Μέσα στο παγκοσμίως αρνητικό κλίμα για τις ανθρωπιστικές σπουδές και κατ’ επέκταση για την ελληνομάθεια, ποια μπορεί να είναι η κατάσταση στη γειτονική χώρα, όπου οι εγγενείς συνθήκες το επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο;
Η συνεχής μεταναστευτική ροή των νέων σε αγγλόφωνα εργασιακά περιβάλλοντα και μέχρι πρότινος στη Γερμανία, καθώς και η μείωση ελληνικών οικονομικών δραστηριοτήτων στο εσωτερικό της χώρας, με κλειστές πλέον τις ελληνικές τράπεζες και τις επιχειρήσεις που είχαν για ένα διάστημα αναπτυχθεί, αποθαρρύνουν την επιλογή της ελληνικής, εφόσον δεν αποτελεί κίνητρο για εργασιακή απασχόληση.
Ωστόσο, η ελληνική παραμένει μια σημαντική γλώσσα πολιτισμού, γιατί η συμβολή της στη διαμόρφωση της παγκόσμιας επιστημονικής ορολογίας είναι τεράστια και διαρκής. Συγχρόνως αποτελεί γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ των νεαρών Αλβανών που έχουν παραμείνει στη χώρα με τους συνομήλικους συγγενείς τους οι οποίοι έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα, έχουν φοιτήσει σε ελληνικά σχολεία και είναι πλέον ελληνόφωνοι. Παράλληλα, η ελπίδα να αναβιώσουν νέες οικονομικές δραστηριότητες με την Ελλάδα ή, ακόμα, η επιλογή σπουδών με τη στήριξη συγγενικών προσώπων μεταναστών μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό κίνητρο για ολιγάριθμους, ωστόσο, νέους.
Αντιτάσσοντας την αξία της μόρφωσης
Μέσα σε αυτό το μάλλον δυσμενές περιβάλλον, που επιδεινώνεται και από τις υφέρπουσες ανθελληνικές τάσεις, η φωτεινή προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου αντέταξε την αξία της μόρφωσης για την καλλιέργεια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και μια σοβαρή πολυεπίπεδη εκπαιδευτική προσπάθεια, για να αποκτήσουν οι νέοι τα απαραίτητα εφόδια για το μέλλον τους.
Συγκεκριμένα, η Ορθόδοξος Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Αλβανίας ίδρυσε και λειτουργεί: (α) εννιά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε διάφορες πόλεις (Τίρανα, Δυρράχιο, Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Μεσοπόταμο), τα οποία έχουν εκπαιδεύσει έως τώρα περίπου 6.000 μαθητές, που διδάχτηκαν την ελληνική ως ξένη γλώσσα/γλώσσα πολιτισμικής κληρονομιάς, (β) το Πανεπιστημιακό Κολέγιο «Λόγος» στα Τίρανα, όπου η ελληνική είναι υποχρεωτική ξένη γλώσσα για όλα τα προγράμματα σπουδών. Ειδικότερα, στο «Λόγος» λειτουργούν το Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, το οποίο χορηγεί BSc με θετική κρατική πιστοποίηση, καθώς και το Κέντρο Διδασκαλίας Ελληνικής Γλώσσας για όλες τις ηλικίες, όπου οι σπουδαστές προετοιμάζονται για τις παγκόσμιες εξετάσεις πιστοποίησης της ελληνομάθειας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας με έδρα τη Θεσσαλονίκη, αλλά και για τις εξετάσεις των ομογενών για την απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας. Παράλληλα, στο «Λόγος» λειτουργούν δύο Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών, τα οποία χορηγούν MSc με πρόσφατη θετική κρατική πιστοποίηση: «Επαγγελματική Μετάφραση», όπου η ελληνική συμπεριλαμβάνεται στις γλώσσες μετάφρασης με την αλβανική και την αγγλική, και «Θρησκευτικός Τουρισμός» του Τμήματος Θεολογίας και Πολιτισμού. Επίσης, στο «Μεταπτυχιακό Επαγγελματικό Πρόγραμμα Κοινωνικής Θεολογίας και Πρακτικής» του ιδίου Τμήματος, η ελληνική διδάσκεται υποχρεωτικά. Επισημαίνεται ότι οι εκπαιδευτικοί όλων των σχολικών βαθμίδων επιμορφώνονται ετησίως από καθηγητές ελληνικών ΑΕΙ ειδικούς στη διδακτική της ελληνικής. Εξάλλου, οι μαθητές του σχολείου «Πνοή Αγάπης» Αργυροκάστρου μετέχουν ισότιμα και με εξαιρετικές επιδόσεις τα τελευταία τρία χρόνια σε Αγώνες Γλώσσας για μαθητές Γυμνασίων Κεντρικής Μακεδονίας, τους οποίους διοργανώνει ο Σύλλογος Αποφοίτων Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ «Φιλόλογος». Τέλος, στην Ορθόδοξη Θεολογική Ακαδημία «Η Ανάστασις του Χριστού» στο Δυρράχιο, η οποία προετοιμάζει κληρικούς και λαϊκά στελέχη της Εκκλησίας, η ελληνική είναι υποχρεωτική στα τέσσερα χρόνια της φοίτησης.
