Το νεοκλασικό κτίριο που χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα στη συμβολή των οδών Ιπποκράτους και Μεθώνης, δέχθηκε πριν από λίγες ημέρες ακόμα ένα πλήγμα, ως συνέπεια της χρόνιας εγκατάλειψής του. Μια πυρκαγιά προκάλεσε κατάρρευση τοίχων και τμημάτων στο εσωτερικό και το εξωτερικό του.
Τελευταίος ένοικος επί σειρά ετών ήταν το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, ενώ η σκαλωσιά που τοποθετήθηκε περιμετρικά για την προστασία των πεζών, υπάρχει τουλάχιστον από το 2015 όταν και καταχωρήθηκε στη βάση δεδομένων της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας MONUMENTA.
«Από τεχνικής άποψης όλα τα κτίρια μπορούν να φτιαχτούν»
Συνήθως, πίσω από τα εγκαταλελειμμένα διατηρητέα υπάρχει ένα θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς. Είτε το ακίνητο ανήκει σε πολλούς ιδιοκτήτες και υπάρχουν διαμάχες μεταξύ τους είτε οι ιδιοκτήτες παραμένουν άγνωστοι καθώς οι τίτλοι «χάνονται» στο παρελθόν. Επίσης σε αρκετές περιπτώσεις, επειδή το κόστος «αναγέννησης» είναι υψηλό, αρκετοί τα αφήνουν να ρημάζουν μέχρι να τα παραχωρήσουν με αντιπαροχή.
«Δεν θα έπρεπε να υφίσταται η επιλογή της κατεδάφισης διατηρητέων» τονίζει στην «Κ» η Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγος και συντονίστρια της MONUMENTΑ, της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου.
«Το θέμα δεν είναι να κατεδαφιστεί ένα κτίριο επειδή είναι επικίνδυνο. Το θέμα είναι να φτιαχτεί. Από τεχνικής άποψης όλα τα κτίρια μπορούν στις μέρες μας να φτιαχτούν» σημειώνει, επισημαίνοντας πως η πολιτεία πρέπει να μεριμνά για τη διάσωση της αρχιτεκτονικής-πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Τονίζει πως το τελευταίο διάστημα υπάρχουν παραδείγματα αναγέννησης διατηρητέων κτιρίων, ενώ επισημαίνει πως αρκετά μετατρέπονται σε ξενοδοχεία.
Λύση στο πρόβλημα των διατηρητέων, τα οποία ανήκουν σε ιδιώτες – και όχι στο κράτος – φιλοδοξεί να δώσει το χρηματοδοτικό πρόγραμμα «Διατηρώ Ιδιωτικού Τομέα», το οποίο έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2021-2027 και αφορά σε κτίρια με υψηλό ανθρακικό αποτύπωμα που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα από τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Πολιτισμού.
Στόχος του νέου προγράμματος, το οποίο μετά από σειρά ετών αναμονής, ξεκινάει να τίθεται σταδιακά σε εφαρμογή, είναι η χρηματοδότηση εκτέλεσης εργασιών ανακαίνισης για: α) τη λειτουργική τους επανένταξη β) τη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης κατά δύο τουλάχιστον ενεργειακές κλάσεις και γ) τη διάσωση και ανάδειξη της ιστορικής, αρχιτεκτονικής τους ταυτότητας.
Η διαβούλευση για το συγκεκριμένο πρόγραμμα μόλις τελείωσε. Σύμφωνα με τον Ευθύμιο Μπακογιάννη, Γενικό Γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διανύουμε την περίοδο όπου το υπουργείο εξετάζει τα σχόλια και τις παρατηρήσεις των ιδιοκτητών προκειμένου να προβεί στις τελικές βελτιώσεις και ρυθμίσεις του προγράμματος.
Σύμφωνα με τον κ. Μπακογιάννη, ο στόχος είναι τον προσεχή Απρίλιο οι ιδιοκτήτες να ξεκινήσουν να υποβάλλουν τις αιτήσεις τους για χρηματοδότηση.
Αντίστοιχο πρόγραμμα «Διατηρώ» υπάρχει και για τα διατηρητέα κτίρια που ανήκουν στον δημόσιο τομέα με την περίοδο υποβολής αίτησης χρηματοδότησης εκ μέρους κάθε νόμιμου δικαιούχου να λήγει τον Σεπτέμβριο του 2026.
