επιβίωση της αυτοκινητοβιομηχανίας εξαρτάται από τη μετάβαση από τη βενζίνη στην ηλεκτροκίνηση, έτσι και το μέλλον της αγροδιατροφής είναι απόλυτα συνυφασμένο από τη στάθμη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Για να επιτύχει όμως αυτή η μετάβαση απαιτείται η ριζοσπαστική αναθεώρηση της αγροτικής πολιτικής της χώρας μας, με έμφαση στην προώθηση του επαγγελματικού χαρακτήρα της πρωτογενούς παραγωγής σε συνάρτηση με την υποχρεωτική συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση και την ένταξη σε συνεταιριστικά σχήματα και οπωσδήποτε τη δημιουργία μιας νέας αγροτικής πίστης για τη χρηματοδότηση της πρόσβασης στα καινοτόμα εργαλεία παραγωγής.
Παράλληλα, η πολιτεία θα πρέπει να αναλάβει την κεντρική οργάνωση, σε νέα βάση, της διασύνδεσης όλων των επιμέρους κρίκων της αλυσίδας αξίας (εισροές, παραγωγή, μεταποίηση, διακίνηση, προώθηση και εξαγωγές) για κάθε ένα από τα 5-10 κύρια προϊόντα της χώρας μας, όπως είναι η φέτα, το ελαιόλαδο και τα οπωροκηπευτικά. Σε συνδυασμό με άλλα μέτρα περιφερειακής πολιτικής και στήριξης της υπαίθρου, μπορούμε να επιτύχουμε την αναγέννηση του ελληνικού αγροτικού οικοσυστήματος ως καθοριστικού παράγοντα σταθερότητας και ενίσχυσης του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού της χώρας.
* Ο κ. Σπύρος Κίντζιος είναι πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
