Ο φύλακας μας άνοιξε την κύρια είσοδο, μια σιδερένια πόρτα μήκους 75 μέτρων, για να μπούμε στον χώρο. Περιμετρικά υπάρχει περίφραξη, αλλά ο ένας άνθρωπος που έχει απομείνει να προσέχει τον χώρο δεν επαρκεί για την έκταση 550 στρεμμάτων. Οικοδομικά και άλλα υλικά μεγάλης αξίας παραμένουν για χρόνια εκτεθειμένα σε διάφορα σημεία. Οι δολιοφθορές, συχνές, δεν προκαλούν καμιά εντύπωση, αλλά και καμιά αντίδραση. Τις ημέρες των εορτών κάποιοι μπήκαν με γερανό στο οικόπεδο και αφαίρεσαν μια τεράστια γεννήτρια αξίας 120.000 ευρώ, η οποία ζύγιζε κοντά δύο τόνους. Εφυγαν χωρίς να τους πάρει είδηση κάποιος.
Βρισκόμαστε στον ΧΥΤΑ Γραμματικού. Ενα έργο που σχεδιάστηκε τον προηγούμενο αιώνα, το 1993 και αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί το 2003, όταν η Ευρωπαϊκή Ενωση ήδη είχε δώσει οδηγία για κλείσιμο των ΧΥΤΑ και στροφή σε άλλες μεθόδους διαχείρισης των απορριμμάτων εκτός της ταφής. Πολεμήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής, σταμάτησε και ξεκίνησε δεκάδες φορές. Τελικά η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 2019. Κόστισε συνολικά 35 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 11 προέρχονταν από ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Δεν λειτούργησε ποτέ. Οπότε και η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση χρειάστηκε να επιστραφεί.
Δεκάδες εκατομμύρια ευρώ πετάχτηκαν στα σκουπίδια για ένα έργο το οποίο θα βοηθούσε στη διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής. Στο μεταξύ οι δήμοι της Αττικής εξακολουθούν να θάβουν τις μεγαλύτερες ποσότητες των απορριμμάτων τους στον ΧΥΤΑ Φυλής, ενάντια στις περιβαλλοντικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σπαταλώντας υπέρογκα ποσά που πληρώνουν οι πολίτες.
Νεκροταφείο πλαστικών
Σήμερα στη θέση του ΧΥΤΑ Γραμματικού υπάρχουν τα απομεινάρια ενός έργου – φαντάσματος. Μια τεράστια τρύπα γεμάτη νερό, τα πλευρικά τοιχώματα της οποίας είναι σκεπασμένα με ό,τι έχει απομείνει από τα πλαστικά που επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν για τη στεγανοποίηση του ΧΥΤΑ, χάσκει σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου από τη θάλασσα, μνημείο πολιτικής υποκρισίας και διαχειριστικής ανικανότητας. Η μονάδα επεξεργασίας του μεθανίου που θα προέκυπτε από την αποσύνθεση των απορριμμάτων βρίσκεται λίγα μέτρα πιο πέρα και συνδέεται με τεράστιους σωλήνες με το κύριο κύτταρο – τρύπα. Η ταμπέλα με την επισήμανση «Καύση Βιοαερίου» δείχνει το βουνό, αφού η μονάδα για την αξιοποίηση βιοαερίου δεν κατασκευάστηκε ποτέ.
«Ο λόγος για τον οποίο η επιτροπή προβαίνει στη δημοσιονομική διόρθωση για το συγκεκριμένο έργο είναι επειδή αυτό έπρεπε να ολοκληρωθεί και να τεθεί σε χρήση έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011».
Στον βιολογικό καθαρισμό που θα υποστήριζε τη λειτουργία του ΧΥΤΑ –τελευταία λέξη της τεχνολογίας–, σήμερα ζουν… βατραχάκια. Από αυτό το σημείο εκλάπη η μεγάλη γεννήτρια τις προηγούμενες ημέρες. Και το γκαράζ για την επισκευή των απορριμματοφόρων που θα έφταναν στον ΧΥΤΑ, χρησιμοποιείται σαν αποθήκη για ταμπέλες και σωλήνες που παραμένουν αχρησιμοποίητες.
Μόλις τον προηγούμενο Μάιο η εταιρεία κατασκευής αποχώρησε οριστικά από τον ΧΥΤΑ και η δικαιοδοσία του πέρασε στην Περιφέρεια Αττικής. Επίσημη παράδοση και εγκαίνια δεν υπήρξαν.
