Η Λαμπρινή Ξένου βρέθηκε στη Σορβόννη με προτροπή καθηγητή της στη Νομική Σχολή Αθηνών. «Δεν είχα κάποια οικογενειακή σχέση με τη Γαλλία. Οι καθηγητές μου όμως στο Δημόσιο Δίκαιο, στο οποίο ήθελα να εξειδικευθώ, είχαν σπουδάσει στη Γαλλία και είχαν κρατήσει ισχυρούς δεσμούς με τα γαλλικά πανεπιστήμια. Ηταν έτσι παράδοση να στέλνουν Ελληνες φοιτητές σε συγκεκριμένα πανεπιστήμια της Γαλλίας», λέει. Η Σόνια Καραμπίνα είχε την πρώτη επαφή με το γαλλικό ερευνητικό σύστημα κατά τη διάρκεια της διδακτορικής της έρευνας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. «Οι καθηγητές που επέβλεπαν τη διατριβή μου, εξασφάλισαν χρηματοδότηση για ελληνογαλλικές ερευνητικές συνεργασίες μέσω προγραμμάτων», αναφέρει.
Για την Ελίζα Χατζηδάκη η επιλογή για σπουδές στη Γαλλία ήταν κατά κάποιον τρόπο αναπόφευκτη, δεδομένης της φοίτησής της σε ελληνογαλλικό σχολείο της Αθήνας. «Στην απόφαση με ώθησε η αγάπη μου για τη γαλλική γλώσσα και τον γαλλικό πολιτισμό και η δίψα μου να μελετήσω έναν άλλο τρόπο σκέψης», παρατηρεί. Η Ειρήνη Σαρηγιαννίδου, αφού ολοκλήρωσε τις πτυχιακές και τις μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ, επέλεξε τη Γαλλία για περαιτέρω εξειδίκευση «λαμβάνοντας υπόψη μου την πρωτοποριακή της τεχνογνωσία στη φυσική των υλικών. Δεν είχα προηγούμενο οικογενειακό δεσμό με τη Γαλλία. Μάλιστα, όταν έφτασα εκεί προ καιρού, δεν μιλούσα επαρκή γαλλικά, γεγονός που αποτελούσε μια πρόσθετη πρόκληση», σημειώνει.
Σήμερα οι τέσσερις Ελληνίδες είναι καθηγήτριες σε γαλλικά πανεπιστήμια και ήλθε η… σειρά τους «να επιστρέψουν» τα όσα πήραν από τα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας μας, προωθώντας τη συνεργασία τους με ελληνικά ΑΕΙ. Καθώς βρέθηκαν στην Ελλάδα για τον λόγο αυτό, μίλησαν στην «Κ» για την προσπάθεια εξωστρέφειας των ελληνικών δημοσίων πανεπιστημίων, για τη θεσμοθέτηση μη κρατικών ΑΕΙ στη χώρα μας, καθώς και για την πολιτική εξωστρέφειας των γαλλικών ΑΕΙ.
Ενα φιλόδοξο στρατηγικό έργο
Η Ειρήνη Σαρηγιαννίδου, καθηγήτρια στη Σχολή Μηχανικών PHELMA (Φυσική, Ηλεκτρονική και Υλικά) του Πολυτεχνικού Ινστιτούτου της Γκρενόμπλ (Grenoble INP-UGA), μιλάει για το «πολύ φιλόδοξο στρατηγικό έργο», όπως το χαρακτηρίζει, το οποίο εγκαινιάστηκε πρόσφατα για τη δημιουργία ενός γαλλοελληνικού δικτύου στον τομέα της μηχανικής. Σε αυτό μετέχουν το Grenoble INP-UGA, από κοινού με το Πολυτεχνείο Clermont Auvergne INP και με την υποστήριξη της Περιφέρειας Auvergne-Rhône-Alpes, και πέντε ελληνικά πανεπιστήμια: το ΕΜΠ, το ΑΠΘ, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. «Το έργο στοχεύει στην προώθηση της ανταλλαγής γνώσεων και εμπειρογνωμοσύνης, με έμφαση σε βασικούς τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ενεργειακή αποδοτικότητα, τα προηγμένα υλικά, η πληροφορική και τα συστήματα πληροφοριών. Η συνεργασία θα επιτρέψει την ανάπτυξη ερευνητικών και αναπτυξιακών έργων, όπως και κοινών προγραμμάτων σπουδών που θα επικεντρώνονται στις μεγάλες, διεθνούς εμβέλειας, προκλήσεις και ιδιαίτερα στην ενεργειακή μετάβαση και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου», δηλώνει στην «Κ». «Η εξωστρέφεια προϋποθέτει να έχουμε επίγνωση των εσωτερικών μας αναγκών, αλλά να επιλέγουμε να στραφούμε προς ένα κοινό καλό. Η προώθηση της εξωστρέφειας μπορεί να επιτευχθεί με ενθάρρυνση των διαπανεπιστημιακών συνεργασιών και υπογραφή συμβάσεων, την οργάνωση κοινών προγραμμάτων σπουδών με ξένα ΑΕΙ, τις συνεργασίες με ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς ή επιχειρήσεις στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης και της προετοιμασίας για την ένταξη στον επαγγελματικό στίβο», παρατηρεί από την πλευρά της στην «Κ» η Ελίζα Χατζηδάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών-Université de Montpellier Paul-Valéry.
