Μάρτιος του 1821. Στην Πελοπόννησο επικρατεί αναβρασμός. Οπλαρχηγοί σε Μάνη, Καλάβρυτα, Καλαμάτα, Πάτρα, Ρούμελη αρχίζουν μαζί με τα ασκέρια τους, μέσα από μάχες, να θεμελιώνουν το οικοδόμημα της Ελληνικής Επανάστασης. Κολοκοτρώνης, Μαυρομιχάλης, Νικηταράς, Πετμεζαίοι, Πλαπούτας, Μητροπέτροβας, Σαλαφατίνος… Ονόματα που, ύστερα από 204 χρόνια, για τους περισσότερους Ελληνες αποτελούν πρωταγωνιστές στο μάθημα της Ιστορίας, στους στίχους ποιημάτων ή δημοτικών τραγουδιών και σε κάτι πορτρέτα που, από τους τοίχους μουσείων, αντικρίζουν τον κόσμο με τη σοβαρότητα που οι δημιουργοί τους θεωρούσαν ότι αρμόζει σε έναν ήρωα.
Σαν υποχρέωση
Ηρωες στα πεδία των μαχών αλλά και άνθρωποι εντός και εκτός αυτών. Ανθρωποι με οικογένειες και με γενιές που, όπως η ιστορία τους, διαιωνίστηκαν. Από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 μπορεί να έχουν περάσει πάνω από δύο αιώνες, αλλά οι απόγονοι των αγωνιστών προσπαθούν να διαφυλάξουν την ιστορία τους και να μεταλαμπαδεύσουν τις αξίες που, από γενιά σε γενιά, έφτασαν σε αυτούς. «Οταν αντιλαμβάνεσαι ότι έχεις προγόνους που έχουν δώσει τη ζωή τους για την πατρίδα και την ελευθερία της, τότε η ευθύνη είναι μεγάλη. Εχεις υποχρέωση να προσφέρεις στο κοινωνικό σύνολο απ’ όπου μπορείς», λέει στην «Κ» ο Αντώνης Πετμεζάς, αξιωματικός Π.Ν. (ε.α.) και απόγονος της ιστορικής οικογένειας με 18 νεκρούς σε πεδία μαχών.
Τα ονόματά τους αποτελούν συνώνυμα της ιστορίας. Συζητάς με τους Αντώνη Πετμεζά, Κωνσταντίνο Πλαπούτα, Γιαννάκη Δημητρίου Γκρίτζαλη, Ανδρέα και Κωνσταντίνο Ζαΐμη και Θεόδωρο Ασπρογέρακα Γρίβα και νιώθεις σαν να βρίσκεσαι στα σχολικά θρανία και να ξεφυλλίζεις το βιβλίο της Ιστορίας. «Η ιστορία έγραψε για τα γνωστά ονόματα, αλλά δίπλα σε αυτούς υπήρχαν χιλιάδες και η Επανάσταση ανήκει σε όλους», μας λέει ο Κωνσταντίνος Ζαΐμης και μας μιλάει με συγκίνηση για τη διαθήκη του προγόνου του Θρασύβουλου Ζαΐμη, πρωθυπουργού και γιου του αγωνιστή του 1821 Ανδρέα Ζαΐμη και της Ελενας Δεληγιάννη (κόρη του Ιωάννη). Σε αυτή τη διαθήκη αναφέρεται ότι οι απόγονοί του θα πρέπει να υπηρετούν την πατρίδα και τον τόπο καταγωγής τους (Κερπινή Καλαβρύτων). Ο 92χρονος πατέρας του, Ανδρέας, ακούει τις διηγήσεις του γιου του συγκινημένος. Βουλευτής και υπουργός στη Μεταπολίτευση και απόγονος μιας οικογένειας με δύο νεκρούς στα Ορλωφικά και συγγενείς που πολεμούσαν και σε άλλα ασκέρια, όπως αυτό των Πετμεζαίων ή Πετιμεζαίων, σήμερα ζει σε ένα σπίτι με πολλά ιστορικά κειμήλια και με ένα τεράστιο ιστορικό αρχείο που έχει ερευνηθεί, όπως μας είπε, αποσπασματικά.
«Μεγάλωσα με τις ιστορίες των προγόνων μου. Με κατακλύζουν και νιώθω υπερήφανος», λέει ο Κωνσταντίνος Πλαπούτας, πρόεδρος του Πατριωτικού Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών 1821.
