Μπαίνοντας παρέα με τον Πασχάλη Ξανθόπουλο στο μέγαρο όπου γεννήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις, εισέρχεσαι κατευθείαν στο ένδοξο παρελθόν της Ξάνθης: «Αν θέλετε να καταλάβετε τι ήταν αυτή η πόλη, ας φανταστούμε μια σκηνή που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι πραγματική: o πεντάχρονος Μάνος περνάει τη μεγάλη πόρτα κρατώντας το χέρι του Κρητικού πατέρα του που του λέει “Φτάσαμε κοπέλι”. Χαιρετούν τον ιδιοκτήτη του σπιτιού όπου ενοικιάζουν το πάνω πάτωμα. Είναι ο Ισαάκ Δανιέλ, ένας Γαλλοεβραίος χρηματιστής που ήρθε στην πόλη για να ασχοληθεί με τα καπνά. Στο πλατύσκαλo τους περιμένει η μάνα του η Αλίκη Αρβανιτίδη με καταγωγή από την Αδριανούπολη: “Αντε γιαβρί μου ανέβα, ήρθε η κυρία Αλτουνιάν για το μάθημα πιάνου”, ενώ εκείνη την ώρα ακούγεται ο ιμάμης από το κοντινό τζαμί. Οι καταγωγές και το θρήσκευμα ποτέ εδώ δεν χώριζαν τους ανθρώπους. Εξακολουθούμε ακόμη να είμαστε έθνικ τζαζ. Λειτουργούν όλοι οι ναοί για τους Καθολικούς, τους Αρμένιους, τους Ευαγγελιστές, τους Παλαιοημερολογίτες, έχουμε τεμένη για σουνίτες και μπεκτασήδες, μόνο η συναγωγή δεν υπάρχει πια», μου είπε. Να το ξανθιώτικο πνεύμα, η ενωτική ανομοιομορφία, σκέφτηκα. Aλλωστε και ο Πασχάλης μια τέτοια «χρωματιστή» ψηφίδα είναι στο ανθρώπινο αυτό μωσαϊκό. Οι παππούδες του ήρθαν από τη Μικρασία το ’22 και εγκαταστάθηκαν σε ένα χωριό κοντά στα Αβδηρα. Πήγε στην Αθήνα, έκανε κινηματογράφο και πληροφορική και επέστρεψε από επιλογή στα πάτρια για να ασχοληθεί τελικά με υπηρεσίες οργάνωσης και διαχείρισης πολιτιστικών αγαθών.
Καταστροφές και θρίαμβοι
Εχοντας υπάρξει επικεφαλής σε διάφορους φορείς, από το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο, το Iδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, σε πολιτιστικά προγράμματα του δήμου αλλά και στη Φιλοπρόοδη Ενωση Ξάνθης, ο λάτρης της Ιστορίας μάς διηγείται πώς τα καπνά και οι ευνοϊκές μεταρρυθμίσεις του σουλτάνου δημιούργησαν ένα μοναδικό αστικό χαρμάνι. Eφεραν από το 1840 εκατό πλούσιες οικογένειες και εταιρείες καπνεμπόρων από την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη και τα νησιά –«θα τους λέγαμε επενδυτές της εποχής»– οι οποίοι έκτισαν ωραιότατες οικίες. Η οθωμανική Ξάνθη, όχι μόνο εμπορευόταν αλλά παρήγε εξαιρετικό μπασμά, προσελκύοντας εργατικό δυναμικό και τεχνίτες. Ετσι οργανώθηκε η κοινωνία βάσει συναφιών και τάξεων, όχι πίστης και εθνικοτήτων. Εργάτες συνέρρευσαν από κάθε γωνιά της απελευθερωμένης και μη Ελλάδας