Της Σοφίας Σπίγγου
Τρία χρόνια μετά τη σύλληψη της γυναίκας που κατηγορήθηκε για τη δολοφονία και των τριών παιδιών της, η Δικαιοσύνη έγραψε στον επίλογο της συγκλονιστικής ιστορίας της τρεις φορές ισόβια. Ηταν Μάρτιος του 2022 όταν μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα το αποκαλούμενο «θρίλερ της Πάτρας» και μάθαινε έννοιες και παθήσεις όπως το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου, η κενοτοπιώδης εκφύλιση ηπατικών κυττάρων και η αγενεσία φλεβόκομβου.
«Ο θάνατος ενός παιδιού είναι δυστυχία, ο θάνατος δεύτερου παιδιού είναι τραγωδία, αλλά ο τρίτος είναι εγκληματική ενέργεια», λέει ένα εγκληματολογικό κλισέ που επαληθεύτηκε στο πρόσωπο της Ρούλας Πισπιρίγκου. Εκείνη παρέμεινε ψύχραιμη στο άκουσμα της ποινής των δις ισοβίων για τους θανάτους των παιδιών της, Μαλένας και Ιριδας Δασκαλάκη, που ήρθε να προστεθεί στα ισόβια που της επιβλήθηκαν ένα χρόνο νωρίτερα για τη δολοφονία του μεγαλύτερου παιδιού της, Τζωρτζίνας. Η «χαροκαμένη μητέρα της Πάτρας», όπως πρωτοεμφανίστηκε στα μέσα ενημέρωσης εξαιτίας των θανάτων των τριών παιδιών της, γρήγορα μετατράπηκε σε «φόνισσα», όπως την αποκαλούσαν δεκάδες άνθρωποι έξω από το σπίτι της οικογένειας αλλά και μόλις πέρασε το κατώφλι της Ευελπίδων μετά τη σύλληψή της.
Χωρίς μειοψηφία, χωρίς αμφιβολία και χωρίς κανένα ελαφρυντικό, τακτικοί και λαϊκοί δικαστές δύο Μεικτών Ορκωτών Δικαστηρίων αποφάνθηκαν ότι δολοφόνησε τα παιδιά της με κίνητρο την εμμονή της με τον πρώην σύζυγό της Μάνο Δασκαλάκη. Τέσσερις εισαγγελείς στις προτάσεις τους προς τα δικαστικά συμβούλια και τα Μεικτά Ορκωτά Δικαστήρια που ακολούθησαν, διέγνωσαν την ανείπωτη τον πρώτο καιρό αλήθεια πως το νήμα της ζωής των τριών παιδιών το έκοψε η μητέρα τους σε μια προσπάθεια να κρατήσει κοντά της τον σύζυγό της.
Την «εμμονική» Ρούλα Πισπιρίγκου εντόπισε πρώτος ο εισαγγελέας Γιώργος Νούλης στην πρότασή του προς το αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο για τον θάνατο της 9χρονης Τζωρτζίνας. «Η κτητική εμμονή της κατηγορουμένης με τον σύζυγό της την ώθησε στην εξύφανση πρωτοφανούς φρικαλεότητας εγκληματικού σεναρίου εξόντωσης της θυγατέρας τους Γεωργίας ως μέσου εκδίκησης του Δασκαλάκη, ενόψει και της ιδιαίτερης αδυναμίας που έτρεφε αυτός προς το παιδί».
Ενα χρόνο αργότερα θα συμφωνήσει και η εισαγγελέας Ευαγγελία Σπυριδωνίδου, που στην αγόρευση της είχε σημειώσει φανερά φορτισμένη πως «αν αναλογιστεί κανείς ποια είναι η αιτία για τον θάνατο είναι να τρελαθεί! Η μικρή Τζωρτζίνα είχε μια ατυχία στη ζωή της να έχει μάνα, μητέρα, τροφό, φροντιστή την κατηγορουμένη!». Τότε η Ρούλα Πισπιρίγκου είχε ζητήσει να φύγει από την αίθουσα, «στολίζοντας» την εισαγγελική λειτουργό.
Τα κίνητρα της ζήλιας και της εμμονής τής απέδωσε και η εισαγγελέας Βασιλική Δημοπούλου υποστηρίζοντας πως οι θάνατοι της Μαλένας και της Ιριδας στόχευαν στη συνέχιση του γάμου της με τον Μάνο Δασκαλάκη. «Θέλει να κρατήσει τον σύζυγό της κοντά της. Τι γίνονται τα κοριτσάκια; Αμοιρες Ιφιγένειες. Αρκεί να είναι με τον Δασκαλάκη», θα πει η κ. Δημοπούλου, για να την «επιπλήξει» χθες στη δικαστική αίθουσα η 35χρονη Πισπιρίγκου.