Δημητρίου Γκρίτζαλης με τον γιο του Μαυρίκιο. «Η γιαγιά μου επειδή ήταν μορφωμένη ένιωθε υποχρέωση να μου τα μεταλαμπαδεύσει για να μη χαθούν και μου μετέφερε ιστορικά γεγονότα ουσιαστικά από “δεύτερο χέρι”», λέει ο 86χρονος. Φωτ. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ
Οι διηγήσεις
Οι απόγονοι των ηρώων του 1821 δεν μεγάλωσαν με παραμύθια για πρίγκιπες και δράκους. Μεγάλωσαν ακούγοντας διηγήσεις που «φλέρταραν» με τον μύθο, αλλά και ιστορικά γεγονότα που γράφτηκαν ή λησμονήθηκαν από την ιστορία. Τέτοιες ιστορίες άκουγε από τη Σπετσιώτισσα γαλλομαθή γιαγιά του και δασκάλα ο 86χρονος Γιαννάκης Δημητρίου Γκρίτζαλης, 4ης γενιάς απόγονος του συνονόματου αγωνιστή του 1821 από το Ψάρι Τριφυλίας και της κόρης του, παρά τα 76 χρόνια του, δεινού σκοπευτή της επανάστασης Μητροπέτροβα, ο οποίος, μαζί με τους Μανιάτες των Μαυρομιχάλη και Σαλαφατίνου, τον Νικηταρά, τον Παπαφλέσσα, τους Μούρτζινους κ.ά., απελευθέρωσαν την Καλαμάτα. «Η γιαγιά μου επειδή ήταν μορφωμένη ένιωθε υποχρέωση να μου τα μεταλαμπαδεύσει για να μη χαθούν και μου μετέφερε ιστορικά γεγονότα ουσιαστικά από “δεύτερο χέρι”». Ο ίδιος, αρχικά, έγινε δημοσιογράφος γιατί «ήθελα να αλλάξω τον κόσμο», αλλά κατά τη διάρκεια της δικτατορίας έφυγε για το Νανσί της Γαλλίας όπου σπούδασε με υποτροφία κοινωνιολογία και έκανε μεταπτυχιακό στην κοινωνιολογία της εργασίας. Οι παππούδες του, Γκρίτζαλης και Μητροπέτροβας, συμμετείχαν επίσης στη Μεσσηνιακή Επανάσταση (εξέγερση ενάντια στην πολιτική της Αντιβασιλείας) και ο Γιαννάκης καταδικάστηκε σε θάνατο διά τουφεκισμού, ενώ ο Μητροπέτροβας δεν εκτελέστηκε λόγω του προχωρημένου της ηλικίας του και της μεγάλης συνεισφοράς του στην Επανάσταση (πρωταγωνιστής στη Μάχη του Βαλτετσίου και σε πολλές άλλες). Ο κ. Γκρίτζαλης όμως θέλησε να αναφερθεί στην αφανή ηρωίδα της οικογένειας: «Η ηρωίδα της οικογένειας ήταν η κόρη του Μητροπέτροβα, η Γιαννούλα η καπετάνισσα. Οταν τουφέκισαν τον άνδρα της μάζεψε τα μυαλά του σε ένα πιάτο και τα πήρε μαζί της, γιατί οι αρχές της εποχής δεν επέτρεψαν να μεταφερθεί η σορός του Γιαννάκη για να μην ξεσηκωθεί ο κόσμος, και τον έθαψαν κάτω από μια αγραπιδιά (άγρια αχλαδιά) εκτός νεκροταφείου. Η χήρα του μετέφερε τα μυαλά του ήρωα άνδρα της στο χωριό του, το Ψάρι Τριφυλίας, τοποθέτησε το πιάτο σε φέρετρο και το έθαψαν με όλες τις τιμές στο νεκροταφείο. Είναι μία ιστορία από αυτές που δεν έχει γράψει η ιστορία», μας λέει ο κ. Γκρίτζαλης.
