Η Χάριετ κολυμπάει στην Αδριατική, η Φρύνη και ο Οντι σε έναν κόλπο της Τυνησίας και ο Τρίτων στο Λιβυκό Πέλαγος. Η Δάφνη βρίσκεται στα ανοιχτά της Σμύρνης, η Λυδία στην Κυπαρισσία και η Αλίκη στη νότια Ιταλία. Πολύ δραστήριες και οι επτά καρέτα –περί θαλάσσιων χελωνών προφανώς ο λόγος– σκέφτομαι καθώς βλέπω την πορεία τους στην οθόνη του υπολογιστή μου μέσω ενός πρωτοποριακού προγράμματος δορυφορικής παρακολούθησης του συλλόγου για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας ΑΡΧΕΛΩΝ.
Στην πολυετή δράση του –από την ίδρυσή του το 1983– ο ΑΡΧΕΛΩΝ αξιοποιεί νέες τεχνολογίες, ήταν μάλιστα από τους πρώτους περιβαλλοντικούς φορείς στην Ελλάδα που χρησιμοποίησε δορυφορικούς πομπούς για τη μελέτη και την προστασία της φύσης και απειλούμενων ειδών. Μία από αυτές είναι η τηλεμετρία, δηλαδή η αυτόματη μέτρηση και ασύρματη διαβίβαση δεδομένων από απομακρυσμένες πηγές. Το πλεονέκτημα των δεδομένων της τηλεμετρίας είναι ότι προσφέρουν, με τη «ματιά» των ίδιων των ζώων, πληροφορίες για τις κινήσεις τους και τις προτιμήσεις τους σε βιοτόπους, μεταξύ άλλων, αποφεύγοντας τους περιορισμούς του τυπικού σχεδιασμού μιας τέτοιας έρευνας.
Τον περασμένο Ιούλιο, η ομάδα ερευνητών του συλλόγου ΑΡΧΕΛΩΝ ολοκλήρωσε με επιτυχία την τοποθέτηση δορυφορικών πομπών σε 20 θαλάσσιες χελώνες που εντοπίστηκαν στις παραλίες ωοτοκίας της δυτικής και της νότιας Πελοποννήσου και της Κρήτης. Το φετινό καλοκαίρι θα τοποθετηθούν άλλοι 20. Πρόκειται για μικρές και ανθεκτικές στο θαλασσινό νερό συσκευές που στερεώνονται με ειδική κόλλα στο καβούκι της χελώνας. Κάθε φορά που εκείνη ανεβαίνει στην επιφάνεια του νερού για να αναπνεύσει, ένας ειδικός διακόπτης ενεργοποιεί τη μεγάλης διάρκειας μπαταρία και ο πομπός στέλνει σήμα συγκεκριμένης συχνότητας, το οποίο γίνεται αντιληπτό από κάποιον από τους δορυφόρους Argos που κινούνται γύρω από τη Γη. Στη συνέχεια, το σήμα διαβιβάζεται στους υπολογιστές του συλλόγου ΑΡΧΕΛΩΝ, υποδεικνύοντας τη θέση κάθε χελώνας. Ετσι, με τον καιρό δημιουργείται ένας λεπτομερής χάρτης με όλη τη διαδρομή που έχει κάνει το ζώο και σε δύο – τρία χρόνια, όταν πια έχει εξαντληθεί η μπαταρία, ο πομπός αποκολλάται.
Ο σύλλογος ΑΡΧΕΛΩΝ τοποθετεί πομπούς στα καβούκια τους – Το 95% του βίου τους το περνούν στη θάλασσα και γι’ αυτό γνωρίζουμε ελάχιστα.
Τα συμπεράσματα
Από το 2002 που ξεκίνησε η δράση μέχρι σήμερα, 150 χελώνες έχουν ταξιδέψει στη Μεσόγειο με έναν τέτοιο υπερσύγχρονο πομπό στο καβούκι τους. Οι πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί –στην πλειονότητά τους έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά ή παρουσιαστεί σε συνέδρια– έχουν οδηγήσει σε σημαντικά συμπεράσματα. Οι επιστήμονες έχουν μάθει, για παράδειγμα, ότι οι χελώνες δεν είναι απαραίτητο να «εγκαθίστανται» σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή τροφοληψίας, όπως νόμιζαν, αλλά μπορεί να διαβιούν και στην ανοιχτή θάλασσα τρεφόμενες με πελαγικούς οργανισμούς. Ή ότι η μέση συχνότητα φωλεοποίησης (δηλαδή ο αριθμός φωλιών που κάνει κάθε χελώνα στην περίοδο ωοτοκίας) είναι υψηλότερη από αυτήν που υπέθεταν.
«Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε τι κάνουν οι χελώνες όταν βγαίνουν στις ακτές για να γεννήσουν. Ο συγκεκριμένος χρόνος, όμως, αποτελεί μόνο ένα μικρό ποσοστό της ζωής τους, περίπου το 5%. Το 95% του βίου τους το περνούν στη θάλασσα και γι’ αυτό ξέρουμε ελάχιστα», λέει στην «Κ» η Αλίκη Παναγοπούλου, υπεύθυνη ερευνητικών θεμάτων του συλλόγου ΑΡΧΕΛΩΝ.
«Χάρη στο πρόγραμμα δορυφορικής παρακολούθησης προκύπτουν νέα στοιχεία που αφορούν και τα ίδια τα ζώα, και το περιβάλλον τους. Επιπλέον συγκεντρώνονται ωκεανογραφικά δεδομένα (όπως η καταγραφή της θερμοκρασίας) που αξιοποιούνται σε υπολογιστικά μοντέλα, τα οποία προβλέπουν τις αλλαγές στις θάλασσες στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης».
Κάποια από τις χελώνες που εντυπωσίασε την ίδια; «Η Ρεγγίνα», απαντάει η κυρία Παναγοπούλου. «Εκανε τη μεγαλύτερη μετανάστευση που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελλάδα: από τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου στην Ιμπιζα της Ισπανίας!».