«Ένα προσωπικό μου όραμα»
Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας εγκαινιάστηκε τον Φεβρουάριο του 2020 και αποτελεί σημαντικό πολιτιστικό γεγονός στα Τίρανα με ευρεία διαδικτυακή κάλυψη. Η πρωτοβουλία ανήκει στην τότε εκεί πρέσβη της Ελλάδας Σοφία Φιλιππίδου και έκτοτε εορτάζεται στο σύγχρονο αμφιθέατρο του «Λόγος» ανελλιπώς, με συνδιοργανωτές την πρεσβεία της Ελλάδος, το Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Τιράνων και το Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας του «Λόγος». Κορυφαίες προσωπικότητες της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας, όπως η Κατερίνα Τικτοπούλου, ο Ξενοφών Μουσάς, ο Θεοδόσης Τάσιος και η Δήμητρα Σφενδόνη, μίλησαν αντίστοιχα για τον Διονύσιο Σολωμό, τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, τα αυτόματα των αρχαίων Ελλήνων και για τον Αριστοτέλη, ενώ παράλληλα στον χώρο λειτουργεί σχετική έκθεση φωτογραφιών και άλλων σχετικών τεκμηρίων.
Ο φετινός εορτασμός, τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου 2025, κατά την εξαγγελία του Υπουργείου Πολιτισμού, είναι αφιερωμένος στον Μίκη Θεοδωράκη, προσωπικό φίλο του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Συμμετέχουν ο καθηγητής Μουσικολογίας ΑΠΘ Κωνσταντίνος Χάρδας, ως κεντρικός ομιλητής, ο ομότιμος καθηγητής Ερατοσθένης Καψωμένος, ο οποίος θα αναφερθεί στη σχέση του Θεοδωράκη με τη λογοτεχνία, και η κ. Βάλια Βράκα, μουσικολόγος, υπεύθυνη του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής της Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής», η οποία θα αναφερθεί στο Αρχείο του μεγάλου συνθέτη, δωρεά του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στην εκδήλωση, έργα του θα αποδώσουν η φοιτητική χορωδία του «Λόγος» και η μαθητική του σχολείου «Πρωταγωνιστές» Τιράνων.
«Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και η αποτελεσματική διδασκαλία της στην Αλβανία αποτελεί ένα προσωπικό μου όραμα», συνήθιζε να δηλώνει ο Τιράνων Αναστάσιος. Εδώ και χρόνια, μέσα σε ένα κλίμα εγγενών αρνητικών τάσεων, αγώνα για την απρόσκοπτη οικονομική στήριξη, αποθαρρυντικής αδιαφορίας δυναμένων, θεαματικών επενδύσεων στην παιδεία και στον πολιτισμό από το επεκτεινόμενο στην περιοχή τόξο, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας συμμετέχει με το εκπαιδευτικό της έργο στη διαμόρφωση αξιών στη σύγχρονη αλβανική κοινωνία καθώς και καταρτισμένων πολιτών. Συγχρόνως καλλιεργεί συστηματικά και την ελληνομάθεια, με την ουσιαστική διδασκαλία της ελληνικής ως πολύτιμου μορφωτικού αγαθού σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης στα Τίρανα, στο Δυρράχιο, στην Κορυτσά και στις ελληνόφωνες περιοχές.
*Η Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη είναι γλωσσολόγος, ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ, επίτιμη καθηγήτρια του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου.
