Στις 27 Δεκεμβρίου και ενώ όλοι προετοιμάζονταν να υποδεχθούν τον νέο χρόνο, ο πρόεδρος του ΕΔΣΝΑ (Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής) και αντιπεριφερειάρχης Αττικής Χαράλαμπος Σιάτρας συγκάλεσε έκτακτη συνεδρίαση της εκτελεστικής επιτροπής του συνδέσμου. Η απόφαση, που ελήφθη διά περιφοράς και όχι με φυσική παρουσία, αφορούσε την άμεση καταβολή από τους δήμους του τέλους ταφής για το δεύτερο εξάμηνο του 2024 και για όλο το 2025, καθώς και την καταβολή του ποσού που θα πληρώσουν οι δήμοι για τα σκουπίδια που πηγαίνουν στον ΧΥΤΑ για την επόμενη χρονιά. Το συνολικό ποσό, ύψους 119 εκατ. ευρώ, χρειαζόταν προκειμένου να κλείσει τρύπα στον προϋπολογισμό του ΕΔΣΝΑ. Στις 15 Ιανουαρίου σχεδόν ως διά μαγείας ο ΕΔΣΝΑ δεν χρειάζεται πια τα χρήματα από τους δήμους – προς το παρόν. Αλλά όπως φαίνεται η «τρύπα» στον προϋπολογισμό του συνδέσμου υπάρχει και υπερβαίνει τα 119 εκατ. ευρώ. Πηγές της Περιφέρειας Αττικής και του συνδέσμου ανέφεραν στην «Κ» ότι η τρύπα στον προϋπολογισμό είναι 165 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 55 είναι ήδη ληξιπρόθεσμα. Το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται σχετικό πόρισμα από το Ελεγκτικό Συνέδριο που ερευνά την οικονομική διαχείριση του συνδέσμου τα προηγούμενα χρόνια. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, στελέχη του Ελεγκτικού Συνεδρίου εκτιμούν ότι «στην περίπτωση του ΕΔΣΝΑ ο βασιλιάς είναι γυμνός».
Με την ανακοίνωση της απόφασης της εκτελεστικής επιτροπής, οι δημοτικές αρχές στο σύνολό τους ξεσηκώθηκαν. Καλούνταν ξαφνικά να πληρώσουν υπέρογκα ποσά, τα οποία δεν είχαν καν εγγράψει στον προϋπολογισμό τους. Αν έδιναν τα χρήματα που τους ζητούσε ο ΕΔΣΝΑ, θα έκλεινε η τρύπα στον προϋπολογισμό του συνδέσμου, αλλά θα τινάζονταν στον αέρα οι προϋπολογισμοί των περισσότερων δήμων της χώρας. Αυτοδιοικητικά και κυβερνητικά στελέχη συνεδρίασαν πολλές φορές σε μια προσπάθεια να λυθεί το πρόβλημα. Ο υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος σε σύσκεψη με εκπροσώπους των δημάρχων τους διαβεβαίωσε ότι θα βρεθεί λύση. Εν ανάγκη θα επωμιζόταν πρόσκαιρα το βάρος ο κρατικός προϋπολογισμός, με την αποπληρωμή εκ μέρους των δήμων να μετατίθεται για το μέλλον. Σε νέα σύσκεψη της εκτελεστικής επιτροπής στις 9 Ιανουαρίου εξορθολογίστηκε κάπως η προηγούμενη απόφαση και μειώθηκαν τα ποσά που έπρεπε να καταβάλουν οι δήμοι.
Ωσπου, την προηγούμενη Τετάρτη 15 Ιανουαρίου, η εκτελεστική επιτροπή του ΕΔΣΝΑ καλείται να συνεδριάσει για τρίτη φορά μέσα σε τρεις εβδομάδες, με νέα αυτή τη φορά αποστολή. Να βάλει τέλος στο τέλος ταφής για το 2025. Οι δήμοι δεν θα πληρώσουν τίποτα. Ο περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς είχε στα χέρια του την αλληλογραφία μεταξύ του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και του ΥΠΕΝ, σύμφωνα με την οποία τα 119 εκατ. του τέλους ταφής δεν είχαν εγγραφεί στον προϋπολογισμό για το 2025 του ΕΟΑΝ (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης – φορέας υπεύθυνος για την ανακύκλωση). Κατά συνέπεια δεν χρειαζόταν να τα αποδώσει ο ΕΔΣΝΑ στον ΕΟΑΝ και άρα δεν χρειαζόταν να τα πληρώσουν οι δήμοι.