για ένα καλύτερο μέλλον και το πέτυχαν, κάτι που διακοπτόταν βάναυσα σε κάθε μια από τις τρεις βουλγαρικές κατοχές που έφερναν φτώχεια και απίσχναση πληθυσμού. «Οι απόγονοι των ανθρώπων που ήρθαν τότε από την Ηπειρο, την Κρήτη, τη Στερεά, την Πελοπόννησο και τα νησιά έχουν σήμερα δυναμικούς συλλόγους μαζί με τους Σαρακατσάνους, τους Μικρασιάτες και τους Ποντίους. Οταν εγγράφονται οι νέοι φοιτητές εδώ και στην αρχή παρουσιάζονται με την ταυτότητα του Αθηναίου, ύστερα από λίγο τους βλέπεις να εντάσσονται στις αδελφότητες της μακρινής τους καταγωγής. Γίνονται ένα με τους ντόπιους μέσα από παραστάσεις, εθελοντικές δράσεις, χορούς». Αναρωτήθηκα ποια είναι η χρήση αυτού του υπέροχου κτιρίου που έκανε τα πρώτα του βήματα ο Χατζιδάκις: «Το πήρε η νομαρχία και το έφτιαξε, μετά κατέληξε στην περιφέρεια και επειδή έμεινε δίχως φορέα διαχείρισης τελικά φιλοξενεί σποραδικά μόνο εκδηλώσεις», μας εξηγεί. Ομως, το φιλόδοξο σχέδιο του Ξανθόπουλου είναι τώρα που έχει αναλάβει το Μέγαρο Μουσικής Κομοτηνής, να ενταχθεί με δράσεις ως παράρτημα έτσι ώστε να αποκτήσει καθημερινά ζωή.
Λογοτεχνία σαν ψυχοθεραπεία
Αυτό θα ήταν πολύ ωραίο διότι βρίσκεται σε μια cool γειτονιά με καφέ, ένα βιβλιοπωλείο και ένα μικρό εστιατόριο. Εκεί είναι και το εργαστήριο δημιουργικής γραφής «Φιλαναγνωσία» της 34χρονης Βασιλικής Στρώλη: «Δημιούργησα μόνη μου τον κύκλο των μαθητών με διαρκή εθελοντική δουλειά. Ενα από τα καλά της επαρχίας είναι ότι ο κόσμος αν σε δει να κάνεις κάτι με ειλικρίνεια, γνώση και πάθος θα σε εμπιστευθεί. Υπάρχει έδαφος και δίψα να αγαπήσουν οι άνθρωποι το καινούργιο. “Εξήγησέ μας τι είναι και θα έρθουμε”, μου λένε οι γονείς.
«Τη συμβίωση τη βυζαίνεις. Επειτα από επτά αιώνες συνύπαρξης με μουσουλμάνους και Εβραίους, για τους Θρακιώτες βάση των συνδιαλλαγών είναι πόσο αγαπάμε τον τόπο μας – όχι ο Θεός και η γλώσσα».
Κάνω βιωματική προσέγγιση της λογοτεχνίας και της ποίησης κι αυτό βοηθάει πολύ τους μαθητές μου να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση. Η γραφή έχει ευεργετικές ιδιότητες, είναι ένα καταφύγιο, σαν ψυχοθεραπεία. Εχω 42 παιδιά από Γ΄ δημοτικού μέχρι και Β΄ λυκείου και ενήλικες. Θα έλεγα παλιότερα ότι μου λείπουν πολλά από τον μικρό μου τόπο, όπως π.χ. το θέατρο. Μεγαλώνοντας όμως, ποιότητα ζωής είναι μεν να βλέπω παραστάσεις, αλλά και να μπορώ με πέντε τηλεφωνήματα να τρώω σε 10 λεπτά με όλους μου τους φίλους. Για να παραφράσω τον Προυστ, έχουμε τον ξανακερδισμένο χρόνο εδώ στην περιφέρεια».