Τα εμπόδια που συναντούν οι ιδιοκτήτες
«Είμαστε η μόνη χώρα που δεν επενδύει στα διατηρητέα κτίρια. Τα αντιμετωπίζουμε σαν είδος πολυτελείας» σχολιάζει στην «Κ» η πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Ιδιοκτητών Διατηρητέων Κτιρίων και Μνημείων, δικηγόρος Εύη Μαμιδάκη.
Τονίζει ακόμα πως «η έλλειψη μιας συνολικής στρατηγικής από την πολιτεία, όπως και η υπερβολική αυστηρότητα του υπουργείου Πολιτισμού απέναντι στο θέμα, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια, πολλά από τα διατηρητέα στη λήθη και ενίοτε και στην κατάρρευση».
Η κ. Μαμιδάκη περιγράφει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί: «Το 2002 εκδόθηκε ο νόμος για τα διατηρητέα κτίρια από το υπουργείο Πολιτισμού, όμως ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί στην πράξη».
Η κ. Μαμιδάκη αναφέρεται στο άρθρο 48 του αρχαιολογικού νόμου του υπουργείου Πολιτισμού για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, στο οποίο προβλέπεται η θέσπιση μέσω Προεδρικού Διατάγματος οικονομικών και φορολογικών κινήτρων για τη συντήρησή τους, η οποία κοστίζει τα τριπλάσια από ένα κοινό κτίριο.
«Δεν είναι τυχαίο, που τα ετοιμόρροπα κτίρια αυξάνονται. Η εικόνα αυτή δεν αφορά μόνο την πρωτεύουσα αλλά όλη την Ελλάδα. Η χώρα δεν επένδυσε ποτέ στο κτιριακό ζήτημα. Τα αποτελέσματα αυτής της λογικής τα βλέπουμε τώρα έντονα όχι μόνο με τα διατηρητέα αλλά και με το στεγαστικό πρόβλημα συνολικά».
Σχόλια ιδιοκτητών στην πλατφόρμα διαβούλευσης του «Διατηρώ»
«Ο προϋπολογισμός του προγράμματος είναι εξαιρετικά χαμηλός. Οι ιδιοκτήτες διατηρητέων χρειάζονται πλήρη απαλλαγή από τον κύριο φόρο του ΕΝΦΙΑ, όπως και έκπτωση δαπανών ανακαίνισης η εξόδων συντήρησης από τον φόρο εισοδήματος. Οι επιβαρύνσεις αυτές μέχρι σήμερα, η ανυπαρξία επιδοτήσεων, η μη κάλυψη των διατηρητέων από προγράμματα του Εξοικονομώ λόγω δυσκολίας τοποθέτησης μόνωσης, η γραφειοκρατία και όλα τα κόστη, δρουν εντελώς αποτρεπτικά για την αξιοποίηση αυτών των ακινήτων».
Ενας άλλος πολίτης σημειώνει: «Eχοντας περάσει 2,5 και πλέον χρόνια από τη στιγμή που απέκτησα το ακίνητο έως να εκδοθούν οι όποιες απαιτούμενες εγκρίσεις (ΥΠΠΟ, Σ.Α. κ.λπ.), καταφέραμε να εκδώσουμε μια οικοδομική άδεια για επισκευή του κτιρίου και βρισκόμαστε στο στάδιο της έναρξης των εργασιών.
Οι περιορισμοί που θέτει η έγκριση της αρχαιολογικής υπηρεσίας στις εργασίες επισκευής καθιστούν αδύνατη την ενεργειακή αναβάθμιση. Προτείνω να γίνει η μέγιστη δυνατή ενεργειακή αναβάθμιση, βάσει των εγκρίσεων των αρμόδιων φορέων».
Οπως τονίζει η κ. Μαμιδάκη, «αυτή τη στιγμή πολλά διατηρητέα πωλούνται σε Ισραηλινούς και άλλους ξένους επενδυτές. Την ίδια στιγμή, δεν δίνονται κίνητρα στους ιδιοκτήτες τους για να τα διατηρήσουν, όπως συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Επρεπε να περάσουν 20 χρόνια για να αρχίσει να μπαίνει στις ράγες το πρόγραμμα “Διατηρώ”. Τα 20 εκατομμύρια ευρώ όμως που δίνονται είναι πολύ μικρό ποσό σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες».
Αναφερόμενος στις ενστάσεις για το ποσό που εκταμιεύτηκε, ο κ. Μπακογιάννης αναφέρει πως η χρηματοδότηση δεν θα εξαντληθεί σε αυτό το πρόγραμμα και πως θα ακολουθήσει σχεδιασμός για νέα χρηματοδότηση, η οποία θα αφορά την ανακαίνιση διατηρητέων που ανήκουν σε ιδιώτες.