Το πρόβλημα λύθηκε; Κάθε άλλο. Ο ΕΔΣΝΑ έχει έλλειμμα το οποίο οφείλεται στη σπάταλη κακοδιαχείριση την περίοδο 2020-2023 από την πλευρά της διοίκησης, αναφέρουν πολλοί αυτοδιοικητικοί. Απλώς δεν θα το καλύψει τώρα. «Το τέλος ταφής είναι διερχόμενο, όπως ο ΦΠΑ. Ο ΕΔΣΝΑ το εισπράττει από τους δήμους και το αποδίδει στον ΕΟΑΝ. Αρα τυπικά δεν έχει σχέση με τον προϋπολογισμό του συνδέσμου. Ομως ο ΕΔΣΝΑ έχει άνοιγμα δεκάδων εκατ. Τα χρήματα που θα εισέπραττε από τους δήμους εμπροσθοβαρώς –προεξοφλώντας τις ποσότητες απορριμμάτων που θα πάνε στη Φυλή το 2025–, τα είχε ανάγκη για να υποστηρίξει τη λειτουργία του και να πληρώσει τις υποχρεώσεις του», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος. Ο ίδιος έχει παρακολουθήσει και ερευνήσει σειρά συμβάσεων που υπέγραψε η προηγούμενη διοίκηση του ΕΔΣΝΑ ως πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Διαχείρισης Απορριμμάτων της ΠΕΔΑ (Περιφερειακή Ενωση Δήμων Αττικής) την περίοδο 2020-2023.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, στελέχη του Ελεγκτικού Συνεδρίου εκτιμούν ότι «στην περίπτωση του ΕΔΣΝΑ ο βασιλιάς είναι γυμνός».
Η ΠΕΔΑ, 14 μήνες μετά τις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές του 2019, συγκρότησε την Επιτροπή Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Διαχείρισης Απορριμμάτων που είχε ως αποστολή μεταξύ άλλων να παρακολουθεί και να ελέγχει τις συμβάσεις του ΕΔΣΝΑ. «Διαπιστώθηκαν απευθείας αναθέσεις μελετών και υπηρεσιών δεκάδων εκατ. ευρώ χωρίς κριτήρια κατανομής και ερήμην των οργάνων», επισημαίνει ο κ. Κωνσταντέλλος. Σύμφωνα με κάποια από τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί:
• Ο ΕΔΣΝΑ υπέγραψε σύμβαση για την εκπόνηση μελέτης για τη μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων Σχιστού ύψους 878.364 ευρώ. Επίσης, σύμβαση για τεχνικό σύμβουλο ύψους 185.000 ευρώ και σύμβαση για τη δημοπράτηση του έργου ύψους 180.500 ευρώ. Σύνολο 1.243.864 ευρώ. Η μονάδα δεν έγινε ποτέ. Αντίστοιχες συμβάσεις για μονάδα που θα γινόταν στη Φυλή συνολικού ύψους 1.627.232 ευρώ. Ομοίως δεν έχει γίνει.
• Απευθείας ανάθεση 5 εκατ. ευρώ για το πλύσιμο και την απολύμανση των κάδων απορριμμάτων (πράσινοι κάδοι) με κόστος 35-60 ευρώ ανά κάδο. Το κόστος αγοράς του κάδου ήταν 210 ευρώ, ενώ σήμερα κάποιοι δήμοι πλένουν τους κάδους με κόστος 12 ευρώ ανά κάδο.
