Δεκαπέντε χρόνια μετά (2005), όταν τα πολύ δύσκολα είχαν περάσει, ο γενναίος ποιμενάρχης, που κατά γενική ομολογία ενσάρκωνε το πιο γλυκό πρόσωπο της Ορθοδοξίας, μου μίλησε, σε μια συνέντευξη-ποταμό, για τον δύσβατο ανήφορο που ξεκίνησε το 1991 στην από πάσης απόψεως κακοτράχαλη Αλβανία και εξακολουθούσε να τoν ανεβαίνει, αφού «έτσι είναι το θέλημα Θεού». Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος έκανε έναν απολογισμό των όσων έγιναν «με τη βοήθεια του Κυρίου», αλλά μίλησε και για όσους στην Ελλάδα και στην Αλβανία τον υπονόμευσαν και εξακολουθούν να τον υπονομεύουν. Αποκάλυψε πληροφορίες για «περίεργα αυτοκινητικά δυστυχήματα», που κατά καιρούς έφταναν στ’ αυτιά του, μου έδειξε μια χούφτα σφαίρες από αυτές που είχε μαζέψει από την αυλή της Αρχιεπισκοπής και εξομολογήθηκε ότι υπήρξαν στιγμές που πέρασε από το μυαλό του ότι ίσως ήταν καλύτερα να τα βροντήξει και να φύγει.
ΣΤ.ΤΖ.: Συμπληρώνονται δεκαπέντε χρόνια παρουσίας και δράσης σας στην Αλβανία. Θέλετε να κάνετε έναν απολογισμό του έργου σας;
Αναστάσιος: Με τη χάρη του Θεού, ανασυστάθηκε από τα ερείπια μια επί 23 χρόνια διαλυμένη Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία. Σε πολλές περιοχές, ακόμη και τα ίχνη των ερειπίων είχαν εξαφανιστεί. Έπρεπε όλα να ξεκινήσουν από την αρχή, μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά αντίξοες. Τηλεγραφικά σημειώνω: Αναδιοργανώθηκαν οι εκκλησιαστικές δομές, οργανώθηκαν οι ορθόδοξες ενορίες στις περισσότερες πόλεις και στα χωριά. Μετά από πολύτροπη αντίσταση, συγκροτήθηκε το 1998 η Ιερά Σύνοδος. Καλλιεργήθηκε η ορθόδοξη πίστη και συνείδηση, με έμφαση στη λειτουργική ζωή, στο κήρυγμα, στην κατήχηση και την προσφορά αγάπης. Για τη δημιουργία γηγενών στελεχών άρχισε (1992) η λειτουργία Ιερατικής Σχολής· και αργότερα (1997), σε ιδιόκτητο συγκρότημα κτιρίων, συνέχισε ως «Ορθόδοξος Θεολογική Ακαδημία – Ανάστασις». Χειροτονήθηκαν 130 νέοι κληρικοί με μόρφωση λυκείου ή πανεπιστημίου και τριετή ιερατική εκπαίδευση. Ιδρύθηκε (1998) το Εκκλησιαστικό Λύκειο «Τίμιος Σταυρός» στο Αργυρόκαστρο, με οικοτροφείο.
Έμφαση δόθηκε στα οικοδομικά έργα για την κάλυψη άμεσων λειτουργικών και διοικητικών αναγκών. Οικοδομήθηκαν 85 νέοι ναοί, αναστηλώθηκαν περίπου 70, ενώ επισκευάσθηκαν άνω των 140. Περισσότερα από 20 μεγάλα οικοδομήματα ανεγέρθηκαν ή ανακατασκευάσθηκαν για να στεγάσουν μητροπολιτικά οικήματα, σχολές, ξενώνες, εργαστήρια, κλινικές. Με το μακρόπνοο αυτό οικοδομικό πρόγραμμα η Εκκλησία μας αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο σημαντικούς επενδυτές, που έδωσε δουλειά και αξιοπρέπεια σε χιλιάδες ανθρώπους.
