Από την περασμένη εβδομάδα, η ανθρωπότητα αποσβολωμένη παρακολουθεί την Καλιφόρνια να καίγεται σε ζωντανή μετάδοση. Ζωές χάθηκαν, περιουσίες διασήμων και μη εξαφανίστηκαν.
Η συζήτηση για τις ευθύνες έχει ανοίξει. Στην αρχή ο πρόεδρος Τραμπ ακολούθησε τον βολικό δρόμο της «ισοπέδωσης» των Δημοκρατικών Μπάιντεν και Νιούσον, ανασύροντας ανύπαρκτα σενάρια περί δήθεν καταστροφικών περιβαλλοντικών επιλογών, αλλά τελικά επικεντρώθηκε στην πυρόσβεση. Εδώ αξιοποίησε υπαρκτά ερωτήματα: Είναι δυνατόν μία «χώρα» σαν την Καλιφόρνια να διαθέτει μόνο 60 πυροσβεστικά αεροσκάφη όταν έχει ακαθάριστο προϊόν κοντά στα 4 τρισ. δολάρια (16 φορές το ελληνικό ΑΕΠ); Είναι δυνατόν το σύστημα παροχής νερού πυρόσβεσης να έχει τέτοιες αδυναμίες; Ηταν τα επιχειρησιακά σχέδια αποτελεσματικά; Η συζήτηση εξελίσσεται και θα συνεχιστεί.
Αλλά στη σκέψη εκατομμυρίων ανθρώπων στην Καλιφόρνια και σε όλο τον κόσμο διαμορφώνεται το μεγάλο ερώτημα: Μπορεί οποιοδήποτε πυροσβεστικό σύστημα να αντιμετωπίσει το υδρογεωλογικό κλιματικό ράπισμα, που οδηγεί σε απόλυτη ξηρασία και ανέμους δαίμονες; Είναι οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης αντιμετωπίσιμες και πώς;
Σε όλη τη διάρκεια της πυρωμένης προεκλογικής περιόδου στις ΗΠΑ, το επιτελείο του Τραμπ υπονόμευε συστηματικά τη σχετική συζήτηση. Βεβαίως, ένας προσεκτικός παρατηρητής θα πρόσεχε ότι η «γλώσσα» δεν ήταν ακριβώς η ίδια που είχε χρησιμοποιηθεί στην προηγούμενη εκλογή Τραμπ. Η κλιματική αλλαγή δεν χαρακτηρίζεται πια αυταπάτη. Μπορεί και να υπάρχει, αλλά η λύση –ισχυρίζονται οι οπαδοί του Τραμπ– δεν είναι οι «πράσινες ανοησίες» που ζητούν την εγκατάλειψη της οικονομίας των ορυκτών καυσίμων. Το 2025 θα είναι η χρονιά του Greenlash.
Τι είναι αυτή η νέα λέξη; Ενώνει δύο λέξεις, το Green και το Backlash. Είναι δηλαδή η πράσινη οπισθοδρόμηση, η εγκατάλειψη της πράσινης μετάβασης μέσα στο 2025. Θα είναι αυτή η νέα πραγματικότητα;
Στον νέο, εντελώς απρόβλεπτο κόσμο ασφαλής απάντηση δεν υπάρχει. Υποστηρίζω όμως ότι υπάρχουν πολλά στοιχεία που πείθουν ότι μία συνολική οπισθοδρόμηση είναι αδύνατη.
Η πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ (UNDP) αναφέρει πως το 2024 το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού υποστήριζε μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, με μεγαλύτερα ποσοστά ανάμεσα στους νεότερους και στις γυναίκες.
Το πρώτο είναι το κόστος των ακραίων καιρικών φαινομένων. Στο Λος Αντζελες το κόστος υπολογίζεται ήδη σε 150 δισ. δολάρια. Με τέτοιους αριθμούς, οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στην Καλιφόρνια ή στον ασφαλιστικό τομέα. Οι συνέπειες ταράζουν και τους οπαδούς του Greenlash. Με δεδομένο ότι το 2024 ζήσαμε τη θερμότερη χρονιά στην ιστορία του πλανήτη, παρόμοια φαινόμενα θα πυκνώνουν και θα ενταθούν σε πολλές περιοχές του κόσμου (η Μεσόγειος είναι μία από αυτές). Η κλιματική κρίση, δηλαδή, είτε το θέλουμε είτε όχι, δημιουργεί νέα οικονομική πραγματικότητα.