• Προμήθεια 60 οχημάτων και 30 ρυμουλκούμενων οχημάτων για τη συλλογή υλικών προς επαναχρησιμοποίηση, τα λεγόμενα κινητά πράσινα σημεία, με ετήσιο κόστος 6,5 εκατ. ευρώ. Τα υλικά που έχουν συλλεγεί δεν υπάρχουν στο σύστημα του ΕΔΣΝΑ.
Ο σημερινός πρόεδρος του ΕΔΣΝΑ Χαράλαμπος Σιάτρας μιλώντας την προηγούμενη εβδομάδα σε σύσκεψη της ΠΕΔΑ παραδέχθηκε ότι ο ΕΔΣΝΑ δεν έχει καταβάλει το αντίτιμο συμβάσεων, ενώ τόνισε ότι γίνεται προσπάθεια να λυθούν οι συμβάσεις, «αλλά δεν είναι εύκολο». Στελέχη της Περιφέρειας Αττικής ανέφεραν στην «Κ» ότι το 70% των συμβάσεων δεν θεωρούνται από τη σημερινή διοίκηση του συνδέσμου «συμβάσεις που έχουν οποιοδήποτε θετικό αποτέλεσμα και γίνεται προσπάθεια εξορθολογισμού».
Γιατί θάβουμε ακόμη το 78% των απορριμμάτων
H διαχείριση των αστικών απορριμμάτων ποικίλλει από χώρα σε χώρα στην Ε.Ε. Κάποιες χώρες δεν χρησιμοποιούν καθόλου ΧΥΤΑ, δηλαδή διαχειρίζονται το σύνολο των απορριμμάτων τους χωρίς να καταφεύγουν στην ταφή. Κάποιες άλλες πάλι επιμένουν στην παλιά δοκιμασμένη μέθοδο του θαψίματος παρά τις ευρωπαϊκές οδηγίες. Για την ακρίβεια, η ταφή απορριμμάτων δεν έχει εκλείψει από την Ε.Ε., κάθε άλλο. Οι 13 χώρες από τα 27 κράτη-μέλη θάβουν τα απορρίμματά τους σε ποσοστό από 40% έως και 83%. Πρωταθλήτρια σε αυτό το δεύτερο γκρουπ η Μάλτα (83%) και η Ελλάδα που ρίχνει σε ΧΥΤΑ το 78% των αστικών της απορριμμάτων. Την τελευταία θέση στην ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων, καύση κατά το κοινώς λεγόμενο, έχει η Κροατία (ούτε ένα κιλό), ενώ η Ελλάδα και η Κύπρος αξιοποιούν ενεργειακά το 1% των απορριμμάτων τους. Ακολουθούν με 3% η Βουλγαρία και η Λετονία. Η καύση είναι ακόμα μια επιλογή για τη διαχείριση των απορριμμάτων σε αρκετές χώρες της Ε.Ε. Ομως το ποσοστό της σταδιακά μειώνεται όσο αυξάνεται το ποσοστό της ανακύκλωσης. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του 2021, η Ε.Ε. των «27» ανακυκλώνει το 48% των αστικών σκουπιδιών που παράγουν οι πολίτες της, αξιοποιεί ενεργειακά το 27%, θάβει το 23%.
Επτά χώρες και συγκεκριμένα το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Δανία, η Σουηδία, η Αυστρία και σε ποσοστό 96% το Λουξεμβούργο έχουν αφήσει πίσω τους χώρους υγειονομικής ταφής, ως εναλλακτική για τη διαχείριση των απορριμμάτων τους. Οι ίδιες χώρες έχουν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης αλλά ταυτόχρονα και ενεργειακής αξιοποίησης των απορριμμάτων τους. Το μεγαλύτερο ποσοστό ανακύκλωσης έχει πετύχει η Γερμανία 68%, η οποία οδηγεί στην καύση το υπόλοιπο 31% των απορριμμάτων της. Η Αυστρία ανακυκλώνει το 62% των απορριμμάτων της, η Σλοβενία το 59%, η Ολλανδία το 57%, το Λουξεμβούργο το 53%, το Βέλγιο το 52% και η Ιταλία το 51%, η Λιθουανία, η Δανία και η Τσεχία το 45% και η Φινλανδία, η Γαλλία και η Σλοβακία το 42%. Η Ελλάδα επισήμως ανακυκλώνει το 21% των απορριμμάτων της.