Η «κληρονομιά» της κρίσης
Η κ. Στρώλη κέρδισε τον αγώνα της επαγγελματικής αποκατάστασης με το σπαθί της. Ομως, οι περισσότεροι νέοι δεν τα καταφέρνουν, λέει ο συνομήλικός της Παναγιώτης Μπαρδάκης. «Χρημάτισα τέσσερα χρόνια επικεφαλής στο γραφείο Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ένα από τα 14 που υπάρχουν σε κάθε περιφέρεια της χώρας ως ενδιάμεσος κρίκος Βρυξελλών και περιοχής. Ενημερώνει τους πολίτες σχετικά με προγράμματα, πολιτικές, δράσεις ακόμη και την ίδια τη δομή της Ε.Ε. Μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που περνάει το κατώφλι είναι οι φοιτητές. Αναζητούν εργασία στο εξωτερικό.
Οι ντόπιοι νέοι θέλουν να μείνουν, όμως το εργασιακό δεν τους αφήνει περιθώρια. Οι δικοί μου συμμαθητές βγήκαν στην αγορά στην κορύφωση της οικονομικής κρίσης και έφυγαν από εδώ. Από μια τάξη 28 μαθητών έχουμε μείνει πέντε. Η οικονομική δυσπραγία ξεκίνησε με κατάρρευση των κραταιών συνεταιριστικών εργοστασίων από το 2010. Βρεθήκαμε με 40% ανεργία, ήμασταν στους πρώτους τρεις της Ε.Ε. Τώρα έχουμε το χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στη χώρα, από τα φτωχότερα μέρη της Ελλάδας και της Ευρώπης, δίχως περιθώρια να σχεδιάσουμε την επόμενη μέρα, να έχουμε όραμα.
»Και όμως, υπάρχουν απίστευτα πλεονεκτήματα στον τόπο αυτόν. Ο Ξανθιώτης έρχεται στον κόσμο σε ένα νοσοκομείο όπου δίπλα του γεννιέται ένας μουσουλμάνος και ένας Αρμένιος. Μέσα στον ίδιο θάλαμο έχεις τρεις καταγωγές, γλώσσες και δύο δόγματα. Αυτές είναι οι πρώτες σου αναπνοές και έτσι ζεις μέχρι τα 18 που θα φύγεις για σπουδές. Είναι αντίδοτο σε σχέση με την τοξικότητα, την εχθροπάθεια και τη μισαλλοδοξία με τις οποίες κατά καιρούς δηλητηριάζεται η χώρα. Εδώ τη συμβίωση τη βυζαίνεις, όπως τη βύζαξαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας. Επειτα από 7 αιώνες συνύπαρξης με μουσουλμάνους και Εβραίους, για τους Θρακιώτες βάση των συνδιαλλαγών είναι πόσο αγαπάμε τον τόπο μας – όχι ο Θεός και η γλώσσα. Απόδειξη ότι στην πόλη διαθέτουμε τόσες εθελοντικές οργανώσεις. Υπάρχουν, λ.χ., 60 σύλλογοι καταγωγής που είναι κάτι σαν εξέλιξη του κοινοτισμού. Επειδή εδώ στην άκρη της Ελλάδας μάς λείπουν πράγματα, μπαίνουμε τελικά στη διαδικασία να παράγουμε μόνοι μας μέσα από τους θεσμούς αυτούς. Το κράτος μάς έχει ξεχασμένους και μας πικραίνει. Καλύτερα όμως. Οσες φορές ασχολήθηκε με την περιοχή οι παρεμβάσεις δεν ήταν και οι πλέον επιτυχείς. Λειτουργεί με στερεότυπα, αγνοεί τις λεπτές ισορροπίες της, που από μόνοι τους οι άνθρωποι φροντίζουν να σέβονται. Η Θράκη βαστάει κάτι από την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οργανωνόμαστε και συμβιώνουμε πλουραλιστικά με μιλέτ και κοινότητες. Στους απ’ έξω μοιάζει με ακροβασία και όμως είναι χορογραφία. Διότι ξέρουμε ο καθείς τα αόρατα όριά του και τις υπόγειες συνδέσεις ανάμεσα σε ετερογενείς ομάδες».