Το δεύτερο στοιχείο αφορά τις τεράστιες επενδύσεις που έχουν ήδη γίνει για την πράσινη μετάβαση και που διαμορφώνουν νέα επιχειρηματικά συμφέροντα και κατεστημένα. Ηδη οι ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές συνεισφέρουν περισσότερο από 30% στο ενεργειακό μείγμα παγκοσμίως και οι επενδύσεις που έχουν ενεργοποιηθεί ανεβάζουν το ποσοστό στο 42% το 2028. Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι επενδύσεις προχωρούν όχι μόνο στη Δύση, αλλά και σε χώρες όπως η Κίνα, που είναι ο μεγαλύτερος ρυπαντής από ορυκτά καύσιμα παγκοσμίως, αλλά επενδύει στις ανανεώσιμες με ρυθμούς διπλάσιους των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Το επενδυτικό ενδιαφέρον της επόμενης δεκαετίας στρέφεται περισσότερο σε νέα έργα για δίκτυα μεταφοράς και μπαταρίες αποθήκευσης ενέργειας, παρά σε νέες εξορύξεις.
Το τρίτο στοιχείο αφορά ορισμένα καλά νέα: Η ενημέρωση των ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη για την κλιματική κρίση έχει αγγίξει νέα ρεκόρ. Η πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ (UNDP) αναφέρει πως το 2024 το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού υποστηρίζει μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, με μεγαλύτερα ποσοστά ανάμεσα στους νεότερους και στις γυναίκες. Ακόμη και για τους αυταρχικούς ηγέτες, όπως ο Τραμπ ή ο Σι, αυτά δεν μπορεί να είναι εντελώς αδιάφορα.
Τα στοιχεία αυτά πείθουν ότι το Greenlash δεν είναι η αναπόφευκτη εξέλιξη. Από την άλλη, η νέα πραγματικότητα αναδεικνύει και την αντίστροφη οικονομική τάση: Η ανθρωπότητα έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει την πράσινη μετάβαση για νέες οικονομικές δραστηριότητες που θα ανανεώσουν τα παραγωγικά μοντέλα του περασμένου αιώνα. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και οι τεράστιες σχετικές επενδύσεις προσφέρουν μεγάλες καινοτομίες για πράσινη ενέργεια, για την πρόληψη ακραίων φαινομένων και για τη δημιουργία ανθεκτικών υποδομών με μέτρα προσαρμογής στη νέα κλιματική πραγματικότητα, που θα επιμένει και θα εντείνεται. Στην Ε.Ε. λόγου χάριν η πράσινη μετάβαση είναι η ευκαιρία για την τεχνολογική και βιομηχανική της ανανέωση, την ενεργειακή της αυτονομία, την άνοδο της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητάς της.
Φυσικά, οι γεωπολιτικές προκλήσεις δημιουργούν νέες στρατιωτικές ανάγκες. Ετσι, οι κρατικοί πόροι για παροχή κινήτρων προς την πράσινη οικονομία μειώνονται στον δυτικό κόσμο. Δυστυχώς και στην Ε.Ε., που κατέχει τα παγκόσμια σκήπτρα στον τομέα μέσω της πράσινης συμφωνίας.
Αλλά εάν το 2025 δημιουργήσει πιο ειρηνικές συνθήκες, υπάρχει νέα μοναδική ευκαιρία: Η ανοικοδόμηση στην Ουκρανία ή στη Μέση Ανατολή να γίνει με τον σωστό τρόπο, με σχεδιασμό που θα μετριάζει και θα προσαρμόζει στην κλιματική κρίση. Ας το ελπίσουμε!
Η κ. Μαρία Δαμανάκη είναι σύμβουλος για την κλιματική αλλαγή, πρώην επίτροπος στην Ε.Ε. για θαλάσσιες υποθέσεις.