Η Σουηδία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ενεργειακής αξιοποίησης στην Ε.Ε. 60% και ανακυκλώνει το υπόλοιπο 40%. Επίσης, η Φινλανδία καίει το 58% των απορριμμάτων, η Δανία το 53%, το Βέλγιο το 48%, το Λουξεμβούργο και η Εσθονία το 43% και η Ολλανδία το 42%.
Πόσα πληρώνουν
Οσον αφορά το περίφημο τέλος υγειονομικής ταφής ισχύει και εφαρμόζεται σε 22 κράτη-μέλη από τα 27. Κύπρος, Γερμανία, Κροατία και Μάλτα δεν έχουν θεσπίσει την καταβολή τέλους ταφής. Τα ποσά που καταβάλλουν οι φορείς διαχείρισης κυμαίνονται. Σε γενικές γραμμές, το τέλος ταφής σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες είναι υψηλότερο από ό,τι στην Ελλάδα –που για το 2025 διαμορφώνεται στα 35 ευρώ τον τόνο εφόσον βέβαια τελικά ισχύσει–, αλλά αφορά πολύ λιγότερες ποσότητες οι οποίες καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής. Χαρακτηριστικά, στη Δανία η ταφή απορριμμάτων κοστίζει 79 ευρώ ο τόνος, αλλά σε ΧΥΤΑ καταλήγει λιγότερο από το 1% των αστικών απορριμμάτων. Στην Αυστρία το τέλος ταφής είναι 87 ευρώ ο τόνος, αλλά η ποινή αντιστοιχεί σε μικρό όγκο απορριμμάτων, αφού μόνο το 2% οδηγείται σε ταφή. Στη Γαλλία που οδηγεί σε χώρο υγειονομικής ταφής το 26% των απορριμμάτων της το τέλος ταφής διαμορφώνεται στα 54 ευρώ ο τόνος, στην Ιρλανδία στα 75 ευρώ, στην Εσθονία στα 30 ευρώ και στη Λιθουανία το 2021 ήταν 10 ευρώ ο τόνος. Στην Ιταλία που ρίχνει σε ΧΥΤΑ το 20% των απορριμμάτων της, το τέλος ταφής κυμαίνεται από περιοχή σε περιοχή από 5 ευρώ έως 25,8 ευρώ ο τόνος.
Στη Δανία η ταφή απορριμμάτων κοστίζει 79 ευρώ ο τόνος (αντί των 35 ευρώ που διαμορφώνεται στην Ελλάδα), ωστόσο σε ΧΥΤΑ καταλήγει λιγότερο από το 1% των αστικών απορριμμάτων.
Στη Μάλτα, την Κροατία και την Κύπρο που το ποσοστό ταφής απορριμμάτων είναι αντίστοιχο με αυτό της Ελλάδας, δεν επιβάλλεται τέλος ταφής. Στη Βουλγαρία όπου θάβεται το 62% των απορριμμάτων το 2020 είχε διαμορφωθεί στα 50 ευρώ ο τόνος και στη Ρουμανία στα 17 ευρώ ο τόνος από το 2021 και μετά.
Τα νούμερα
32 εκατ. έχει εισπράξει ο ΕΔΣΝΑ από τους δήμους ως τέλος ταφής για το δεύτερο εξάμηνο του 2022 και το πρώτο εξάμηνο του 2023, χωρίς να τα έχει αποδώσει στον Οργανισμό Ανακύκλωσης, όπως προβλέπει ο νόμος.
68% των απορριμμάτων της ανακυκλώνει η Γερμανία. 21% είναι το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα.
1% των απορριμμάτων της αξιοποιεί ενεργειακά η Ελλάδα. 27% είναι ο μέσος όρος ενεργειακής αξιοποίησης στην Ε.Ε.