Συγχρόνως έγινε συστηματική μεταφραστική και εκδοτική προσπάθεια. Εκδίδονται η μηνιαία αλβανική εφημερίδα Ngjallja (Ανάστασις) και τέσσερα περιοδικά· επίσης βιβλία λειτουργικά, εποικοδομητικά, επιστημονικά (έως τώρα, περίπου 70). Ιδιαίτερα φροντίσαμε να βοηθήσουμε τη νεολαία. Στα δημόσια σχολεία απαγορεύεται οποιαδήποτε αναφορά σε θρησκεία. Σε πολλές πόλεις ιδρύσαμε νεανικά κέντρα και νεανικές ομάδες με πνευματικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Μεγάλη επιτυχία έχουν οι θερινές και χειμερινές κατασκηνώσεις στα τέσσερα κατασκηνωτικά συγκροτήματα που δημιουργήθηκαν. Συμμετέχουν περίπου 1.500 παιδιά και νέοι από όλη τη χώρα. Πρόσφατα άρχισε τη λειτουργία του το «Σπίτι της Ελπίδος» (ένα πρότυπο ορφανοτροφείο).
Παράλληλα με την εσωτερική ανασυγκρότηση, η Ορθόδοξος Εκκλησία της Αλβανίας ανέπτυξε ευρύτατο κοινωνικό έργο με πρωτοποριακά προγράμματα στους τομείς κοινωνικής προνοίας, υγείας, παιδείας, πολιτισμού, περιβάλλοντος –ιδιαίτερα σε περιόδους πολιτικοκοινωνικής κρίσεως της χώρας (1992, 1994, 1997, 1999)– με διανομές χιλιάδων τόνων τροφίμων, ρουχισμού, φαρμάκων, για την ανακούφιση πτωχών οικογενειών, προσφύγων, καθώς και με προσφορά νοσοκομειακού υλικού σε πόλεις, χωριά και κοινωφελή αλβανικά ιδρύματα. Στον τομέα της υγείας συμβάλλει ιδιαίτερα το Διαγνωστικό Ιατρικό Κέντρο «Ευαγγελισμός» στα Τίρανα (που έχει 24 ειδικότητες και εξυπηρετεί πέντε-έξι χιλιάδες ασθενείς τον μήνα), με πολυϊατρεία (Καβάγια, Κορυτσά, Λούσνια, Γεωργουτσάτι) και κινητή οδοντιατρική μονάδα. Όταν η Αλβανία δέχθηκε κύματα προσφύγων από το Κοσσυφοπέδιο, η Ορθόδοξος Εκκλησία, σε συνεργασία με διεθνείς θρησκευτικούς οργανισμούς, οργάνωσε ευρύτατο πρόγραμμα βοηθείας, το οποίο υπερέβη τα 12 εκατομμύρια δολάρια, και έτσι συμπαρασταθήκαμε σε περισσότερους από 33.000 πρόσφυγες, προσφέροντας τρόφιμα, ρουχισμό, στέγη, οικιακή και ιατρική βοήθεια, οργανώνοντας καταυλισμούς.
Στον τομέα της παιδείας, πλην των σχολών που ανέφερα προηγουμένως, ιδρύσαμε 14 νηπιαγωγεία σε διάφορες πόλεις, Πρότυπο Δημοτικό Σχολείο και δύο Ινστιτούτα Επαγγελματικής Καταρτίσεως. Είναι τα πρώτα που λειτούργησαν στην Αλβανία· στα Τίρανα με έξι ειδικότητες και στη Δερβιτσάνη του Αργυροκάστρου με τρεις.
Έχουν επίσης οργανωθεί επιστημονικά συμπόσια, διάφορες εκθέσεις, κυκλοφόρησαν επιστημονικές εκδόσεις και ντοκιμαντέρ.
