Την ανησυχία ότι μπορεί να βρισκόμαστε κοντά στο ενδεχόμενο η γρίπη των πτηνών να αποτελέσει ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας για το ανθρώπινο είδος εκφράζουν οι ειδικοί επιστήμονες. Η πρόσφατη είδηση για τον πρώτο θάνατο ανθρώπου από γρίπη στις ΗΠΑ, σε συνδυασμό με πρόσφατα επιστημονικά ευρήματα σχετικά με τις νέες παραλλαγές του ιού H5N1 που δείχνουν ότι η πιθανότητα αυτός να αποκτήσει τη δυνατότητα να μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων είναι μεγαλύτερη από ό,τι νομίζαμε, έχει προβληματίσει τους ειδικούς επιστήμονες που παρακολουθούν στενά την εξέλιξη του H5N1, υπό τον φόβο αυτός να προκαλέσει μία νέα πανδημία. Και χαρακτηρίζουν «ολέθριο λάθος» την υποτίμηση αυτού του ιού.
Ο πρώτος θάνατος ανθρώπου από τον συγκεκριμένο ιό στις ΗΠΑ κατεγράφη στις 6 Ιανουαρίου, στην πολιτεία της Λουζιάνας και επισκιάστηκε ειδησεογραφικά από την έξαρση του μεταπνευμονοϊού. Επρόκειτο για άνδρα άνω των 65 ετών, με υποκείμενα νοσήματα, ο οποίος είχε μολυνθεί από πτηνά που εξέτρεφε στην αυλή του. Το κατά πόσον θα πρέπει να μας ανησυχεί ο H5N1 και εάν αυτό το θανατηφόρο περιστατικό θα μπορούσε να συνδέεται με την απαρχή μιας σε μεγαλύτερη κλίματα εξάπλωσής του στον άνθρωπο σχολιάζει, μιλώντας στην «Κ», ο καθηγητής Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Αθανάσιος Τσακρής.
Ζημιές στα οικοσυστήματα
Οπως τονίζει ο κ. Τσακρής, «μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι ο Η5Ν1 έχει προσβάλει 500 και πλέον είδη πτηνών, άγριων και οικόσιτων, και σχεδόν 50 είδη θηλαστικών, προκαλώντας ανυπολόγιστες ζημιές στα οικοσυστήματα και απειλώντας με εξαφάνιση αρκετά είδη· ότι έχει αυξημένη γεωγραφική επίπτωση, με μόνο την Ωκεανία από όλες τις ηπείρους να παραμένει εκτός “βεληνεκούς” του και ότι μεταδίδεται ολοένα και ευκολότερα μεταξύ των θηλαστικών, πλησιάζοντας τον άνθρωπο. Γνωρίζαμε επίσης ότι για την προσαρμογή του στα θηλαστικά είναι απαραίτητες κάποιες μεταλλάξεις σε δύο γλυκοπρωτεΐνες (μεμβρανικές πρωτεΐνες) της επιφάνειάς του, την αιμοσυγκολλητίνη και τη νευραμινιδάση, οι οποίες σχετίζονται με την ικανότητά του να προσκολλάται στα κύτταρα του ξενιστή, με τη μετάδοσή του, δηλαδή, καθώς και στην πολυμεράση, το ένζυμο που χρησιμοποιεί για να αντιγράψει το γονιδίωμά του και να αναπαραχθεί. Υπήρχε η βεβαιότητα ότι απαιτούνταν τουλάχιστον δύο αλλαγές να συμβούν ταυτόχρονα για να εμφανιστεί ένας νέος υποτύπος του ιού που θα έχει τη δυνατότητα να μεταδίδεται ευκολότερα όχι μόνο από τα πτηνά στον άνθρωπο, αλλά και μεταξύ των ανθρώπων». Τι έχει αλλάξει σήμερα;
«Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι η παραλλαγή του Η5Ν1 που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή (2.3.4.4b) παρουσιάζει ήδη μεγαλύτερη ευκολία στη σύνδεση με τα ανθρώπινα επιθηλιακά κύτταρα των αεραγωγών από τις προηγούμενες. Και σύμφωνα με μια άλλη, που μόλις δημοσιεύθηκε στο Science, μία μόνο αλλαγή σε μία θέση στην αιμοσυγκολλητίνη θα είναι αρκετή για να μετατοπίσει την… προτίμηση του ιού από την πρωτεΐνη της κυτταρικής επιφάνειας των πτηνών στους ανθρώπινους υποδοχείς. Η πιθανότητα, δηλαδή, να συμβεί αυτό που φοβόμαστε είναι πια μεγαλύτερη από όσο νομίζαμε».
Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα αποτελέσματα της ανάλυσης της γενετικής αλληλουχίας του ιού σε δείγματα από τον άτυχο άνδρα στη Λουζιάνα προκαλούν ανησυχία. «Από τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) αναλύθηκε η γενετική αλληλουχία του ιού σε δείγματα που συλλέχθηκαν από τον άνδρα στη Λουιζιάνα και συγκρίθηκε με αντίστοιχες αλληλουχίες από μολυσμένες γαλακτοπαραγωγικές αγελάδες, άγρια πτηνά και πουλερικά εκτροφής, καθώς και από προηγούμενα κρούσματα σε ανθρώπους», σημειώνει ο κ. Τσακρής και συνεχίζει: «Εντοπίστηκαν μεταλλάξεις σε χαμηλή συχνότητα στο γονίδιο της αιμοσυγκολλητίνης του ιού που απομονώθηκε από τον άνδρα στη Λουιζιάνα, οι οποίες όμως δεν βρέθηκαν στις αλληλουχίες από δείγματα των πουλερικών που του είχαν μεταδώσει τον ιό. Τι σημαίνει αυτό; Οτι οι τροποποιήσεις συντελέστηκαν στον ασθενή μετά τη μόλυνσή του. Αλλη μία, εκ πρώτης όψεως, απρόβλεπτη εξέλιξη, αλλά που μπορεί να παρατηρηθεί σε ιούς, όπως της γρίπης».
Χρειάζονται αναχώματα
Καταλήγοντας ο κ. Τσακρής επισημαίνει ότι «η ανησυχία είναι εύλογη. Και δεν αφορά τόσο τη σημερινή μορφή του H5N1, αλλά την εξέλιξή του. Μας προβληματίζει αυτό που μπορεί να γίνει: να προκύψει ουσιαστικά ένας νέος ιός απέναντι στον οποίο δεν θα έχουμε ανοσία. Και μολονότι προς το παρόν ο ιός στα βοοειδή δεν είναι ικανός να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, οι συνεχείς γενετικές τροποποιήσεις και οι ανασυνδυασμοί του ενδέχεται να ενισχύσουν την ικανότητά του να αναγνωρίζει τους δικούς μας κυτταρικούς υποδοχείς στους λεγόμενους ανώτερους αεραγωγούς (μύτη, στόμα, φάρυγγα και λάρυγγα) και να μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων. Η βιομηχανική κτηνοτροφία, όπως και η εντατική πτηνοτροφία τον διευκολύνουν. Aυτά τα ζώα, που ζουν πολύ κοντά μας, γίνονται “εργοστάσια” μεταλλάξεων. Ας μην ξεχνάμε ότι όλοι οι γνωστοί ιοί της γρίπης που έχουν προκαλέσει πανδημίες στο παρελθόν έχουν προέλθει από ιούς της γρίπης που ενδημούσαν σε πτηνά και θηλαστικά, όπως οι χοίροι. Οσο η εξάπλωση του Η5Ν1, λοιπόν, συνεχίζεται χωρίς να υπάρχουν ισχυρά αναχώματα, ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Και θα είναι ολέθριο λάθος να υποτιμηθεί».