Βελτίωση της έρευνας
«Το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει πολλές δυνατότητες λόγω του υψηλού επιπέδου των φοιτητών του και της κατάρτισης των καθηγητών του. Ενα από τα πρώτα πράγματα που θεωρώ πως μπορεί να βελτιωθεί είναι η έρευνα. Φυσικά γίνονται προσπάθειες σοβαρές τις τελευταίες δεκαετίες. Ομως, τα χρήματα που δίνει το κράτος για την έρευνα δεν μπορούν να επιτρέψουν στα ελληνικά πανεπιστήμια να είναι ανταγωνιστικά ως προς τα ξένα ιδρύματα», σημειώνει η Λαμπρινή Ξένου, λέκτορας και αντιπρόεδρος του τμήματος Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Paris-Est Créteil (UPEC). «Πέραν της έρευνας, το θέμα της διοίκησης είναι επίσης κρίσιμο. Για παράδειγμα, σε πολλά δημόσια πανεπιστήμια του εξωτερικού υπάρχει μια διοίκηση που είναι δίπλα στους φοιτητές για όποια δυσκολία αντιμετωπίσουν, από την εύρεση στέγης μέχρι την εύρεση επιχείρησης για να κάνουν πρακτική άσκηση. Επίσης, η διοίκηση παίζει καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο στη σωστή λειτουργία του ιδρύματος αλλά και στην έρευνα, καθώς βοηθάει τους ερευνητές στην οργάνωση συνεδρίων και στις επαφές τους με άλλα πανεπιστήμια – εγχώρια ή του εξωτερικού. Η εξωστρέφεια μπορεί έτσι να επιτευχθεί όταν το κάθε πανεπιστήμιο είναι ικανό να λειτουργήσει ομαλά από μόνο του και να καλύπτει κάθε ανάγκη φοιτητή και επιστημονικού ερευνητή. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να γίνει ελκυστικό σε ξένους φοιτητές και καθηγητές», τονίζει η ίδια.
Καθώς «τρέχει» ωστόσο η προθεσμία για την υποβολή αιτήσεων ξένων ΑΕΙ να λειτουργήσουν παραρτήματα στην Ελλάδα, η κουβέντα στρέφεται στο κατά πόσο τα μη κρατικά ιδρύματα θα βοηθήσουν στη βελτίωση του επιπέδου της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τι ρόλο θα διαδραματίσουν στην προσέλκυση ξένων φοιτητών στην Ελλάδα και τη μη φυγή Ελλήνων στο εξωτερικό για σπουδές. «Η δημιουργία μη κρατικών ΑΕΙ στη χώρα μας είναι μια σημαντική εξέλιξη για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα εν συνόλω, η οποία μπορεί να ενισχύσει τον υγιή ανταγωνισμό και να δώσει νέα πνοή στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά υπό αυστηρές προϋποθέσεις, όπως, επί παραδείγματι, η θέσπιση απαρασάλευτων κριτηρίων για τη δημιουργία, τη λειτουργία, την πιστοποίηση και την αξιολόγησή τους και η νομοθετική πρόβλεψη εγγυήσεων για την παροχή ποιοτικής διδασκαλίας», παρατηρεί η κ. Σαρηγιαννίδου, προσθέτοντας: «Δυστυχώς, στη χώρα μας το ζήτημα των μη κρατικών ΑΕΙ, παρά τη μείζονα κοινωνική και πολιτιστική σημασία του, είναι ιδεολογικά φορτισμένο κατά ασύγγνωστα ακραίο τρόπο. Τα μη κρατικά ΑΕΙ δεν πρέπει να αποτελούν φόβητρο, αλλά κίνητρο εξωστρέφειας, ευπροσαρμοστίας και εύρυθμης συνύπαρξης των διαφόρων ακαδημαϊκών κοινοτήτων. Η αυτοπεποίθηση, η αξιοκρατία και η αριστεία, όχι το κατώτερο σύμπλεγμα του ακαδημαϊκού επαρχιωτισμού, είναι τα κύρια συστατικά της ακαδημαϊκής επιτυχίας και ελευθερίας».
