Το ακροατήριο ήταν πολύ ζωηρό το βράδυ της Πέμπτης. Η αίθουσα «Φάρος» στον όγδοο όροφο του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου έλαβε χώρα το φόρουμ της «Καθημερινής» για το περιβάλλον και τη δόμηση, είχε γεμίσει ασφυκτικά από ανθρώπους που έδειχναν ότι τους «έκαιγε» το θέμα. Παρενέβαιναν στις συζητήσεις, κάποτε φώναζαν σχόλια από τις θέσεις τους, άλλοτε εκδηλώνονταν με χειροκροτήματα ή επιφωνήματα. Η πρώτη συζήτηση αφορούσε τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ) και τη δόμηση στις πόλεις, η δεύτερη τη δόμηση στα νησιά. Αλλά το ακροατήριο ήταν ακόμη πιο «απορροφημένο» όταν στη σκηνή ανέβηκε ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Μιχάλης Πικραμένος, για να συζητήσει με τον διευθυντή της «Κ» Αλέξη Παπαχελά. Το θέμα της τρίτης και τελικής συζήτησης αφορούσε το κράτος δικαίου και το περιβάλλον – εντέλει, όμως, ο κ. Πικραμένος μίλησε για πολύ περισσότερα.
Οι παθογένειες
Το πρόβλημα της χώρας, τόνισε ο κ. Πικραμένος, είναι πρωτίστως κοινωνικό – ως επί το πλείστον η κοινωνία κινείται με βάση το ατομικό συμφέρον. «Η έννοια του δημοσίου συμφέροντος είναι σε δεύτερο πλάνο ή εντελώς ανύπαρκτη», σημείωσε. Δεν είναι τυχαίο ότι στη χώρα δεν υπάρχουν δημόσιοι χώροι. Οτι οι δρόμοι είναι στενοί. Οτι στις πλατείες δεν έχουμε αγάλματα. «Η επίθεση στον δημόσιο χώρο είναι διαρκής και σε πολλά επίπεδα – οι πολιτικοί, οι δικαστές, οι ανώτατοι αξιωματούχοι δεν έρχονται από τον Αρη», τόνισε, «είναι αντανακλάσεις μιας κοινωνίας η οποία δεν θέλει να υπάγεται σε κανόνες δικαίου».
Οι Ελληνες δεν θέλουμε τους κανόνες, συμπλήρωσε, και «υπάρχουν ακόμη και δικαστές που παραμερίζουν κανόνες που δεν τους αρέσουν». «Εκείνο που νιώθω 36 χρόνια που είμαι στο δικαστήριο είναι ότι υπάρχει μια διαρκής καθημερινή πάλη μεταξύ της νομιμότητας και της παρανομίας σε όλα τα επίπεδα. Και εκείνο που θέλω να ελπίζω είναι ότι η νομιμότητα κερδίζει, πρέπει να κερδίζει όλο και περισσότερο».
Ταυτόχρονα, από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα, δεν μας αρέσει ο σχεδιασμός γιατί θέλει χρόνο να αποδώσει και πολλές δυνάμεις για να λειτουργήσει. «Για να λειτουργήσει το σύστημα καλά θέλει όχι μόνο μια κυβέρνηση που να έχει την πολιτική βούληση. Θέλει μια δημόσια διοίκηση και ένα δικαστήριο που να λειτουργούν».
Χρειάζεται επίσης υποστηρικτικό προσωπικό. Η Ελλάδα δεν πάσχει από δικαστές, πανεπιστημιακούς, γιατρούς. Πάσχει από δικαστικούς υπαλλήλους, από υπαλλήλους στα πανεπιστήμια, από νοσηλευτές, τόνισε ο κ. Πικραμένος. «Είναι ανάγκη να δώσουμε βάση στο υποστηρικτικό δυναμικό, γιατί αν αυτό δεν είναι υψηλού επιπέδου και επαρκές σε αριθμό, η κορυφή δεν μπορεί να τα κάνει όλα».
Οι ευθύνες
Το κράτος δεν είναι μόνο οι υπουργοί, οι πρόεδροι των δικαστηρίων, οι βουλευτές, ο πρωθυπουργός. «Κράτος είμαστε όλοι. Κράτος είναι ο δικαστικός επιμελητής που δεν εκδίδει μια δικαστική απόφαση και δεν εφαρμόζεται μια ποινή, ο αστυνομικός που δεν βγαίνει από το κουβούκλιο για να βοηθήσει έναν πολίτη. Εχουμε ξεχάσει την ατομική ευθύνη. Και εκεί είναι πραγματικές, κι εγώ έχω πάρα πολύ μεγάλες ευθύνες – δεν το λέω για να αποσείσω την ευθύνη», εξήγησε.
Στους πολιτικούς επέρριψε και την ευθύνη της έλλειψης συνέχειας. Αυτή τη στιγμή όλα είναι σε κρίση, είπε ο κ. Πικραμένος, και υπάρχουν θέματα –του περιβάλλοντος, της παιδείας, της υγείας– για τα οποία απαιτείται συναίνεση στο πολιτικό σύστημα. «Δεν πρέπει προεκλογικά οι κυβερνήσεις να ανατρέπουν δημόσιες πολιτικές που έχουν φτιάξει με κόπο και μόχθο τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια, προς όφελος του πρόσκαιρου εκλογικού οφέλους. Η συνέχεια πρέπει να είναι βασικός σκοπός όλων – και του πολιτικού συστήματος και του δικαστικού συστήματος και όλων των συστημάτων που ασκούν εξουσία στη χώρα. Η χώρα μας», τόνισε, «δεν είναι ξέφραγο αμπέλι».