ΣΤ.ΤΖ.: Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;
Αναστάσιος: Κατ’ αρχάς, ήμουν ξένος. Δεν γνώριζα καθόλου αλβανικά. Έπρεπε να μάθω μια δύσκολη γλώσσα σε προχωρημένη ηλικία (ήρθα εδώ 62 ετών). Το ορθόδοξο πλήρωμα της Αλβανίας δεν είναι εθνικά ομοιογενές· περιλαμβάνει Αλβανούς, Έλληνες, σλαβόφωνους, βλαχόφωνους κ.ά., που δέχονται διάφορες εξωτερικές επιρροές. Γενικά, υπήρχε διάχυτο ένα κλίμα καχυποψίας και εχθρότητας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι σχέσεις Αλβανίας και Ελλάδας ήταν τεταμένες. Στην Αλβανία υπήρχε ανησυχία για τις προθέσεις της Ελλάδας. Πολλοί από τους ιθύνοντες δεν μπορούσαν να πιστέψουν στην ειλικρίνεια των προθέσεών μου και ανησυχούσαν ότι σε έναν θεσμό όπως η Ορθόδοξος Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Αλβανίας, που είναι η μεγαλύτερη χριστιανική κοινότητα στη χώρα, επικεφαλής ήταν ένας Έλληνας. Πολλά άρθρα είχαν γραφεί εναντίον μου και, όπως είναι γνωστό, το 1994 καταρτίσθηκε σχέδιο συντάγματος το οποίο θα απομάκρυνε οριστικά από τη χώρα τον ξένο Αρχιεπίσκοπο. Υπενθυμίζω πως τα 15 τελευταία αυτά χρόνια η Αλβανία βρίσκεται σε πολιτικοκοινωνική αναστάτωση, με επικίνδυνες εξάρσεις, οικονομική καθίζηση, ένταση των σχέσεων με τις γειτονικές χώρες, ανασφάλεια, κάμψη και κρίση των επίσημων κοινωνικών θεσμών. Στις αιτήσεις για να μας επιστραφούν χώροι λατρείας, μοναστήρια, ναοί και άλλα βασικά περιουσιακά στοιχεία απαραίτητα για την επιβίωση της Εκκλησίας μας, συναντούμε φοβερά εμπόδια.
Πολλές από τις προσπάθειες που ανέφερα προηγουμένως χρειάστηκαν δεκαπλάσιο κόπο, κάποτε και εκατονταπλάσιο, από ό,τι σε ομαλές συνθήκες. Όταν ανέλαβα την ευθύνη της ανασυστάσεως της εδώ Εκκλησίας, δεν δόθηκε καμιά εξασφάλιση ενός, έστω μικρού, οικονομικού προϋπολογισμού ή μιας ομάδας συνεργατών. Για όλα έπρεπε να τρέχω και να φροντίζω μόνος. Και διαισθάνεσθε τι αγωνίες, απογοητεύσεις, αβεβαιότητες, αδιέξοδα αντιμετώπισα. Ακόμη, υπήρξαν οι καθημερινές βιοτικές δυσκολίες: έλλειψη θερμάνσεως, ηλεκτρικού, νερού, προβλήματα υγείας. Οι στερήσεις πολλαπλασιάζονταν στις πολλές περιοδείες στις επαρχίες της Αλβανίας. Το οδικό δίκτυο, ιδίως τα πρώτα χρόνια, ήταν φοβερό: κάθε μέτρο και τρεις-τέσσερις λακκούβες. Σε ορεινές περιοχές, για 20 χιλιόμετρα το αυτοκίνητο χρειαζόταν τρεις ώρες. Και μην ξεχνάτε ότι ο αγώνας αυτός δεν περιορίστηκε σε λίγους μήνες, σε δύο ή τέσσερα χρόνια. Πρόκειται για δεκατρία ολόκληρα χρόνια πορείας και προσπάθειας σε δύσκολο και πολύ ολισθηρό έδαφος. Και ένα χαρακτηριστικό: Ύστερα από τόσα χρόνια αναμφισβήτητης προσφοράς στην Αλβανία, και παρά τις δύο επίσημες αιτήσεις, δεν μου έχει ακόμη δοθεί η αλβανική υπηκοότητα· γεγονός που έχει ποικίλες παρενέργειες.