Αυστηρή αξιολόγηση
«Η ιδιωτική μέση εκπαίδευση υπάρχει. Μπορεί να αναρωτηθεί λοιπόν κάποιος γιατί να μην υπάρχει και ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση. Εξάλλου η ΕΕ επιτρέπει και υποστηρίζει τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και συνάμα στοχεύει στη χορήγηση ευρωπαϊκών πτυχίων. Τα μη κρατικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα είναι αδιαμφισβήτητα μια μεγάλη μεταρρύθμιση για την παιδεία στην Ελλάδα. Βέβαια, η προσέλκυση ξένων φοιτητών εξαρτάται συν τοις άλλοις από τα ξένα πανεπιστήμια που θα ανοίξουν παραρτήματα στην Ελλάδα και κατά συνέπεια από τα προγράμματα και τις σπουδές που θα προσφέρονται στην Ελλάδα. Θα είναι αγγλόφωνα; Ποια θα είναι τα κριτήρια αξιολόγησης; Ένα καίριο ερώτημα είναι επίσης από πού θα έρχονται οι ξένοι φοιτητές.», συμπληρώνει η κ. Χατζηδάκη. «Πιθανόν η δημιουργία μη κρατικών ΑΕΙ μπορεί να προσελκύσει ξένους φοιτητές από Βαλκάνια, Ασία, Μέση Ανατολή και Ευρώπη και ίσως μειώσει τη φυγή κάποιων Ελλήνων στο εξωτερικό. Ωστόσο, απαιτείται σωστός σχεδιασμός, διασφάλιση ποιότητας, αυστηρό νομικό πλαίσιο και αυστηρή αξιολόγηση», δηλώνει η Σόνια Καραμπίνα, αναπληρώτρια κοσμήτωρ στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, καθηγήτρια Κυτταρικής Βιολογίας στο τμήμα Επιστημών.
Η ίδια βέβαια δίνει στο στίγμα της, αποφεύγοντας εμμέσως να τοποθετηθεί στο ερώτημα εάν τα μη κρατικά ΑΕΙ θα βοηθήσουν στη βελτίωση του επιπέδου της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. «Τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν εξαιρετικούς αποφοίτους, πολλοί από τους οποίους διαπρέπουν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο, σε όλους τους επιστημονικούς και επαγγελματικούς χώρους. Για να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τη θέση τους στον διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη, είναι σημαντική η στήριξη της έρευνας, η ενίσχυση των πανεπιστημιακών υποδομών και της φοιτητικής μέριμνας, η υποστήριξη δημιουργίας startups από αποφοίτους. Νομίζω ότι αυτή πρέπει να είναι η προτεραιότητα. H υποστήριξη των δημοσίων πανεπιστήμιων», λέει.
Διεύρυνση οριζόντων
Εως τώρα στη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επικρατούν τα αγγλόφωνα ΑΕΙ, ιδρύοντας παραρτήματα στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο αυτό, ερώτημα αποτελεί το πόσο εύκολο είναι τα πανεπιστήμια μιας άλλης χώρας, όπως η Γαλλία, να βρουν χώρο και να μπουν στο πεδίο των παραρτημάτων εκτός έδρας. Ενα θέμα που απασχόλησε και την Ελλάδα πρόσφατα με την κατάθεση αίτησης για παράρτημα στη χώρα μας από το πανεπιστήμιο Sorbonne Paris Nord, το πρώην Πανεπιστήμιο Paris 13. Οπως εξηγεί η κ. Ξένου, «τα πανεπιστήμια στη Γαλλία είναι στη μεγάλη τους πλειονότητα δημόσια ιδρύματα. Κάποια ιδιωτικά πανεπιστήμια υπάρχουν, κυρίως για μηχανικούς και οικονομολόγους. Ομως τα ιδρύματα που έχουν το μεγαλύτερο κύρος και σε αυτούς τους τομείς είναι τα δημόσια. Ο στόχος των τελευταίων, ιδρύοντας παραρτήματα στην Ελλάδα ή αλλού στην Ευρώπη, πιστεύω πως είναι να διευρύνουν τους ορίζοντές τους με σκοπό όχι το κέρδος, αλλά την ανάγκη να γνωρίσουν σε όλο τον κόσμο από τη γαλλική γλώσσα μέχρι τον τρόπο σκέψης και μελέτης που οι Γάλλοι ακαδημαϊκοί έχουν υιοθετήσει εδώ και πολλά χρόνια. Πρέπει να παραδεχθώ πως από τη φιλοσοφία, τη θεολογία και τα νομικά μέχρι τις θετικές επιστήμες, οι Γάλλοι έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση ενός ευρωπαϊκού μοντέλου σκέψης στο οποίο βασικός άξονας είναι οι ανθρώπινες ελευθερίες και η συνεχής αναζήτηση της αλήθειας σε κάθε επιστήμη. Είναι πανεπιστήμια εξοικειωμένα με ξένους φοιτητές από τη Λατινική Αμερική μέχρι την Ασία. Δεν ξέρω βέβαια αν θα μπορέσουν να καλύψουν την απόσταση με ΑΕΙ άλλων χωρών, γιατί εδώ παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες, κυρίως οικονομικοί. Τα γαλλικά πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν τα τελευταία χρόνια, λόγω οικονομικής κρίσης, δικά τους προβλήματα, τα οποία δεν ξέρω πώς και πότε θα ξεπεραστούν, ώστε να μπορέσουν να ιδρύσουν εύκολα και γρήγορα παραρτήματα στηv Ελλάδα».
