Το πρώτο που οφείλουμε να κάνουμε όλοι οι θρησκευόμενοι στον 21ο αιώνα είναι η αυτοκριτική. Πρωτίστως να μην αποκρύπτουμε ότι τα θρησκεύματα στην ιστορική τους συγκεκριμένη δομή έχουν επανειλημμένως υπονομεύσει την ειρήνη, προδίδοντας το βαθύτερο ειρηνικό πνεύμα της υγιούς θρησκευτικής εμπειρίας. Διάφοροι θρησκευτικοί παράγοντες έχουν κατά καιρούς εμπλακεί σε συρράξεις, προβάλλοντας θρησκευτικά συνθήματα και συμβάλλοντας στην ανάφλεξη και συντήρηση ποικίλων συγκρούσεων. Άλλωστε, δεν είναι δύσκολο μέσα σε κείμενα των διαφόρων θρησκευμάτων να εξορύξει κανείς και υλικό το οποίο στηρίζει την εχθρότητα προς ανθρώπους ή ομάδες που βρίσκονται εκτός της συγκεκριμένης θρησκευτικής κοινότητος. Αλλά ακόμη και εναντίον ομοπίστων που δεν συμφωνούν με τις απόψεις της επιμέρους ομάδας. Η ιστορία είναι γεμάτη με τέτοιες θλιβερές σελίδες. Καιρός να πάψουμε να ωραιοποιούμε το παρελθόν ή να φωτίζουμε μονόπλευρα τα λάθη των άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων και να παραβλέπουμε τα δικά μας.
Σελ. 31-32
Ευλογημένοι όσοι εργάζονται για:
– Την ειρήνη στον τόπο τους και όπου γης απειλείται,
– Τον έμπρακτο σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον,
– Τον περιορισμό έως και την εξάλειψη της φτώχειας,
– Την καταπολέμηση της βίας και την εξουδετέρωση της τρομοκρατίας,
– Την επικράτηση των πνευματικών αξιών, που κορυφώνονται στην αγάπη.
Μακάριοι όσοι αγωνίζονται για την αρμονική συνύπαρξη στο άμεσο περιβάλλον τους,στη χώρα τους, σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σελ. 12
Ιδιαιτέρως, η νέα γενιά χρειάζεται, και δικαιούται, συνειδητή ειρηνική παιδεία, που θα τροφοδοτείται από θρησκευτικές εμπνεύσεις. Είναι ανάγκη, σε όλο τον κόσμο, να γράφονται με αντικειμενικότητα τα διδακτικά βιβλία των θρησκευτικών, χωρίς διαστρεβλώσεις του πνεύματος των άλλων θρησκευμάτων. Όλοι όσοι πιστεύουμε στον Θεό έχουμε χρέος να ερευνήσουμε και να προωθήσουμε μια ειρηνική θεολογία και ανθρωπολογία, αντλώντας από το βάθος της διδασκαλίας των θρησκειών μας και από τις καλύτερες σελίδες της παραδόσεώς μας. Τονίζοντας τον ειλικρινή σεβασμό για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο και το καθήκον να καταπολεμήσουμε τη βία, να εργασθούμε για συμφιλίωση και σταθερή ειρήνη στη Γη.
Σελ. 36-37
Πιστεύω ακράδαντα, και δεν παύω να το επαναλαμβάνω σε όλες τις διεθνείς συναντήσεις, ότι οι δυτικές κοινωνίες, που διαθέτουν πολιτική, επιστημονική και στρατιωτική δύναμη, οφείλουν να προχωρήσουν σε μια δημιουργική αυτοκριτική, να δουν το χρέος τους στις νέες οικουμενικές διαστάσεις. Η ειρήνη και η ασφάλεια, για τις οποίες όλοι μιλούν, θα εξασφαλισθούν με τη φροντίδα για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ανάπτυξη των φτωχοτέρων κοινωνιών του πλανήτη. Θα είναι φοβερό, πνευματικά, πολιτικά, στρατηγικά, λόγω αμέλειας ή υπεροψίας να αφήσουμε να εξελιχθεί ένα νέο πολύμορφο προλεταριάτο, που θα ζητήσει βίαια να επιβληθεί τοπικά σε ευρύτερες περιοχές και ηπείρους, εκμεταλλευόμενο την πνευματική «ατομική ενέργεια» του θρησκευτικού συναισθήματος.