Ο κ. Μπαρδάκης πιστεύει ότι ο ιδανικός χώρος καλλιέργειας αυτής της συνύπαρξης είναι το ίδιο το πανεπιστήμιο και ετοιμάζεται για τη νέα του δουλειά ως community engagement officer σε προγράμματα που θα φέρουν το Δημοκρίτειο πιο κοντά στην κοινωνία.
Γκρέμισμα και ακινησία
Τούτων λεχθέντων αποφασίσαμε να πάμε στην πανεπιστημιούπολη, που φιλοξενεί πέντε σχολές και αιμοδοτεί την Ξάνθη με νεαρόκοσμο. Οι εγκαταστάσεις της Αρχιτεκτονικής σχολής σε απογοητεύουν με την πρώτη ματιά, αλλά τουλάχιστον παίρνεις κουράγιο από την όρεξη των φοιτητών. Οι Θεσσαλονικιές Εύα Καμπούτα και Θεοδώρα Θεοδώρου είναι πια στο 5ο έτος: «Τώρα που είναι να φύγουμε θα μας λείψουν οι παρέες μας, η ασφάλεια, η ηρεμία, η εύκολη πρόσβαση, τα χαμηλά έξοδα που κάνουν τη ζωή πιο εύκολη. Το πιο ωραίο εδώ ήταν η εξοικείωση με την πολυπολιτισμικότητα. Μάθαμε να ακούμε τον ιμάμη. Αν μπορούσαμε να αλλάξουμε κάτι στην πόλη θα γκρεμίζαμε μερικά πολύ άσχημα κτίρια. Είναι ωραίο να σπουδάζεις αρχιτεκτονική και να έχεις πλάι σου την παλιά πόλη, που σήμερα πια την προσέχουν».
Οι νεαρές περίμεναν έξω από το γραφείο του προέδρου της σχολής Δημήτρη Πολυχρονόπουλου, Αθηναίου στην καταγωγή, από τους λίγους διδάσκοντες που πήραν την απόφαση να εγκατασταθούν μόνιμα και να μην πηγαινοέρχονται στη Θράκη: «Το 2004, όταν άρχισα να διδάσκω, δεν ήξερα πού πέφτει η Ξάνθη. Εκανα μάθημα στο ΕΜΠ στη Στουρνάρη και από την τρέλα στο κέντρο της Αθήνας ήρθα εδώ και έβλεπα από το παράθυρο δεμένο ένα γαϊδουράκι σε ένα χωράφι. Εφευγα, γύριζα μετά από μέρες κι ο γάιδαρος στο ίδιο σημείο. Ακινησία. Ομως, οι μικρομεσαίες πόλεις έχουν τρομερά πλεονεκτήματα, είναι όλα κοντά, γνωρίζεις τους ανθρώπους, κάνεις γρήγορα τις δουλειές σου με τα πόδια, έχεις ελεύθερο χρόνο. Η Ξάνθη έχει επιβιώσει χάρη στο πανεπιστήμιο. Είναι ένας μοχλός ανάπτυξης που κάνει τη διαφορά από το 1975 οπότε και ξεκίνησε. Από το 1990 μαζεύει πια μια κρίσιμη μάζα φοιτητών. Εχει πάρει άριστα η σχολή στις αξιολογήσεις», λέει ο κ. Πολυχρονόπουλος, που μας εξηγεί πώς χάλασε η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία που διασώζεται εν μέρει στο κομμάτι της παλιάς πόλης: «Τη δεκαετία του 1990 εδώ έγινε οικοδομική έκρηξη και αναπαρήχθη το αθηναϊκό μοντέλο με 30 χρόνια καθυστέρηση, με την ασχήμια και την κατασκευαστική φτώχεια. Οι εργολάβοι άρπαξαν χρήματα γρήγορα και έτσι καταστράφηκε μεγάλο μέρος. Ωστόσο, μένει ακόμη ένα κτιριακό κληροδότημα, όπως λ.χ. οι 126 καπναποθήκες που θα μπορούσαν –αν υπήρχε σχέδιο– να δώσουν μια άλλη πνοή».