«Σημασία έχει η εκπλήρωση ενός χρέους με συνέπεια»
ΣΤ.ΤΖ.: Σκεφτήκατε κάποια στιγμή ότι μπορεί να μην τα καταφέρετε; Σας πέρασε από το μυαλό να τα παρατήσετε;
Αναστάσιος: Υπήρξαν πολλές φωνές, ακόμη και φιλικές, που έλεγαν ότι στην πνευματικά έρημη και πέτρινη αυτή περιοχή ό,τι και να σπείρεις δεν πρόκειται να φυτρώσει. Ότι δεν υπάρχει ελπίδα να γίνει κάτι σοβαρό και ότι το καλύτερο που έχει κανείς να κάνει είναι να φύγει. Στην Αλβανία όμως δεν είχα έλθει με δική μου επιλογή. Αποδέχθηκα με πίστη μια αποστολή την οποία μου ανέθεσε η Εκκλησία, στη συγκεκριμένη περίπτωση το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είχα ήδη πνευματικά προετοιμασθεί από την ιεραποστολική εργασία στην Αφρική και τη διαχριστιανική θεολογική και κοινωνική αναζήτηση. Φυσικά, δεν ήταν καθόλου βέβαιο ότι θα υπήρχε ένα θετικό αποτέλεσμα. Εκείνο όμως που είχε σημασία δεν ήταν αυτή καθαυτή η επιτυχία, αλλά η εκπλήρωση ενός χρέους με συνέπεια. Τα υπόλοιπα τα άφησα με εμπιστοσύνη στα χέρια του Θεού.
Αν μου πέρασε από το μυαλό να τα παρατήσω; Όχι ακριβώς. Σε μια φάση μόνο (το 1998), όταν διάφοροι κύκλοι άρχισαν να διαδίδουν εις βάρος μου ψευδείς και κακόβουλες πληροφορίες, και επηρεάσθηκε ακόμη και το Πατριαρχείο, για μια στιγμή σκέφθηκα πως ίσως διευκόλυνα την κατάσταση παραιτούμενος. Αναλύοντας όμως και πάλι τις συνθήκες και βλέποντας τα αδιέξοδα που θα δημιουργούσε μια τέτοια κίνηση, σύντομα ξεπέρασα αυτή τη σκέψη και έσπευσα να πάρω άλλες πρωτοβουλίες. Να επικοινωνήσω δηλαδή προσωπικά, με απόλυτη ειλικρίνεια, με τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο. Και πράγματι, από κοινού, με ενισχυμένη την αδελφική κατανόηση και συνεργασία, καθορίσθηκαν οι ενδεδειγμένες ενέργειες.
ΣΤ.ΤΖ.: Υπήρξαν εντός και εκτός της Αλβανίας άνθρωποι που σας υπονόμευσαν ή σας βοήθησαν σημαντικά;
Αναστάσιος: Ασφαλώς, και πολλοί. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν διάφοροι επώνυμοι και μη, οι οποίοι είχαν τις δικές τους αντιλήψεις για τις σχέσεις Αλβανίας και Ελλάδας ή απλώς δεν ήθελαν να επιτύχω. Δεν έχω, όμως, διάθεση να ανοίξω αυτές τις πληγές. Αυτοί που με βοήθησαν είναι πολύ περισσότεροι. Κατ’ αρχάς, οι εκλεκτοί συνεργάτες μου, τόσο από την Αλβανία και την Ελλάδα όσο και από την Αμερική, που επί μεγάλο χρονικό διάστημα στάθηκαν κοντά μου αντιμετωπίζοντας τις αντιξοότητες και τις στερήσεις με αφοσίωση και πίστη. Σημειωτέον ότι οι μη Αλβανοί ποτέ δεν είμαστε πάνω από είκοσι. Από το Οικουμενικό Πατριαρχείο η ηθική συμπαράσταση υπήρξε συνεχής. Από την Ελλάδα, χιλιάδες άνθρωποι μας στήριξαν οικονομικά ή με εθελοντική εργασία, με συντονιστικό κέντρο την ομάδα του Διορθόδοξου Κέντρου «Πορευθέντες». Επίσης μας συμπαραστάθηκε μεγάλη μερίδα των μέσων ενημερώσεως, με προεξάρχουσα την Καθημερινή. Με βαθιά ευγνωμοσύνη σκεπτόμαστε πάντοτε τους επίσημους, τους ανεπίσημους, τους οργανισμούς, τους ιδιώτες που μας έχουν βοηθήσει, αλλά ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς για να τον αναφέρουμε σε μια τέτοια συνέντευξη.
ΣΤ.ΤΖ.: Φοβηθήκατε κάποια στιγμή μήπως κινδυνεύει και η ίδια σας η ζωή; Θυμάμαι ότι τον Δεκέμβριο του 1994 με το δημοψήφισμα, που αν περνούσε θα έπρεπε να εγκαταλείψετε την Αλβανία, τα πράγματα είχαν οξυνθεί πολύ.