Σελ. 40
Άξονας της βιβλικής σκέψεως σχετικά με τον άνθρωπο παραμένει η διήγηση της Γενέσεως. Ο άνθρωπος πλάσθηκε «κατ’ εικόνα» και «καθ’ ομοίωσιν» του Θεού. Η εντολή, την οποία του δίνει ο Δημιουργός, δεν είναι να καταδυναστεύσει τη φύση, αλλά να τη φροντίσει. Καθώς είναι λογικό κορύφωμα της φύσεως, την επηρεάζει με τη συμπεριφορά του. Όλα όσα έγιναν μέσω της δημιουργικής ενέργειας του Θεού είναι «καλά λίαν». Σύνοψη της δημιουργίας, νους του κόσμου, ο άνθρωπος καλείται να κυβερνήσει τον κόσμο, να τον οδηγήσει, να αποκρυπτογραφήσει και να αναπτύξει τις δυνατότητές του.
Σελ. 90
Άνθρωπος και φύση έχουν για μας μια ασύλληπτη αξία και σημασία. Όλος ο κόσμος είναι περιοχή της αγιαζούσης ενεργείας του Θεού, της ακτίστου χάριτός Του. Βρίσκεται σε μία συνεχή, δυναμική κίνηση. Αντίθετα προς οποιαδήποτε άρνηση του κόσμου, η Ορθόδοξη σκέψη καλεί τον άνθρωπο σε μια ενεργητική συμμετοχή, σε εργασία πάνω στο φυσικό περιβάλλον, σε μια προέκταση της δημιουργικής ενεργείας του Θεού.
Το να μοχθεί, λοιπόν, κανείς φιλόπονα, με ενθουσιασμό και όραμα για τη σπουδή και περαιτέρω αποκρυπτογράφηση των μυστικών της φύσεως και την ορθή χρησιμοποίηση αυτής της γνώσεως χάριν του ανθρώπου αποτελεί έργο ιερό και ιδιαίτερη ευλογία.
Σε μια εποχή που ο πλανήτης μας απειλείται από φοβερή οικολογική καταστροφή, οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε, κυρίως όσοι ζούμε στις αλαζονικές «ανεπτυγμένες» κοινωνίες, ότι η φύση είναι ιερή και μόνον ο σεβασμός και οι αρμονικές σχέσεις μαζί της μπορούν να εξασφαλίσουν το αύριο.
Το σύμπαν, κατά την χριστιανική αποκάλυψη, δημιουργήθηκε με σκοπό να μεταμορφωθεί μαζί με τον άνθρωπο, σε μια ευχαριστία και δοξολογία του αγαπώντος Θεού.
Σελ. 101
Όλοι συμφωνούν ότι το σημερινό χάσμα μεταξύ των πλουσίων και φτωχών χωρών πρέπει να γεφυρωθεί. Δεν είναι επιτρεπτό το 80% των παγκοσμίων αγαθών να το νέμεται το 15% του πληθυσμού της γης. Στο τελευταίο αυτό ποσοστό των εχόντων ανήκουν οι λαοί και έθνη που αναπτύχθηκαν με τη χριστιανική παράδοση. Όσο κι αν τα έχει διαβρώσει η εκκοσμίκευση και η νέα ειδωλολατρία του χρήματος, του σεξ και της ανέσεως, εξακολουθούν να δηλώνουν ότι ανήκουν στον χριστιανικό κόσμο. Καιρός λοιπόν να υψωθεί προφητική φωνή και κριτική στην τακτική αυτών που φανερά ή παρασκηνιακά διοικούν τις διάφορες χώρες.
Σελ. 117-118
Κανείς δεν μπορεί να πει σήμερα: δεν γνώριζα ή δεν με αφορά το θέμα. Όλοι έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε κάτι περισσότερο από ό,τι έχουμε κάνει μέχρι σήμερα για την καταπολέμηση της φτώχειας· αρχίζοντας από τον άμεσο κύκλο της πόλεως, της χώρας μας, και επεκτείνοντας την εμβέλεια του νου και της καρδιάς μας για την ανακούφιση της φτώχειας όπου Γης.
Σελ. 126
Όλοι οφείλουμε να αντισταθούμε στη χρησιμοποίηση της θρησκείας για πολεμικές συγκρούσεις, καθώς και για τη στήριξη της τρομοκρατίας. Η τρομοκρατία δεν μπορεί να εκπροσωπεί κανέναν πολιτισμό. Συνιστά την άρνηση του πολιτισμού και την επάνοδο στην νοοτροπία της ζούγκλας. […] Χρέος όλων των αληθινά θρησκευομένων είναι να μην αφήσουμε τη θρησκεία να εμπλακεί στα γρανάζια της τρομοκρατίας και να τροφοδοτήσει μια τέτοια σύγκρουση. Θα χρειασθεί να επαναλάβουμε: Κάθε έγκλημα στο όνομα της θρησκείας είναι έγκλημα κατά της ίδιας της θρησκείας. Κάθε μορφή βίας στο όνομα της θρησκείας βιάζει, με όλες τις έννοιες, την ίδια τη θρησκεία. Κανείς πόλεμος δεν είναι ιερός. Η ειρήνη μόνον είναι ιερή.