Βραδύτητα
Οσον αφορά το ΣτΕ, ο κ. Πικραμένος συμφώνησε ότι οι καθυστερήσεις είναι σημαντικές. Ο ένας λόγος αφορά το προσωπικό. «Υπάρχουν συνάδελφοι που δείχνουν μια βραδύτητα, η βραδύτητα είναι παράδοση του ΣτΕ και προσπαθούμε να την αλλάξουμε», ανέφερε. Κάποιοι είναι νομικές διάνοιες που θεωρούσαν ότι ο δικαστής πρέπει να έχει χρόνο να στοχάζεται. «Τώρα τελειώσανε αυτά, πρέπει κι ο στοχασμός να γίνει πιο συνοπτικός για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στα πράγματα…». Ταυτόχρονα, στην Ελλάδα η αξιολόγηση είναι «στα τάρταρα», είπε. Προσπαθούν να το αλλάξουν μέσω της χρήσης αξιολογικής κλίμακας και της εγκαθίδρυσης ατομικής, δίμηνης στοχοθεσίας, το αποτέλεσμα της οποίας επίσης αξιολογείται.
Ο άλλος λόγος είναι θεσμικός. Στη Σουηδία, παραδείγματος χάριν, ο δικαστής διαβάζει το 80%-90% των υποθέσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου. «Βλέπει ότι δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον, βάζει μια υπογραφή χωρίς καμία αιτιολογία και τις πάει στο αρχείο. Εμείς θέλουμε πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας, δεύτερο, τρίτο, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου – υπάρχει απόλυτη έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Οι δικηγόροι διαρκώς επιτίθενται και ζητούν όλο και βαθύτερο έλεγχο και περισσότερους βαθμούς δικαιοδοσίας». Η ελληνική κοινωνία θέλει κάθε απόφαση να είναι πολυσέλιδη. «Αν δεν τα γράψεις και δεν τα εξηγήσεις όλα, θεωρείσαι ύποπτος, ότι κάτι δεν έκανες καλά»…
Τον ίδιο δεν τον ενδιαφέρει τι θα πουν οι άλλοι. «Ο καθένας μας πρέπει να κάνει αυτό που του αναλογεί. Εγώ θέλω να είμαι εντάξει απέναντι στην κοινωνία», τόνισε, συμπληρώνοντας ότι βασικός του σκοπός είναι ο εκσυγχρονισμός. Οσα κάνει δεν είναι δικά του επινοήματα. «Είναι οι τελευταίες ευρωπαϊκές αντιλήψεις», σημείωσε. «Η Ευρώπη δεν είναι μια αγελάδα για να την αρμέγουμε και μόνο». Περνάει τεράστια κρίση τώρα, οικονομική και πολιτική. «Αλλά αυτό που δεν θα μας πάρει κανείς είναι οι ιδέες, οι αξίες, οι αρχές πάνω στις οποίες μπορούμε να δομήσουμε το κράτος. Αυτό», τόνισε ο κ. Πικραμένος, «δεν μπορεί να μας το αφαιρέσει κανείς».
Υπερδόμηση
Στις δύο προηγούμενες συζητήσεις, στις οποίες συμμετείχαν καθηγητές, αρχιτέκτονες, πολιτικοί και εκπρόσωποι του ιδιωτικού τομέα, φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης ήρθαν σε αντιπαράθεση με άλλους συμμετέχοντες. «Πολεμάμε απέναντι σε όλους όσοι επιχειρούν ακόμη και τις λίγες πόλεις που παραμένουν βιώσιμες –και όχι βουτηγμένες στο τσιμέντο– να τις διασώσουμε», ανέφερε ο δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, μιλώντας για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό. Σχεδιάστηκε με λάθος τρόπο και λάθος χρόνο, υποστήριξε, κατηγορώντας επίσης τον τέως υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρο Σκυλακάκη για την εξαίρεση μόνο τριών περιοχών – του Ψυχικού, της Φιλοθέης και της Εκάλης. «Εγινε προφανές σφάλμα», παρενέβη ο κ. Σκυλακάκης για τον ΝΟΚ, λέγοντας όμως ότι στην ουσία του είναι επωφελής. «Η αυθαίρετη δόμηση καθιστά ανενεργή την πολεοδομική πολιτική», σημείωσε.
Σχετικά με την προστασία των νησιών, ζήτημα που εξέτασε το δεύτερο πάνελ, η δήμαρχος Σίφνου Μαρία Ναδάλη υπογράμμισε ότι στο νησί της δεν ταιριάζουν οι υπόσκαφες κατοικίες. «Αυτό δεν είναι η Σίφνος, εκφράζω ομόφωνες αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου», είπε σε απάντηση στον Γιάννη Ρέτσο, ο οποίος ανέφερε αν η ερώτηση που γίνεται τελικά είναι τι αρέσει στον καθένα. Συζητώντας για το θέμα της Μήλου, ο κ. Ρέτσος σημείωσε ότι κανείς δεν συζητάει για τον επενδυτή του ξενοδοχείου στο Σαρακήνικο, ο οποίος δεν θα αποζημιωθεί για την επένδυσή του, ενώ επικαλέστηκε τη Μαγιόρκα ως παράδειγμα ισόρροπης ανάπτυξης.