Αναστάσιος: Όταν αποφάσισα να μείνω στην Αλβανία, ήξερα ότι κάθε στιγμή η ζωή μου κινδυνεύει. Διάφοροι φίλοι μάλιστα προθυμοποιήθηκαν να μου δώσουν ένα αυτοκίνητο αλεξίσφαιρο ή μίλησαν για φρουρά. Τους ευχαρίστησα και τους εξήγησα ότι «αυτό θα ήταν κρίσιμο λάθος· στον Αρχιεπίσκοπο πρέπει να αρκεί η προστασία του Θεού». Από τη στιγμή που έχεις αποδεχθεί τον κίνδυνο, είσαι ελεύθερος και γαλήνιος. Ήδη από την ημέρα της ενθρονίσεώς μου, το 1992, υπήρξε καταιγισμός δημοσιευμάτων εναντίον μου λόγω της ελληνικής μου καταγωγής. Το 1994, στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως, ήταν το κορύφωμα αυτών των επιθέσεων. Και τα πράγματα δεν σταμάτησαν εκεί. Κάθε τόσο έφθαναν πληροφορίες για σχέδια αυτοκινητικών ατυχημάτων κ.λπ. Αυτό όμως δεν μας εμπόδιζε να τρέχουμε σε όλη την Αλβανία, σε πόλεις, σε χωριά, σε κοιλάδες και βουνά.
Η σχέση με τους καθολικούς και τους μουσουλμάνους
ΣΤ.ΤΖ.: Ποιες ήταν στην αρχή και πώς έχουν διαμορφωθεί έπειτα από τόσα χρόνια οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τους καθολικούς και τους μουσουλμάνους της Αλβανίας;
Αναστάσιος: Από τους πρώτους μήνες της αφίξεώς μου στην Αλβανία, προσπάθησα να καλλιεργήσω εγκάρδιες σχέσεις με τους επικεφαλής των διάφορων θρησκευτικών κοινοτήτων. Πιστεύω ότι οι προσωπικές σχέσεις όσων βρίσκονται σε ηγετικές θέσεις βοηθούν στη δημιουργία ενός ειρηνικού κλίματος. Βεβαίως, όλα αυτά τα χρόνια δεν ήταν ανέφελα. Ορισμένοι ακραίοι κύκλοι προχώρησαν σε ανεπίτρεπτες ενέργειες (π.χ. καταστροφή τοιχογραφιών σε ορθόδοξους ναούς, ακόμη και εμπρησμοί ναών) επιδιώκοντας να δημιουργήσουν εντάσεις. Φροντίσαμε να τις αποφύγουμε. Συνεργασθήκαμε, σε περιόδους κρίσεως της χώρας, για την ανακούφιση του λαού και όλοι γνωρίζουν ότι οι θρησκευτικές κοινότητες στην Αλβανία (οι μουσουλμάνοι, σουνίτες ή μπεκτασήδες, οι χριστιανοί ορθόδοξοι, οι ρωμαιοκαθολικοί) όχι απλώς έχουμε υποστηρίξει την ειρηνική συνύπαρξη, αλλά και έχουμε από κοινού καταβάλει προσπάθειες, όπου είναι δυνατόν, για μια θετική συνεργασία.
«Όταν αποφάσισα να μείνω στην Αλβανία, ήξερα ότι κάθε στιγμή η ζωή μου κινδυνεύει. Από τη στιγμή που έχεις αποδεχθεί τον κίνδυνο, είσαι ελεύθερος και γαλήνιος».
ΣΤ.ΤΖ.: Τι κλίμα επικρατεί στην Αλβανία; Υπάρχει ανοχή στη θρησκευτική διαφορετικότητα ή αισθάνεσθε πως επιχειρείται η δημιουργία συνθηκών επιβολής «ενός Θεού» με τη μεθόδευση του αποκλεισμού των ορθοδόξων ή των καθολικών;
Αναστάσιος: Το σύνταγμα της Αλβανίας τονίζει ότι η χώρα είναι «λαϊκό κράτος». Υπάρχει θρησκευτική ελευθερία. Ιδιαίτερα στα επίσημα κείμενα και στις δημόσιες κυβερνητικές τοποθετήσεις. Σε τοπικό επίπεδο διοικήσεως, όμως, η θρησκευτική αυτή ελευθερία και ισότητα υπονομεύονται. Έχουν δοθεί μεγάλες αρμοδιότητες στα δημοτικά συμβούλια των διάφορων πόλεων. Όταν σ’ αυτά διαθέτουν την πλειοψηφία οπαδοί μιας άλλης θρησκευτικής κοινότητας, συχνά γίνονται μεγάλες αδικίες εναντίον των ορθοδόξων (π.χ. στην Πρεμετή, με σειρά από πλαστογραφίες και πιέσεις επιδιώκουν να ξαναπάρουν τον κεντρικό ορθόδοξο ναό και να τον ξανακάνουν «πολιτιστικό κέντρο». Βεβαίως οι ορθόδοξοι αντιστέκονται σθεναρά). Επίσης, στο σύστημα επιστροφής περιουσιών θεσμοθετήθηκαν διάφορες επιτροπές. Και εκεί έχουν παρατηρηθεί πολλές αυθαιρεσίες και διακρίσεις εις βάρος των ορθοδόξων. Δεν νομίζω πάντως ότι υφίσταται διάθεση επιβολής μιας θρησκείας. Ένα σημαντικότατο τμήμα του αλβανικού λαού δεν ανήκει σε καμιά θρησκεία. Το σύνταγμα επίσης επιτρέπει την αλλαγή θρησκεύματος. Γενικά, στην Αλβανία υπάρχει ανεξιθρησκία και διάθεση αποδοχής της θρησκευτικής διαφορετικότητας του άλλου.
ΣΤ.ΤΖ.: Σας τρομάζει η θέα ενός τζαμιού πλάι σε μια ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία; Το ρωτώ αυτό με αφορμή τη συζήτηση στην Ελλάδα για την ανέγερση ή όχι μουσουλμανικού τεμένους.
Αναστάσιος: Προφανώς δεν με τρομάζει, δεδομένου ότι αυτό είναι καθεστώς στην Αλβανία. Μια ορθόδοξη εκκλησία και ένα τζαμί βρίσκονται στις περισσότερες πόλεις. Όπως είπα προηγουμένως, η Αλβανία είναι πολυθρησκευτική χώρα. Οι προεκτάσεις όμως του γεγονότος αυτού στην Ελλάδα δεν νομίζω ότι είναι επιτυχείς. Δεν γνωρίζω όλες τις πτυχές της συζητήσεως για το θέμα που αναφέρατε. Θυμάμαι ότι όταν το 1976 είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά το βιβλίο μου Ισλάμ. Θρησκευτική επισκόπηση και είχα ερωτηθεί σχετικά με την ανέγερση ενός τεμένους, η απάντησή μου ήταν «Γιατί όχι;». Άλλωστε, οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας έχουν ήδη τζαμιά εκεί όπου έχουν οργανωμένες κοινότητες. Άλλο όμως μια κοινότητα πιστών μουσουλμάνων να έχει τον ευκτήριο οίκο της για να εκπληρώνει τις θρησκευτικές ανάγκες της και άλλο μια ξένη χώρα να επιδιώκει την ανέγερση ενός εντυπωσιακού ισλαμικού κέντρου σε μία από τις πιο περίβλεπτες θέσεις ή πύλες μιας χριστιανικής χώρας. Να το χρηματοδοτεί, μάλιστα, μια μουσουλμανική κυβέρνηση η οποία στον τόπο της δεν επιτρέπει την ανέγερση ούτε καν μικρών χριστιανικών παρεκκλησίων. Η αρχή της αμοιβαιότητας επιβάλλει να υπενθυμίσουμε στους αγαπητούς μας φίλους μουσουλμάνους ότι αυτό το οποίο ζητούν από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θα πρέπει να το δώσουν αντιστοίχως και στις δικές τους πρωτεύουσες και όπου αλλού υπάρχουν μειονότητες.
«Κάθε τόσο έφθαναν πληροφορίες για σχέδια αυτοκινητικών ατυχημάτων κ.λπ. Αυτό όμως δεν μας εμπόδιζε να τρέχουμε σε όλη την Αλβανία, σε πόλεις, σε χωριά, σε κοιλάδες και βουνά».
ΣΤ.ΤΖ.: Σήμερα, Μακαριώτατε, επιχειρείται συνάρτηση της θρησκείας με την τρομοκρατία και τον φόβο. Ο Μπιν Λάντεν το δηλώνει περίπου ανοιχτά.
Αναστάσιος: Η επιχειρηματολογία του Μπιν Λάντεν για επίθεση στη Δύση μοιάζει πολύ με τη θρησκευτική ρητορεία του Πάπα Ουρβανού Β΄, όταν στις 27 Νοεμβρίου 1095 κήρυξε στον καθεδρικό ναό της Clermont της Γαλλίας για να παροτρύνει τους χριστιανούς της Δύσης για την Πρώτη Σταυροφορία. Πράξεις όπως αυτοκτονία, καμικάζι κ.ά., τις οποίες στη Δύση αποκαλούμε τρομοκρατικές, είναι για εκατομμύρια μουσουλμάνων πράξεις ηρωικές, αποδοχή θυσίας για την υπεράσπιση του Ισλάμ.
Οι θρησκευτικοί και πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης οφείλουν να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο έντονο αίσθημα που κυριαρχεί στον ισλαμικό κόσμο ότι αδικείται από τον δυτικό και να προχωρήσουν σε διορθωτικές κινήσεις. Συγχρόνως όμως οφείλουμε να επισημάνουμε και τις αδικίες που γίνονται από μουσουλμανικά καθεστώτα εις βάρος των χριστιανικών μειονοτήτων. Υπάρχουν βεβαίως και οι μουσουλμάνοι στην Ευρώπη, πολλοί από τους οποίους αισθάνονται ότι γίνονται διπλά θύματα: των τρομοκρατών από τη μία πλευρά και των κατασταλτικών μέσων από την άλλη.
Χρέος όλων των θρησκευτικών ηγετών είναι ο συνεχής, συνειδητός αγώνας με λόγο και πράξη για την υπερνίκηση κάθε μορφής βίας, η υπομονετική προσπάθεια για συμφιλίωση στον τόπο όπου ζούμε και στην ευρύτερη περιοχή μας, ενδιαφέρον για τη θρησκευτική ελευθερία όλων των μειονοτήτων των διαφόρων θρησκευμάτων στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, η ανάπτυξη ανεκτικής θρησκευτικής παιδείας. Σε πολλές περιοχές, όπως η Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια, υπάρχει μια έντονη ραδιενέργεια καχυποψίας, πικρίας και μίσους. Αυτή είναι η πιο επικίνδυνη απειλή για την ειρήνη και την αρμονική συνύπαρξη. Για να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά θα χρειαστούν πνευματικές δυνάμεις που να ενισχύουν τη συγχωρητικότητα, την καταλλαγή και την αγάπη με έναν διάλογο ζωής.
ΣΤ.ΤΖ.: Τι θα θεωρούσατε ως ολοκλήρωση του έργου σας στην Αλβανία;
Αναστάσιος: Την άρτια κατάρτιση περισσοτέρων εντοπίων κληρικών, που θα αναλάβουν ως επίσκοποι τη συνέχιση της πνευματικής σκυταλοδρομίας την οποία αυτά τα χρόνια αρχίσαμε. Την οριστική διαμόρφωση του Καταστατικού της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, για να ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, ώστε να είναι περισσότερο αποδοτική η οργάνωση καθώς και η πνευματική και κοινωνική διακονία. Την προώθηση των προσπαθειών που αναφέραμε προηγουμένως, οι οποίες δεν πρέπει βεβαίως να σβήσουν με την εκδημία του νυν Αρχιεπισκόπου. Θα χρειασθεί να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση της αδελφοσύνης και στην αλληλοσυμπαράσταση μέσα σε κάθε ενορία. Ελπίζω ακόμη, αν ο Θεός θέλει, να πραγματοποιήσουμε την ανέγερση του Ορθοδόξου Συνοδικού και Πολιτιστικού Κέντρου και του καθεδρικού ναού της Αναστάσεως του Χριστού στα Τίρανα.