Σελ. 153-154
Στην εποχή μας, όλο και περισσότερο συνειδητοποιείται η ιστορική πρόκληση και ευθύνη των θρησκευτικών κοινοτήτων έναντι της ενιαίας ανθρωπότητος. Διανοούμενοι που ανήκουν σε διάφορα θρησκεύματα, έστω και αν ορμώνται από διαφορετικές προϋποθέσεις, καταβάλλουν προσπάθειες ώστε να συμφωνήσουν σε ορισμένες βασικές θέσεις. Αναγνωρίζεται ότι πολλές από τις αρχές των επιμέρους θρησκειών διαμορφώθηκαν σε προγενέστερες εποχές μέσα σε διαφορετικές συνθήκες. Και συνεπώς σήμερα, στις νέες ζυμώσεις που συντελούνται διεθνώς, προσφέρονται νέες δυνατότητες επανερμηνείας του βασικού πυρήνα κάθε θρησκείας.
Σελ. 164-165
Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι η συμβολή των θρησκειών δεν περιορίζεται στα κοινά σημεία και στις κοινές αξίες, τις οποίες λίγο-πολύ στηρίζουν, αλλά και σε ορισμένες βασικές ιδιοτυπίες που παρουσιάζουν, σε ξεχωριστά σημεία που τονίζουν. Επιπλέον, κατά την αναζήτηση των πανανθρωπίνων αξιών, οι θρησκείες επισημαίνουν ότι η λύση του προβλήματος του κακού δεν περιορίζεται στη βελτίωση μιας κοινωνικής επιφάνειας, αλλά ότι θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το βαθύτερο στρώμα του, ο αβυσσαλέος ανθρώπινος εγωισμός. Και προσφέρουν έμπνευση και δύναμη για την υπέρβασή του. […] Εκτός των αξιών που αναφέρονται στην ηθική, η συνεισφορά των θρησκειών είναι σημαντική και για τις δέσμες των αξιών που σχετίζονται με την αλήθεια, που νοηματοδοτεί τη ζωή, και το κάλλος, που χαρίζει σ’ αυτήν λάμψη και χάρη. Κάθε θρησκεία έχει συμβάλει με τον δικό της τρόπο στη διανοητική αναζήτηση και την ανάδειξη διαφόρων πλευρών της αξίας του κάλλους.
Σελ. 178-179
Η υψίστη και απόλυτη αρχή, ο όντως Ων, ο Τριαδικός Θεός, κατά τη χριστιανική πίστη, είναι κοινωνία αγάπης προσώπων, «ο μη αγαπών ουκ έγνω τον Θεόν, ότι ο Θεός αγάπη εστίν» (Α΄ Ιω. 4:8). Αυτό που μεταμορφώνει την απλή συνύπαρξη σε κοινωνία είναι ακριβώς η αγάπη. Αυτή μετασχηματίζει το ανθρώπινο ον από άτομο σε πρόσωπο. Η χριστιανική παράδοση θεμελιώνεται πάνω σε αυτήν τη βεβαιότητα. Και αναπτύσσεται με τόλμη στις επόμενες φάσεις. Η σχέση του Θεού με τον κόσμο, ιδιαίτερα με την ανθρωπότητα, είναι μία σχέση αγάπης, που τείνει στη δημιουργία «κοινωνίας». Η ενανθρώπηση του Λόγου αποτελεί μία εκπληκτική κίνηση αγάπης του Θεού, που αποσκοπεί σε «κοινωνία» Θεού και ανθρώπων.
Σελ. 182-183
Χρέος και αγώνας κάθε ανθρώπου είναι να συνεισφέρει στην αρμονική συνύπαρξη. Όραμα, προσδοκία και προσευχή του πιστού χριστιανού, καθώς ατενίζει σταθερά το μυστήριο των προσώπων της Αγίας Τριάδος και την ενανθρώπηση του Λόγου, ο Οποίος αποκαλύπτει το πλήρωμα της αγάπης, είναι να ανέρχεται σε ένα επόμενο επίπεδο: να συμβάλλει με τη μυστική ενέργεια του Αγίου Πνεύματος στην ανύψωση της απλής συνυπάρξεως των ανθρώπων σε κοινωνία προσώπων.
Σελ. 183