Η κατηγορουμένη, η οποία άκουσε ψύχραιμη την ετυμηγορία του δικαστηρίου, ξέσπασε κατά των δικαστών επιμένοντας στην αθωότητά της.
«Οταν κάνουμε εισαγγελικές προτάσεις οφείλουμε να είμαστε διαβασμένοι. Αμοιρες Ιφιγένειες να λέτε άλλους. Γιατί η Ιφιγένεια δεν θυσιάστηκε, την πήγε ο πατέρας της ο Αγαμέμνονας να γίνει ιέρεια. Διαβάζουμε τον Ομηρο και δεν λέμε τίτλους για τις τηλεοράσεις!», είπε εκνευρισμένη στην εισαγγελέα. Κάπου ανάμεσα στη σύγχυση του Ομήρου με τον Ευριπίδη, κραδαίνοντας μια φωτογραφία των παιδιών της, φώναξε προς τους δικαστές πως είναι αθώα. «Εσείς όλοι θα γυρίσετε στα παιδιά σας. Εγώ θα γυρίσω πάλι εδώ. Κοιτάξτε τες γιατί θα σας στοιχειώνουν για άλλη μία φορά», είπε, ξεκαθαρίζοντας πως δεν θα ζητήσει ελαφρυντικά γιατί οι αθώοι είναι που ασκούν έφεση, γραμμή που είχε ακολουθήσει και στην πρώτη δίκη της.
Eκθέσεις «κουρελόχαρτο»
Δύο παιδιά, δύο θάνατοι, δύο φορές ισόβια και δύο ιατροδικαστικές εκθέσεις που έγιναν «κουρελόχαρτο» στη δικαστική αίθουσα, στέλνοντας τέσσερις ιατροδικαστές και έναν παθολογοανατόμο στον εισαγγελέα. Ως έχουσα θεσμικά την αρμοδιότητα η εισαγγελέας της έδρας Βασιλική Δημοπούλου προανήγγειλε στην αγόρευσή της αυτή την εξέλιξη, αφού προηγουμένως παρακολούθησε για αρκετούς μήνες επτά ιατροδικαστές να αναιρούν ο ένας τον άλλον ή ακόμη και τον εαυτό τους.
«Η κατηγορουμένη βρήκε πρόσφορο έδαφος για να καλύψει τα εγκλήματά της στους ιατροδικαστές. Δεν έχουν συναίσθηση της ευθύνης τους, δεν εγκύπτουν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα για να διαπιστώσουν την αιτία θανάτου τριών μικρών παιδιών. Τους χαρακτηρίζει η επιπολαιότητα και ο ωχαδελφισμός», είχε αναφέρει η εισαγγελέας, κάνοντας λόγο για «αντιεπιστημονικές, ατεκμηρίωτες, αβάσιμες και παντελώς άστοχες διαγνώσεις».
Κάπως έτσι το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας, μετά από πρόταση της κ. Δημοπούλου, διαβίβασε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών της Αθήνας τα πρακτικά της δίκης ζητώντας να ερευνηθούν για το αδίκημα της ψευδούς κατάθεσης οι κρατικοί ιατροδικαστές Χριστίνα Τσάκωνα, Σωκράτης Τσαντίρης και Αγγελική Τσιόλα, η ιδιωτική ιατροδικαστής Ουρανία Δημακοπούλου και ο παθολογοανατόμος Εμμανουήλ Αγαπητός.
Πλέον η Ρούλα Πισπιρίγκου ετοιμάζεται για την επόμενη μάχη της στις 5 Μαΐου, ημερομηνία για την οποία έχει προσδιοριστεί το δευτεροβάθμιο δικαστήριο για τον θάνατο της πρωτότοκης κόρης της Τζωρτζίνας, όπου θα εκπροσωπηθεί από τη δικηγόρο Βάσω Πανταζή.
ΑΠΟΨΕΙΣ
Βιολογικός ντετερμινισμός
Του Λύο Καλοβυρνάς*
Μια παιδοκτόνος μαμά μάς ταράζει πολύ περισσότερο από έναν παιδοκτόνο μπαμπά, γιατί πολιτισμικά θεωρούμε την έννοια γυναίκα ταυτόσημη με την έννοια μητέρα. Μια γυναίκα για να αξίζει την ταμπέλα γυναίκα πρέπει να είναι μάνα ή δυνητική μάνα –όλο στοργή, φροντίδα, αυτοθυσία–, αλλιώς κάτι πολύ στραβό τρέχει με την ψυχολογία της. Αυτός ο βιολογικός ντετερμινισμός που αποδίδει ουσιοκρατικά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά σε κάθε φύλο (γυναικεία ή ανδρική «φύση») εμποδίζει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες να ξεδιπλώσουμε το πλήρες φάσμα της προσωπικότητάς μας, εγκλωβίζοντάς μας στα στενά κουτάκια του φύλου μας. Φυσικά και μια γυναίκα μπορεί να δολοφονήσει, φυσικά και ένας άνδρας μπορεί να είναι απόλυτα στοργικός.
