Τις τελευταίες δύο εβδομάδες διαβάζουμε για την αναστάτωση που έχει προκληθεί στους δήμους της Αττικής ύστερα από απόφαση του φορέα διαχείρισης των αστικών αποβλήτων της Αττικής για το τέλος ταφής απορριμμάτων. Τώρα διαβάζουμε πως η κυβέρνηση σκέφτεται με νέο νομοσχέδιο να μειώσει το ύψος του τέλους. Για μια ακόμη φορά, όμως, κοιτάμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος.
Ο τρόπος που καταλογίζεται και εισπράττεται το τέλος ταφής, που σήμερα ανέρχεται στα 35 ευρώ ανά τόνο απορριμμάτων και το 2027 θα φτάσει τα 55 ευρώ, είναι απλά ένα μικρό κομμάτι του χαοτικού και αναποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης αποβλήτων της χώρας. Ενός συστήματος που σχεδιάστηκε λάθος και λειτουργεί με μπαλώματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντοπίσει τις πολλές αστοχίες και μας βγάζει συνεχώς κίτρινες κάρτες. Από το 2018 η Επιτροπή έχει στείλει στην Ελλάδα δύο έγκαιρες ειδοποιήσεις και μια προειδοποιητική επιστολή, ζητώντας να αλλάξουμε ρότα στη διαχείριση των αποβλήτων και να δώσουμε έμφαση στα εξής: περιορισμό αποβλήτων που παράγονται, καλύτερη διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση, κομποστοποίηση και δημιουργία σύγχρονων υποδομών, αποφεύγοντας ακριβές και υπερδιαστασιολογημένες επενδύσεις. Ομως, η πολιτεία εξακολουθεί να κωφεύει.
Το τέλος ταφής δεν είναι μια ελληνική πατέντα, εφαρμόζεται σε όλη την Ε.Ε. Αλλά εδώ, αντί να αποτελεί έναν ανταποδοτικό μηχανισμό επιβράβευσης των δήμων, καταλήγει να εμφανίζεται ως ένα οριζόντιο τιμωρητικό μέτρο. Αυτή όμως που θα έπρεπε να τιμωρηθεί πρώτη είναι η πολιτεία, γιατί έχει αμελήσει να δουλέψει υπέρ της ανακύκλωσης, της πρόληψης και της επαναχρησιμοποίησης, εστιάζοντας αντ’ αυτού στην επεξεργασία των σύμμεικτων αποβλήτων προκειμένου να οδηγούνται προς καύση σε ρυπογόνες μονάδες. Η πορεία που επιλέγει η πολιτεία είναι πανάκριβη, θα κοστίσει στην εθνική οικονομία και τα ελληνικά νοικοκυριά και θα μας οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε άλλο ένα αδιέξοδο.
Το WWF Ελλάς κατέθεσε στην κυβέρνηση τον Ιούλιο του 2024 μια ολοκληρωμένη πρόταση για ένα βιώσιμο τρόπο διαχείρισης των αστικών αποβλήτων. Το στοίχημα είναι να σταματήσουμε να βλέπουμε τα αστικά απόβλητα σαν σκουπίδια που πρέπει να κρυφτούν κάτω από το χαλί και να τα αντιμετωπίσουμε σαν πόρους που μπορούν να αξιοποιηθούν εκ νέου σε ένα κυκλικό σύστημα διαχείρισης. Υπό αυτό το σκεπτικό, οι ενδεικνυόμενες δράσεις που πρέπει να μπουν σε εφαρμογή είναι, μεταξύ άλλων, η εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω», για να πληρώνουμε ανάλογα με τις ποσότητες που πετάμε και όχι με τα τετραγωνικά του σπιτιού μας, η καλή χωριστή συλλογή των αποβλήτων τροφίμων, η σταδιακή κατάργηση του πράσινου και του μπλε κάδου, ώστε να υπάρχουν χωριστά ρεύματα για τα ανακυκλώσιμα υλικά, η δημιουργία αποτελεσματικών και διαφανών συστημάτων ανακύκλωσης (για συσκευασίες, πλαστικά, ρούχα, κ.λπ.), η ανάπτυξη κινήτρων και χρηματοδοτήσεων για την επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων, η παροχή κατάρτισης και πόρων στις δημοτικές αρχές, η θέσπιση μηχανισμού ελέγχου και λογοδοσίας, καθώς το μεγάλο πρόβλημα στη διαχείριση αποβλήτων στην Ελλάδα είναι η διαφθορά, αλλά και η υλοποίηση δράσεων ενημέρωσης για να γίνουν οι πολίτες συμμέτοχοι.
Σύμφωνα με τις προτάσεις του WWF προς την κυβέρνηση, ακολουθώντας ένα σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης η Ελλάδα μπορεί έως το 2040 να μειώσει τα απορρίμματά της κατά τουλάχιστον 30%, να περιορίσει τη σπατάλη τροφίμων κατά 50% και να οδηγεί σε ανακύκλωση σχεδόν το 90% των απορριμμάτων, χωρίς να δαπανήσει υπέρογκα ποσά σε αχρείαστες επενδύσεις.
Σήμερα, η ελληνική κυβέρνηση παίρνει κακό βαθμό στη διαχείριση των σκουπιδιών για τις λάθος επιλογές που κάνει και για την υποαπορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων. Κακό βαθμό παίρνουν επίσης οι δημοτικές αρχές ανά τη χώρα, που με ελάχιστες εξαιρέσεις δεν δείχνουν ότι διαθέτουν τη θέληση για να διαχειρίζονται ορθά τα απορρίμματα. Κακό βαθμό, τέλος, παίρνουμε και οι πολίτες, καθώς μοιάζει να έχουμε συνηθίσει το πρόβλημα και να μη μας ενοχλούν τα εκατοντάδες σημεία παράνομης απόθεσης μπάζων και σκουπιδιών, οι ξέχειλοι κάδοι και η απουσία ενημέρωσης. Δεν είναι αργά να αλλάξουμε ρότα, αρκεί η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση να αναγνωρίσουν τα λάθη τους, η τοπική αυτοδιοίκηση να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να δουλέψουν όλοι από κοινού για να σχεδιαστεί ένα βιώσιμο σύστημα διαχείρισης των αποβλήτων.
Ο κ. Αχιλλέας Πληθάρας είναι υπεύθυνος αποτυπώματος, WWF Ελλάς.