Το έργο για την κατασκευή ΧΥΤΑ στην ΟΕΔΑ ΒΑ Αττικής (Γραμματικό), συνολικής δυναμικότητας 127.500 τόνων τον χρόνο, συμβασιοποιήθηκε στις 31.10.2007 με διάρκεια κατασκευής 21 μηνών. Εκτοτε ξεκίνησε και σταμάτησε δεκάδες φορές λόγω των αντιδράσεων των κατοίκων, αλλά και αστοχιών που είχαν γίνει στις αρχικές μελέτες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών προχώρησε την περίοδο που περιφερειάρχης Αττικής ήταν εκείνη που είχε αντιταχθεί προεκλογικά στην κατασκευή του, η Ρένα Δούρου, και δήμαρχος Μαραθώνα ο Ηλίας Ψινάκης. «Οι τελευταίες εργασίες έγιναν τον Σεπτέμβριο του 2019», θυμάται κάτοικος της περιοχής.
Λίγους μήνες νωρίτερα, τον Μάιο, η περιφερειακή αρχή είχε αλλάξει χέρια και ο νέος περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, φάνηκε αποφασισμένος να θέσει το έργο σε λειτουργία. Τα επόμενα χρόνια, οι δίκες που εκκρεμούσαν από προσφυγές των κατοίκων και του δήμου, η κήρυξη της περιοχής ως Natura και η απόφαση του ΣτΕ που ακύρωσε τη διαδικασία για τη δημιουργία εργοστασίων καύσης –ένα από τα οποία είχε προκηρυχθεί για το Γραμματικό– οδήγησαν τον κ. Πατούλη στην οδό της πολιτικής αυτοσυντήρησης. «Πάμε σε κάτι άλλο», ανέφερε όταν ρωτήθηκε για το Γραμματικό λίγο πριν από τις περιφερειακές εκλογές του 2023. Στα χέρια του είχε ήδη φτάσει η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ακύρωση της συνδρομής της Ευρωπαϊκής Ενωσης ύψους 11.069.753,05 για το συγκεκριμένο έργο, με την οποία ζητείτο η επιστροφή του εν λόγω ποσού ως αχρεωστήτως καταβληθέντος. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Πατούλης προσπάθησε να αποφύγει τη δημοσιονομική διόρθωση, πραγματοποιώντας κάποιες δοκιμαστικές απορρίψεις απορριμμάτων. Ομως, τελικά τα χρήματα επιστράφηκαν και το έργο, το οποίο προς το παρόν ανήκει στην Περιφέρεια Αττικής, πληρώθηκε εξ ολοκλήρου από το ελληνικό Δημόσιο.
Εκατοντάδες e-mails αντάλλαξαν οι ελληνικές Αρχές με τις υπηρεσίες της Ε.Ε. επί 20 χρόνια, με την αλληλογραφία να εντείνεται τα τελευταία, προκειμένου να συνεχιστεί η χρηματοδότηση ενός έργου που δεν προχωρούσε. Ωστόσο, η τελική απόφαση της επιτροπής δεν αφήνει περιθώρια για άλλες εξηγήσεις και καθυστερήσεις: «Η επιτροπή συγχρηματοδότησε υποδομές για τη διαχείριση αποβλήτων στην Ελλάδα με σκοπό την υποστήριξη της εφαρμογής της νομοθεσίας της Ε.Ε. Αυτή ήταν επίσης η πρόθεση του Ταμείου Συνοχής κατά τη χορήγηση της στήριξης στο υπό εξέταση έργο την προγραμματική περίοδο 2000-2006. Ο λόγος για τον οποίο η επιτροπή προβαίνει στη δημοσιονομική διόρθωση για το συγκεκριμένο έργο είναι επειδή αυτό έπρεπε να ολοκληρωθεί και να τεθεί σε χρήση έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011, αλλά δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί και τεθεί σε χρήση».
Οι αριθμοί
2003 – Αποφασίζεται η κατασκευή χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων στο Γραμματικό.
2019 – Υστερα από αντιδράσεις και προσφυγές, ολοκληρώνεται η κατασκευή του έργου.
2022 – Η Ε.Ε. ζητάει από την Περιφέρεια Αττικής να επιστρέψει τα 11 εκατ. της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.
_____________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Ο δρόμος που είχε ανοιχθεί για να φτάνουν τα απορριμματοφόρα στον ΧΥΤΑ, σήμερα καταλήγει σε μια μικρή λίμνη η οποία δημιουργήθηκε από τη συγκέντρωση του νερού των βροχών στην τρύπα που έχει ανοίξει. Περιμετρικά, τα πλαστικά που τοποθετήθηκαν για να συγκρατήσουν τις απορροές των σκουπιδιών, έχουν καταστραφεί και έχουν αλλαχθεί τρεις φορές. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ
