Ηταν λίγες ημέρες πριν από το κυριακάτικο ντέρμπι του Νότιου Ομίλου της Super League 2 όταν η διοίκηση της ΠΑΕ Πανιώνιος με ανακοίνωσή της προσκαλούσε τους φίλους της Καλαμάτας να παρακολουθήσουν το εκτός έδρας παιχνίδι της ομάδας τους από τις εξέδρες του γηπέδου της Νέας Σμύρνης.
Είναι σπάνιες αυτές οι κινήσεις αβροφροσύνης στο ελληνικό επαγγελματικό ποδόσφαιρο, καθώς και για τις δύο κατηγορίες (Super League 1 και Super League 2) ισχύει απαγόρευση μετακίνησης οπαδών. Η απαγόρευση έχει καθολικό χαρακτήρα όσον αφορά τις «μεγάλες» ομάδες με τους στρατούς οργανωμένων φιλάθλων, αλλά χαλαρώνει κάπως όσο κατεβαίνουμε κλίμακα εχθροπάθειας και μέγεθος οπαδικής βάσης.
Το σκανδιναβικής κοπής κάλεσμα της ΠΑΕ Πανιώνιος δεν το είδαν όλοι με καλό μάτι· κυρίως οι πιο θερμόαιμοι από τους ίδιους τους οπαδούς της αθηναϊκής ομάδας. «Φασίστες, σας περιμένουμε για υποδοχή», ήταν ένα πρώτο ενδεικτικό σχόλιο κάτω από την ανάρτηση της ΠΑΕ. Κάποιοι Καλαματιανοί «τσίμπησαν» («ελληνική σημαία στο γήπεδο δεν σημαίνει ότι είναι κάποιος φασίστας») και φούντωσε πρόσκαιρα ένας διαδικτυακός καβγάς στα πίσω δωμάτια των μεγάλων αθλητικών σάιτ με έντονο πολιτικό άρωμα, που ελάχιστοι πήραν είδηση. Οι μεν ήταν οι «φασίστες», οι δε «θαυμαστές του Κουφοντίνα». Υπήρχαν και οι συνήθεις «κυανόκρανοι» των δύο πλευρών που ευχήθηκαν μεγαλόψυχα να «δούμε ένα καλό παιχνίδι, αντάξιο της ιστορίας των δύο ομάδων, να έχει κόσμο το γήπεδο κι ας κερδίσει ο καλύτερος».
Το γήπεδο είχε όντως κόσμο, κέρδισε η Καλαμάτα 1-0, αλλά πριν από αυτό, περίπου στο 35ο λεπτό του πρώτου ημιχρόνου, ξέσπασαν στις εξέδρες άγρια επεισόδια ανάμεσα στους οπαδούς των δύο ομάδων, με αποτέλεσμα ένας φίλος των φιλοξενουμένων να καταλήξει στο νοσοκομείο, να γίνουν προσαγωγές (και μετέπειτα συλλήψεις) και οι δύο ΠΑΕ να απειλούνται από τη Διαρκή Επιτροπή Αντιμετώπισης της Βίας (ΔΕΑΒ) με βαριές τιμωρίες της έδρας τους και πρόστιμο. Εντός γηπέδου δεν υπήρχε αστυνομία (όπως ορίζει ο νέος αθλητικός νόμος) και οι δυνάμεις των ΜΑΤ που βρίσκονταν καλού-κακού εκτός του σταδίου άργησαν απελπιστικά να αναλάβουν δράση.
Αν και θα ήταν αφελές να αποδοθούν τα επεισόδια στο πολιτικό προφίλ της κερκίδας της κάθε ομάδας, φαίνεται ότι το ελληνικό «οπαδικό κίνημα» (κολακευτικός ευφημισμός για τους περισσότερους μπρουτάλ κλειδοκράτορες των οπαδικών κλαμπ) εκτίμησε δεόντως το «σκηνικό» της Νέας Σμύρνης ως «μια στιγμή ζωντάνιας», σε αντιδιαστολή με το «αποστειρωμένο», πλέον, περιβάλλον των γηπέδων της Super League 1. Εκεί, ύστερα από ένα σχεδόν χρόνο εφαρμογής του νέου, αυστηρού αθλητικού νόμου, η παραμικρή παρασπονδία τιμωρείται άμεσα και τα ελληνικά γήπεδα μέσα σε λίγους μήνες έχουν γίνει «εκκλησίες». Σε αυτό το πλαίσιο, τα γεγονότα στη Νέα Σμύρνη έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής κυρίως σε διαδικτυακά φόρουμ αντιεξουσιαστών, όπου τα συγχαρητήρια στους οπαδούς του Πανιωνίου έδιναν κι έπαιρναν επειδή «έδωσαν το μάθημα που έπρεπε» στα «φασιστάκια» της «Μαύρης Θύελλας».
Αλλά πόση πολιτική μπορεί να κρύβεται πίσω από ένα ματς της Super League 2; Μάλλον περισσότερη απ’ όση θέλουμε να πιστεύουμε. Οι περιπτώσεις του Πανιωνίου και της Καλαμάτας είναι ενδεικτικές ενός (όχι τόσο) υπόγειου ρεύματος ριζοσπαστικοποίησης των ελληνικών κερκίδων που ξεκίνησε στα χρόνια της κρίσης, συγκροτεί σήμερα έναν άτυπο χάρτη «συμμάχων» και «εχθρών» ανάμεσα σε οπαδούς διαφορετικών ομάδων και περνάει σταθερά κάτω από τα ραντάρ της τρέχουσας αθλητικής επικαιρότητας. Μέχρι να «σκάσει» το επόμενο συμβάν…
Από τον Κύρκο στον Κουφοντίνα
Ο Πανιώνιος, το παλαιότερο αθλητικό σωματείο της χώρας (έτος ιδρύσεως 1890), ήταν η μόνη ποδοσφαιρική ομάδα στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης που συνδέθηκε με το έντονο πολιτικό κλίμα της εποχής ως χαριτωμένη «σέχτα» της ανανεωτικής Αριστεράς και του ΚΚΕ Εσωτερικού, εξ ου και το σύνθημα «Κάθε σέξι νέος, είναι Πανιώνιος και ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος». Η παράδοση αυτή, χωρίς να χαθεί ποτέ πραγματικά, κλονίστηκε σοβαρά στα χρόνια της εμπλοκής του Αχιλλέα Μπέου στη διοίκηση της ομάδας, ενώ στους «Πάνθηρες», τον σύνδεσμο των φανατικών οπαδών του Πανιωνίου που είχε ιδρυθεί το 1983, επικρατούσε μια μάλλον απολιτίκ φιλοσοφία όπου το κοινό σημείο αναφοράς ήταν πολύ περισσότερο οι Iron Maiden και ελάχιστα ο Τσε Γκεβάρα. Αυτό άρχισε να αλλάζει το 2011. Είχαμε μπει για τα καλά στη δεκαετία των μνημονίων και οι συγκεντρώσεις των «Αγανακτισμένων» άσκησαν αμφίπλευρη επιρροή και στο οπαδικό κίνημα· και από τα (άκρα) δεξιά και από τα (άκρα) αριστερά. Το αντιμνημονιακό μένος διαπέρασε οριζόντια τις οπαδικές θύρες, με τη Χρυσή Αυγή να επιχειρεί πιο οργανωμένα απ’ όλους να αξιοποιήσει το αντισυστημικό κλίμα της εποχής. Υβριστικά πανό και συνθήματα για τους «προδότες» πολιτικούς μεταφέρουν τον παλμό της πλατείας στο γήπεδο. Η διοργανώτρια αρχή έδωσε οδηγία στους διαιτητές να διακόπτουν τα παιχνίδια αν δεν απομακρύνονταν τα πανό ή δεν σταματούσαν τα συνθήματα.
Το σημείο καμπής. Οι «Πάνθηρες» του Πανιωνίου από το 1983 που ιδρύθηκαν έως την οικονομική κρίση ήταν μάλλον απολιτίκ. Σημείο καμπής θεωρείται η δολοφονία Φύσσα (2013) και μετέπειτα η προσφυγική κρίση (2015) – η φιλομεταναστευτική τους στάση τους έβαλε αυτόματα απέναντι στη Χρυσή Αυγή.
Στην περίπτωση των «Πανθήρων» του Πανιωνίου, σημείο καμπής θεωρούνται σε πρώτη φάση η δολοφονία του Παύλου Φύσσα (2013) και στη συνέχεια η προσφυγική κρίση του 2015 και η σθεναρή φιλομεταναστευτική τους στάση (κλιμάκιο του συνδέσμου ταξιδεύει στη Λέσβο για να προσφέρει βοήθεια) που αυτόματα τους έβαζε απέναντι στη Χρυσή Αυγή. «Δεν ήταν δυνατόν ένας σύλλογος που έζησε στο πετσί του την προσφυγιά και τον ξεριζωμό να δει εχθρικά αυτούς τους ανθρώπους», μου εξηγεί ένα παλιό μέλος του συνδέσμου που τώρα έχει αποσυρθεί. Η ριζοσπαστικοποίηση κλιμακώνεται εντός του συνδέσμου και πολύ σύντομα οι «Πάνθηρες» θεωρούνται αναπόσπαστο κομμάτι της «antifa» (αντιφασιστικής) σκηνής της Αθήνας. Για να φτάσουμε στην περίφημη πορεία της 9ης Μαρτίου του 2021 που οργανώνεται στους δρόμους της Νέας Σμύρνης, στον απόηχο του περιστατικού άσκησης βίας από αστυνομικούς της ομάδας ΔΙΑΣ εις βάρος 29χρονου πολίτη. Οι «Πάνθηρες» έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο και, ανάμεσα σε άλλα, διαδηλώνουν την υποστήριξή τους στον καταδικασμένο για συμμετοχή σε 11 ανθρωποκτονίες, μέλος της οργάνωσης «17 Νοέμβρη», Δημήτρη Κουφοντίνα, ο οποίος εκείνες τις ημέρες έκανε απεργία πείνας. Το ίδιο το κάλεσμα των «Πανθήρων» για τη συγκέντρωση εκείνης της ημέρας θυμίζει ξεκάθαρα ανακοίνωση αντιεξουσιαστών: «Καταγγείλαμε τη βία των μπάτσων και μας ανταποδώσατε περισσότερη βία και περισσότερους μπάτσους. Σας ζητήσαμε δικαιοσύνη και πήραμε απειλές, συλλήψεις και δικαστήρια. Ας γίνει η αρχή για ένα καλύτερο αύριο εδώ στη Νέα Σμύρνη μας. Για ένα αύριο της δουλειάς, της ελευθερίας, του αθλητισμού χωρίς εσάς, τους μπάτσους σας και τα φερέφωνά σας». Σε αυτό το περιβάλλον, οποιοσδήποτε άλλος σύνδεσμος οπαδών του Πανιωνίου με διαφορετικό ιδεολογικό πρόσημο και σαφώς μικρότερη επιρροή (όπως οι «Μικρασιάτες» πιο πρόσφατα ή οι «Ιωνες» παλαιότερα) διαλύονται.
Η ρετσινιά της χούντας
Η περίπτωση της ομάδας της Καλαμάτας είναι αρκετά διαφορετική. Ιδρύεται το 1967 ύστερα από αναγκαστική συγχώνευση που επέβαλε το δικτατορικό καθεστώς σε τρία ποδοσφαιρικά σωματεία της πόλης. Εμβλημα του σωματείου γίνεται αρχικά ο γνωστός φοίνικας της χούντας που καταργείται το 1974. Η ομάδα (που επισήμως ονομάζεται Ποδοσφαιρικός Σύλλογος «Καλαμάτα» αλλά είναι περισσότερο γνωστή με το προσωνύμιό της, «Μαύρη Θύελλα») καταφέρνει και ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Α΄ Εθνική κατά τη διάρκεια της Επταετίας (1972) και ταυτίζεται με τον ιστορικό της πρόεδρο, δραστήριο επιχειρηματία της πόλης Λυκούργο Γαϊτανάρο, ο οποίος και μετά τη Μεταπολίτευση δεν έκρυβε τις ιδεολογικές του προτιμήσεις. Η επιστροφή της δημοκρατίας δεν έφερε γούρι στη «Μαύρη Θύελλα», που βυθίστηκε σε μια παρατεταμένη περίοδο παρακμής η οποία κράτησε περισσότερο από δύο γεμάτες δεκαετίες.
Τα «φρούτα» της εξέδρας. «Το αντισυστημικό κύμα της δεκαετίας της κρίσης παρήγαγε πολλά “φρούτα”, που κάποια στιγμή πέρασαν και από τη Χρυσή Αυγή και σήμερα το παίζουν “αντιεξουσιαστές” και βρίσκουν απάγκιο και αναγνώριση στην κερκίδα της Καλαμάτας», εξηγεί Μεσσήνιος δημοσιογράφος.
«Το γεγονός ότι η ομάδα ήταν γέννημα-θρέμμα της χούντας των Αθηνών, αλλά και το πολιτικό προφίλ του Λυκούργου Γαϊτανάρου, μαζί με τη διαχρονική ιδεολογική ταυτότητα του νομού, με έντονα συντηρητικά και φιλοβασιλικά χαρακτηριστικά, προσέδωσαν στη “Μαύρη Θύελλα” μια δεξιά ή και ακροδεξιά “αύρα” που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηρίσει το σύνολο των φιλάθλων της», μου λέει έμπειρος Μεσσήνιος δημοσιογράφος που προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία του για ευνόητους λόγους. Οσο για τους ναζιστικούς χαιρετισμούς που καταλογίζουν οπαδοί του Πανιωνίου σε μεμονωμένους φιλάθλους της Καλαμάτας από το παιχνίδι του πρώτου γύρου, ο συνάδελφος δεν ξέρει αν πρέπει να βάλει τα γέλια ή τα κλάματα. «Αν όντως συνέβη κάτι τέτοιο –γιατί δεν ήμουν στο γήπεδο– θα πρέπει να το αποδώσουμε σε γραφικούς τύπους με μηδενικό πολιτικό υπόβαθρο ή κατάρτιση. Το αντισυστημικό κύμα της δεκαετίας της κρίσης παρήγαγε πολλά τέτοια “φρούτα”, που κάποια στιγμή πέρασαν και από τη Χρυσή Αυγή και σήμερα το παίζουν “αντιεξουσιαστές” και βρίσκουν απάγκιο και αναγνώριση στην κερκίδα της Καλαμάτας». Πάντως, σε ακροδεξιών πεποιθήσεων οπαδούς της ομάδας είχε αποδοθεί η επίθεση της 23ης Σεπτεμβρίου του 2018 στον τότε βουλευτή Μεσσηνίας του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην διαιτητή Πέτρο Κωνσταντινέα, ο οποίος βρέθηκε από τη μία στιγμή στην άλλη στο νοσοκομείο ενώ αποχωρούσε από το γήπεδο.
Το δόγμα της «no politica»
Αν υπάρχει «επιμύθιο» στο κεφάλαιο των επεισοδίων της περασμένης Κυριακής στη Νέα Σμύρνη, αυτό συνοψίζεται στον αναβρασμό που επικρατεί από το 2010 στις ελληνικές κερκίδες εξαιτίας της κρίσης και το οποίο παρακολουθεί με το δικό του τρόπο ένα διεθνές ρεύμα που έχει να κάνει με την αγωνιώδη προσπάθεια των μεγάλων «παικτών» του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου (της UEFA κατά κύριο λόγο, μαζί με τα τεράστια κλαμπ της Αγγλίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας κ.λπ., τους σπόνσορες του Champions League που όλοι μαζί κάνουν τζίρους δισεκατομμυρίων κάθε χρόνο) να κρατήσουν την πολιτική μακριά από τα γήπεδα. Πρόκειται για το περίφημο δόγμα της «no politica». Η απάντηση δόθηκε σε σχόλιο ενός οπαδού του Πανιωνίου κάτω από ανάρτηση-πρόσκληση της ΠΑΕ της ομάδας του προς τους φιλάθλους της Καλαμάτας: «No Politica τέλος».