* Ο κ. Λύο Καλοβυρνάς είναι ψυχοθεραπευτής – συγγραφέας.
Ρετουσαρισμένη γονεϊκότητα
Της Λίνας Γιάνναρου
Οταν πήρα το παιδί μου πρώτη φορά στην αγκαλιά μου, πριν από τέσσερα χρόνια στην αίθουσα του χειρουργείου του μαιευτηρίου «Μητέρα», υποδύθηκα τη συγκινημένη. Οσο έραβαν την κοιλιά μου οι γιατροί, οι νοσηλεύτριες με κοίταγαν με έκδηλη απορία. «Τι θα γίνει, δεν θα φιλήσει το παιδί της;» έλεγε το βλέμμα τους. Αντελήφθην τη σιωπηλή μομφή και ρώτησα «μπορώ να τον φιλήσω;», δήθεν ότι δεν ήξερα το σαβουάρ φερ. «Ε, άντε ντε!» ξέφυγε στη μαία. Του έδωσα ένα φιλάκι, αλλά είτε φίλαγα το παιδί μου είτε το παιδί ενός τυχαίου περαστικού ήταν ένα και το αυτό.
Η συναισθηματική αυτή αποσύνδεση συνεχίστηκε και τις επόμενες ημέρες, καθώς ο μικρός διημέρευε στη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών. Τόσο πολύ που μια μέρα ξέχασα να τηλεφωνήσω την προκαθορισμένη ώρα για την ενημέρωση από τους γιατρούς. Μπορεί να είχα πασχίσει να κατακτήσω αυτή την εγκυμοσύνη, αλλά ήταν σαν να μην είχα συνειδητοποιήσει ότι στο τέλος της θα οδηγούσε σε ένα πραγματικό μωρό. Οτι εκτός από έγκυος, θα γινόμουν και μαμά.
Τι θα γινόταν αν η αποσύνδεση που ένιωσα αρχικά είχε επιμείνει, είχε εδραιωθεί, και –το κυριότερο– αν δεν ένιωθα ασφαλής να την εκφράσω;
Τα σκέφτομαι όλα αυτά τώρα που στέλνω στον παιδίατρο μέχρι και φωτογραφίες τις παρωνυχίδες του μικρού και με πιάνει σύγκρυο. Τι θα γινόταν αν αυτή η αποσύνδεση είχε επιμείνει, είχε εδραιωθεί, και –το κυριότερο– αν δεν ένιωθα ασφαλής να την εκφράσω; Η γονεϊκότητα σήμερα έχει ρετουσαριστεί σε τέτοιο βαθμό που δεν επιτρέπεται σε μια μητέρα να ομολογήσει έστω την αμφιθυμία της. Κι όμως, όπως προβοκατόρικα είπε η ψυχαναλύτρια και ιδρύτρια της «Κοιτίδας» Μερόπη Μιχαλέλη, είναι απολύτως φυσιολογικό για μια μαμά να θελήσει κάποια στιγμή να πετάξει το παιδί της από το μπαλκόνι (Nadia Talks Wellness podcast). «Αυτό το οποίο δεν λέμε όταν εξωραΐζουμε τη γονεϊκότητα είναι ότι το να είσαι γονέας δεν σημαίνει μόνο να αγαπάς το παιδί σου, έχεις και αρνητικά, ζοφερά συναισθήματα. (…) Το να έχεις ένα μωρό δεν σημαίνει μόνον ότι το αγαπάς, το μισείς κιόλας κάποιες στιγμές. (…) “Νιώθω” όμως δεν σημαίνει “κάνω”. Το να νιώθεις είναι υγιές, μπορούμε να νιώθουμε και να σκεφτόμαστε ό,τι θέλουμε. Αν δεν μας δοθεί ένας χώρος την ώρα που γινόμαστε γονείς για να εκφράσουμε αυτά τα ζοφερά συναισθήματα, τότε ναι, μπορούμε να τα κάνουμε πράξη». («Ελεος, τι πράγματα είναι αυτά», «ακούς εκεί να μισείς το παιδί σου!», «εγώ ποτέ δεν ένιωσα έτσι για τα παιδιά μου», ήταν μερικά από τα σχόλια.)