Η παραγωγή που μαράζωσε και η διέξοδος του τουρισμού
Το ψύχος ήταν δριμύ, χιόνιζε ελαφρώς και με τον Νίκο Κοκκαλιά κάναμε την επιβεβλημένη στάση για καριόκες στον Παπαπαρασκευά, τον ζαχαροπλάστη από την Ανατολική Θράκη που ανέμειξε παντεσπάνι, καρύδια και διαφορετικά είδη σοκολάτας για να δημιουργήσει ένα μοναδικό γλυκό. Το βραβείο του «Γαστρονόμου» φιγουράριζε στον τοίχο μαζί με τις φωτογραφίες που μαρτυρούσαν 99 χρόνια ιστορίας. Η Εφη Αρσένη και η Νατάσα Παπαγιαννοπούλου μας τράταραν: Ο κόσμος που έρχεται εδώ θα σταματήσει να αγοράσει ένα κουτί, αλλά και όποιος φεύγει για ταξίδι θα κάνει το ίδιο. Ξανθιώτικο σπίτι δίχως καριόκες δεν θα βρείτε», μας διαβεβαίωσαν.
Με τις θερμίδες να μας ζεσταίνουν κινήσαμε προς τον Νέστο που είναι ένα από τα ομορφότερα ποτάμια της Ελλάδας. Στην αρχαιότητα λατρευόταν ως θεός. Εκεί στην παραλία της Γαλάνης συναντήσαμε τον Ηλία Μιχαηλίδη από τη Riverland. Είναι μια εταιρεία που προσφέρει τη μοναδική ευκαιρία να κατεβεί κανείς τα ήρεμα νερά με κανό, να δει τους μαιανδρισμούς και αν είναι τυχερός να ατενίσει αρπακτικά να προσγειώνονται στα κάθετα βράχια. Μέχρι και το 2018, μας εξηγεί ότι χρησιμοποιούσε για την περιήγηση στο ποτάμι και το τρένο της γραμμής, μιας και επρόκειτο για μία από τις συναρπαστικότερες φυσιολατρικές σιδηροδρομικές διαδρομές της χώρας μαζί με τα Καλάβρυτα και το Πήλιο. Ομως οι ράγες ήταν παλιές, η ταχύτητα έπεφτε και έτσι το τμήμα Δράμα – Αλεξανδρούπολη για όλους τους επιβάτες της γραμμής που συνδέει τον Εβρο με την Αθήνα γίνεται πλέον με λεωφορεία, καταργώντας και το κομμάτι που θα έπρεπε να αξιοποιηθεί έστω τουριστικά. Μένουν αραιά δρομολόγια εμπορικών αμαξοστοιχιών που το χρησιμοποιούν, όπως λέει ο Μιχαηλίδης, και κουβαλούν συχνά νατοϊκό οπλισμό.
Από το 1990
«Η σεζόν ανοίγει 25η Μαρτίου και λήγει 28η Οκτωβρίου. Μέσα σε αυτό το διάστημα έχουμε περίπου 1.000 επισκέπτες. Είμαστε η παλαιότερη εταιρεία που ξεκίνησε στα μέσα του 1990. Τότε δεν πίστευαν ότι κάποιος θα έκανε τον Νέστο τουριστικό προορισμό. Τώρα, έως και τοξοβολία, αναρρίχηση, μικρές διαδρομές, εναέριο πέρασμα έχουμε. Οι πελάτες Ελληνες και ξένοι. Θα μπορούσε η φύση να είναι ο καλύτερος λόγος να ανέβει κανείς στα μέρη μας. Η Θράκη είναι συνήθως εκτός κρατικού σχεδιασμού και αυτό μας εντείνει την ανασφάλεια εδώ. Το περιβάλλον κινδυνεύει, διότι οι άνθρωποι φεύγουν. Και όταν υπάρχει ερημοποίηση δεν μπορεί να γίνει ούτε η σωστή προστασία».