Η οικογένεια του Θεόδωρου Γρίβα δεν εμφανίστηκε για πρώτη φορά κατά την Επανάσταση του Γένους. «Προερχόταν και αυτή σε βάθος γενεών από γνωστούς Ελληνες λόγιους και στρατιωτικούς της Αναγεννήσεως. Η Σημαία και το Οικόσημο των Γριβαίων που διατηρούνται έως σήμερα αποτελούν οικογενειακή κληρονομιά από τους δικούς τους προγόνους», τονίζει ο δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω Θεόδωρος Ασπρογέρακας – Γρίβας. Απόγονος σε ευθεία γραμμή του αγωνιστή του 1821 Θεοδωράκη Γρίβα και της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας καθώς η κόρη της Ελένη, μετά τη δολοφονία του συζύγου της Πάνου Κολοκοτρώνη, παντρεύτηκε τον οπλαρχηγό από την Πρέβεζα. «Την ιστορία της οικογένειάς μας τη διδαχθήκαμε από μικροί. Δεν σας κρύβω ότι συγκινούμαι κάθε φορά που φέρνω στη μνήμη μου την εικόνα του πατέρα μου, πανεπιστημιακού καθηγητού και κοσμήτορος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θράκης, να διδάσκει εμένα και τον αδελφό μου για το πόσο μεγάλη τιμή θεωρούσε να νιώθει το αίμα του Γρίβα και της Μπουμπουλίνας να κυλάει μέσα του», πρόσθεσε ο κ. Ασπρογέρακας – Γρίβας.
Οι «επικατάρατοι»
Στον πύργο του προγόνου του στρατηγού και πολιτικού Δημήτρη Πλαπούτα, στο χωριό Παλούμπα της Γορτυνίας, μεγάλωσε ο σημερινός πρόεδρος του Πατριωτικού Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών 1821 Κωνσταντίνος Πλαπούτας, έκτης γενιάς απόγονος αγωνιστών. «Ο Ομιλος ιδρύθηκε το 1938 από εγγόνια και δισέγγονα των αγωνιστών με στόχο να μη χαθεί η ιστορία του Αγώνα και οι ιδέες του. Εχουμε 150 μέλη. Στην επέτειο των 200 χρόνων κάναμε περισσότερες από 30 δράσεις. Βοηθήσαμε να διασωθεί το αρχείο του Κολοκοτρώνη, ενώ πηγαίνουμε επισκέψεις και σε σχολεία για να μιλήσουμε σε μαθητές. Μεγάλωσα με τις ιστορίες των προγόνων μου. Με κατακλύζουν και νιώθω υπερήφανος», μας είπε ο κ. Πλαπούτας.
το πορτρέτο του προγόνου του Αναγνώστη Πετμεζά, ο οποίος σκοτώθηκε από στρατιώτες του Δράμαλη στην Κόρινθο (1822). «Εχεις υποχρέωση να προσφέρεις στο κοινωνικό σύνολο απ’ όπου μπορείς», λέει ο ίδιος για τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την ευθύνη της οικογενειακής κληρονομιάς. Φωτ. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ
Σε απόσταση περίπου 50 χιλιομέτρων από την Παλούμπα της Γορτυνίας, στα Σουδενά (Κάτω Λουσοί Καλαβρύτων), βρίσκεται άλλος ένας ιστορικός πύργος, αυτός των Πετμεζαίων. Των «κολασμένων και επικατάρατων», όπως τους αποκαλούσαν οι Τούρκοι. «Θυμάμαι να ακούω όταν ήμουν μικρό παιδί ιστορίες για μάχες που είχαν γίνει σε αυτόν τον πύργο και τα λαγούμια του. Σε αυτόν δολοφονήθηκε το 1804 ο Αθανάσιος Πετμεζάς. Σήμερα η ιστορία διδάσκεται επιφανειακά. Δεν δίνουν την κατάλληλη σημασία στην Επανάσταση του 1821. Υστερα από 400 χρόνια σκλαβιάς, η Ελλάδα βρήκε τη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη και το πιο βασικό: υπάρχουμε γιατί υπήρξαν αυτοί οι λίγοι άνθρωποι που επαναστάτησαν κατά μιας αυτοκρατορίας η οποία, στην εποχή της, ήταν παντοδύναμη», υπογράμμισε ο κ. Πετμεζάς.
Σε κάποιες περιπτώσεις, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, πρόγονοι των σημερινών μελών του Ομίλου Απογόνων ήρθαν σε σύγκρουση μεταξύ τους. Σήμερα αυτά ανήκουν στην Ιστορία. Εξάλλου, όπως λέει ο κ. Ζαΐμης, ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν από τους πρώτους που τα τοποθέτησαν στο… χρονοντούλαπο και στην κηδεία του Ανδρέα Ζαΐμη είχε πει: «Μπορεί να μην ήμασταν σύμφωνοι, αλλά δεν ήμασταν αντίπαλοι».