Δεν ξέρω πόση σχέση έχουν τα παραπάνω με την υπόθεση Πισπιρίγκου – ίσως καμία. Οση απόσταση παίρνουμε όμως από αυτή τη φρίκη, καλό είναι άλλη τόση να πάρουμε από την εξωραϊσμένη, ινσταγκραμική εκδοχή της γονεϊκότητας, που καλύπτει τα όποια σκοτάδια.
Επίθεση στους δεσμούς αγάπης
Του Σωτήρη Μανωλόπουλου
Ο θάνατος ενός παιδιού είναι μια αβάσταχτη απώλεια. Ο φόνος ενός παιδιού από τη μητέρα του είναι μια πράξη αδιανόητη. Δεν τη χωράει ο νους μας. Δεν τη συγχωρεί ο άνθρωπος και η κοινωνία. Είναι μια πράξη όμως που όλοι πρέπει να τη σκεφτούμε για να την κατανοήσουμε. Οι τραγικοί ποιητές, όπως ο Ευριπίδης, έβαλαν με το έργο τους στη σκέψη μας την αδιανόητη πράξη της παιδοκτονίας. Πολλούς αιώνες αργότερα η ψυχανάλυση και οι μεγάλοι δάσκαλοι της, μας δίδαξαν ότι τα πρωτόγονα, άγρια και καταστροφικά στοιχεία της παιδοκτονίας είναι ευθύνη μας να τα σκεφτούμε και να τα αποκωδικοποιήσουμε.
Το παιδί γεννιέται αβοήθητο και εξαρτάται για την επιβίωση από τη μητέρα του. Το παιδί είναι επίσης η απόδειξη του δεσμού (της επιθυμίας) ανάμεσα στη μητέρα του και στον πατέρα του, αλλά και η απόδειξη του δεσμού ταύτισης της μητέρας με τη δική της μητέρα. Με τον φόνο του παιδιού η μητέρα διαιωνίζει έναν δεσμό μίσους με τον πατέρα και καταστρέφει τη μητρότητα, σκοτώνοντας μέσα της και τη δική της μητέρα.
Η παιδοκτονία ωστόσο είναι ένας «αυτοκτονικός» φόνος. Γιατί με αυτόν τον τρόπο η μητέρα σκοτώνει ταυτόχρονα και ένα κομμάτι του εαυτού της, με το οποίο ταυτίζεται. Στην ψυχή της όμως ο φόνος του παιδιού της έχει γίνει πολλές φορές, μέχρι να φτάσει κάποια στιγμή να γίνει πράξη. Η ακραία πράξη της παιδοκτονίας μας συνταράσσει πολύ περισσότερο εάν τα παιδιά είναι κορίτσια, κι εδώ ο Παπαδιαμάντης παραμένει αξεπέραστος. Η γυναίκα, μια γυναίκα θα απαξιώσει.
Mπορεί να αποφευχθεί μια παιδοκτονία; Ναι, εάν η μητέρα βρίσκεται σε ένα περιβάλλον που την προστατεύει. Αυτό το περιβάλλον αποτελεί ευθύνη όλων μας.
Στις παιδοκτονίες συναντάμε μια παθολογική ναρκισσιστική οργάνωση, μια «μαφία», που επιτίθεται σε κάθε συναίσθημα και δεσμό αγάπης και εξάρτησης. Η «μαφία της ψυχής» καταστρέφει ό,τι συνιστά την καθημερινή, αφοσιωμένη, στοργική μητέρα.
Ο παθολογικός ναρκισσισμός είναι διαφορετικός από το μίσος που μπορεί να αισθάνεται μια μητέρα και που την βοηθά να θέσει στο παιδί όρια διαφοροποίησης.
Ας αναρωτηθούμε όμως: Mπορεί να αποφευχθεί μια παιδοκτονία; Ναι, μπορεί, εάν η μητέρα βρίσκεται σε ένα περιβάλλον που την περιέχει και την προστατεύει. Αυτό το περιβάλλον αποτελεί ευθύνη όλων μας. Τα πιο αδύναμα αγρίμια κρύβονται σε ένα καταφύγιο για να προστατευθούν από τα αρπαχτικά. Το καταφύγιο αυτό ο Ομηρος το ονόμαζε ήθος. Και από το ήθος προέρχεται η ηθική. Το πιο αδύναμο ζώο είναι ο άνθρωπος.
* Ο κ. Σωτήρης Μανωλόπουλος είναι ψυχαναλυτής παιδιών, διδάσκων αναλυτής της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας.