Ρωτήσαμε τον σύμβουλο επιχειρήσεων Δημήτρη Μπαρδακίδη πώς είναι το οικονομικό τοπίο δίχως την «ένεση» του τουρισμού. «Από τα χρόνια της πανδημίας φθίνει ο παραγωγικός πληθυσμός. Η περιφέρεια Θράκης είναι προτελευταία σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε όλη την Ελλάδα. Το 24% είναι απόφοιτοι δημοτικού επειδή ακριβώς οι μορφωμένοι νέοι είναι λίγοι και μένουν οι γέροι», λέει ο 47χρονος Ξανθιώτης που από επιλογή ζει στη γενέτειρα. «Τα συνεταιριστικά εργοστάσια βιομηχανικής ντομάτας και πατάτας, κρεάτων, γάλακτος, τσιγάρων, καπνών και ζάχαρης μέχρι και το 1990 έδιναν εργασία και ΑΕΠ στην περιοχή. Ομως η νοοτροπία δεν τα έκανε ανταγωνιστικά και έτσι έκλεισαν.
Σήμερα υπάρχει μόνον η ΣΕΚΕ με τα καπνά. Συν κάποια μεγάλα εργοστάσια που απασχολούν μερικές εκατοντάδες ατόμων από τα Πλαστικά Θράκης μέχρι τη Sunlight. Ο αγροτικός πληθυσμός είναι στον νομό μας 7.500 άτομα περίπου το 10% των κατοίκων και ένας μεγάλος αριθμός δημοσίων υπαλλήλων και στρατού. Παλαιότερα υπήρχε κίνητρο από το κράτος για να επενδύσει κανείς στη Θράκη. Από το 2000 αυτό άλλαξε και σήμερα έχει πλήρως αντιστραφεί η κατάσταση. Αν λ.χ. επενδύσεις στην Κρήτη έχεις περισσότερα μπόνους από τον ακριτικό Εβρο. Αυτό είναι ξεκάθαρα πολιτική απόφαση».
Η εταιρεία ΕΝΑ που συνίδρυσε ο Μπαρδακίδης εκτός από πολλά προγράμματα ΕΣΠΑ (και όχι μόνο) για αγρότες και επιχειρήσεις, δίνει λύσεις για χρηματοδοτικά εργαλεία, επιδοτήσεις και επενδύσεις. Εδώ και 7 χρόνια έχει στραφεί στην καινοτομία. Ενα φιλόδοξο σχέδιο που ήδη υλοποιείται σε συνεργασία με το Δημοκρίτειο είναι ο πρώτος ευρωπαϊκός κόμβος ψηφιακής καινοτομίας στον τομέα της αγροδιατροφής. Η γεωργία και η κτηνοτροφία θα μπορούσαν να βοηθήσουν πολύ τον πληθυσμό του ορεινού όγκου, όπου οι νέοι άνδρες Πομάκοι ξενιτεύονται μαζικά σε βαριές δουλειές, κυρίως σε αμμοβολές σε ναυπηγεία της Ολλανδίας και της Γερμανίας. Το 80% στα χωριά είναι γυναικόπαιδα. Οι σύζυγοι γυρίζουν ανά εξάμηνο στην Ελλάδα και ξαναφεύγουν. Πολλοί έχουν προβλήματα υγείας από εργατικά ατυχήματα.
Αλλά και οι νέες γυναίκες που έχουν όρεξη για δουλειά δεν έχουν διεξόδους. Εκεί εστίασε η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση Πλέτενο που στα πομάκικα θα πει πλεκτό. Ακόμη και το κτίριο στο οποίο στεγάζεται έχει ιδιαίτερο συμβολισμό. Εως το 1995 ήταν το φυλάκιο που χώριζε με μπάρες τα Πομακοχώρια του νομού. Από σημείο διαχωρισμού έγινε σημείο δημιουργικότητας. Στο πρατήριο πλεκτών μάς περίμεναν οι εκπαιδευτικοί Αρετή Μποφίλιου και Μπενγκιούλ Μπουρμπούκ και η Αγγελική Γιαννακίδου, δραστήρια ιδρύτρια του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης με κάποιες από τις 13 νέες γυναίκες που συμμετέχουν στο εγχείρημα.
Δεύτερη ευκαιρία
«Το Πλέτενο στην αρχική του μορφή ξεκίνησε να λειτουργεί τον Αύγουστο του 2019. Ο σπόρος φυτεύτηκε από το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στο χωριό Κένταυρος όπου πολλές από τις κοπέλες ήταν μαθήτριες. Επιστρέφουν στα θρανία για να μάθουν καλύτερα ελληνικά, να αποκτήσουν ένα απολυτήριο αλλά και περισσότερο αέρα και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους», λέει η Αρετή Μποφίλιου που διδάσκει πληροφορική και μαθηματικά. «Κάναμε ένα πρότζεκτ εικονικών επιχειρήσεων βάσει ενός προγράμματος του υπουργείου Παιδείας. Τα κορίτσια ενθουσιάστηκαν. Τι είδους επιχείρηση όμως να έκαναν αφού το μόνο που ήξεραν ήταν το χωριό και το σπίτι τους; Εδώ κοντά έχει ένα εργοστάσιο που έκανε βαφές σε υφάσματα και έμεναν τα ρετάλια, που μας τα παραχωρούσε. Ετσι σκεφτήκαμε ότι μπορούσαν να πλέκουν κάτι με αυτά, διότι το πλέξιμο το ήξεραν από τη μάνα και τη γιαγιά τους».
Ο αρχικός πυρήνας ήταν 4-5 άτομα, αλλά με τη συμβολή της Αγγελικής Γιαννακίδου το 2020 το πράγμα πήρε άλλη ώθηση: «Αρχικά δώσαμε αγώνα για να τους παραχωρηθεί αυτό το κρατικό οίκημα, διότι έως τότε παρουσίαζαν τα πλεκτά τους σε έναν ακατάλληλο χώρο. Ηταν εγκαταλελειμμένο, γεμάτο ποντίκια, έπρεπε να βαφτεί και να σουλουπωθεί. Υστερα έπρεπε να αποκτήσει εξωστρέφεια. Φέραμε ειδικούς και έδειξαν στα κορίτσια σχέδια, τεχνικές, σεμινάρια. Φέραμε –μέσα από το υπουργείο Πολιτισμού– νέους αργαλειούς. Πήγαμε στην έκθεση της Θεσσαλονίκης και στην Αθήνα», λέει η «Κυρά του Εβρου». «Η δική μας καθημερινότητα άλλαξε πάρα πολύ. Εμείς μια ζωή πλέκαμε, δεν είχαμε τι άλλο να κάνουμε. Και ξαφνικά άνοιξε ένας άλλος δρόμος. Εχουμε μάθει να δουλεύουμε πολύ. Γυρίζαμε από τα χωράφια και δεν είχαμε τι να κάνουμε. Μας έδειξαν να κάνουμε κάτι που να έχει αξία. Το πιο σπουδαίο είναι όταν κάναμε έκθεση έως και στην Αθήνα. Δεν το πιστεύαμε ότι ήρθε κόσμος να δει αυτά που φτιάχνουμε», συμπληρώνουν τα κορίτσια.
Φύγαμε με μια γλύκα στην ψυχή γιατί αυτό ακριβώς σου κάνει η Θράκη. Το συνόψισαν σε μια φράση στο αποχαιρετιστήριο τραπέζι ο Αλέξης Μαυρίδης και ο Αστέρης Φαρίνης. Ανοιξαν το «41», ένα ωραίο μαγειρείο. «Ερχεσαι ξένος, φεύγεις φίλος».
