Η αυλαία για ένα μεγάλο στοίχημα στον χώρο της Παιδείας το 2025 άνοιξε. Από την περασμένη Πέμπτη «τρέχει» η προθεσμία για την υποβολή των αιτήσεων για ίδρυση και λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Καθώς, με βάση τον νόμο 5094 που ψηφίστηκε τον περασμένο Φεβρουάριο, ξένα ΑΕΙ (όχι μόνο από την Ευρωπαϊκή Ενωση) μπορούν να ιδρύσουν παραρτήματα στη χώρα μας, είτε αυτοτελώς είτε συνεργαζόμενα με κάποιο ελληνικό ιδιωτικό κολέγιο που λειτουργεί, η αρχή θα γίνει, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Κ», με την υποβολή φακέλων από δύο κυπριακά πανεπιστήμια. Επίσης, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι θα καταθέσουν φάκελο εννέα υπάρχοντα ιδιωτικά κολέγια, ως παραρτήματα ευρωπαϊκών ΑΕΙ με τα οποία ήδη συνεργάζονται. Πρόκειται για τους εκπαιδευτικούς φορείς που έχουν στόχο να δεχθούν τους πρώτους φοιτητές το επόμενο ακαδημαϊκό έτος 2025-2026.
Θα υπάρξει συνέχεια; Θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον και ΑΕΙ από χώρες με παράδοση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Και θα αποδεχθούν την πρόσκληση της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, να ιδρύσουν παράρτημα με ευνοϊκούς όρους λειτουργίας, τα περίπου 30 πανεπιστήμια που τα τελευταία χρόνια καταλαμβάνουν μία από τις πρώτες 20 θέσεις σε τρεις διεθνώς αναγνωρισμένους οίκους αξιολόγησης ΑΕΙ – Academic Ranking of World Universities (ARWU), Times Higher Education (THE) και Quacquarelli Symonds (QS); Μεταξύ των 30 ΑΕΙ είναι το Χάρβαρντ, το Στάνφορντ, το Κολούμπια, το Γέιλ, το MIT, το Κέμπριτζ, η Οξφόρδη, το Πρίστον, το Μπέρκλεϊ, το Τζονς Χόπκινς. Θεωρείται δύσκολο, τουλάχιστον κατά την πρώτη φάση του εγχειρήματος.
Ειδικότερα, το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας είναι το ένα εκ των δύο ΑΕΙ της Κύπρου που θεωρείται από καιρό έτοιμο για την αίτηση λειτουργίας παραρτήματος στην Ελλάδα. Σε συνεργασία με την επιχείρηση Hellenic Healthcare Group συμφερόντων του CVC Capital (η οποία ελέγχει, μεταξύ άλλων, τα νοσοκομεία Υγεία, Μετροπόλιταν κ.ά.) ίδρυσαν το University of Nicosia Greece Branch Medical Limited και θα δώσουν βάρος στις επιστήμες υγείας. Το δεύτερο ΑΕΙ είναι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, που έχει εκδηλώσει πρόθεση για να λειτουργήσει ιατρική και νομική σχολή.
Τα κολέγια
Ως προς τα ελληνικά κολέγια, με βάση τους οικονομικούς όρους και τις ακαδημαϊκές και κτιριολογικές προδιαγραφές που θέτει στον νόμο 5094/2024 το υπουργείο Παιδείας, θεωρείται βέβαιο ότι πολύ λίγα θα καταφέρουν να «πανεπιστημιοποιηθούν».
Σήμερα στη χώρα μας λειτουργούν 33 κολέγια, με το πρώτο να διαθέτει περί τους 10.500 φοιτητές, και το τελευταίο 45 φοιτητές, με βάση τα στοιχεία του ακαδημαϊκού έτους 2023-2024. Τα κολέγια έχουν συνολικά 32.057 σπουδαστές.
«Η καλή ποιότητα σπουδών απαιτεί καλούς διδάσκοντες, έγκυρα προγράμματα σπουδών, καλές υποδομές. Χαμηλού ακαδημαϊκού κύρους ξένα πανεπιστήμια δεν μπορούν να εγγυηθούν την ποιότητα ούτε των διδασκόντων ούτε των προγραμμάτων σπουδών».
Σύμφωνα με παράγοντες του Συνδέσμου Ελληνικών Κολεγίων, που μίλησαν στην «Κ», από τα 33 μόνο 9 κολέγια θα είναι μεταξύ όσων θα καταθέσουν τις πρώτες αιτήσεις για να αναβαθμιστούν σε πανεπιστημιακά παραρτήματα ξένων ΑΕΙ. Συγκεκριμένα είναι το Μητροπολιτικό Κολλέγιο, το Aegean, το The American College of Greece-Deree, το Mediterranean, το New York College, το BCA και το IdEF με έδρα στην Αθήνα καθώς και το Anatolia και το CITY College με έδρα στη Θεσσαλονίκη.
Από τη διαδικασία της προετοιμασίας των κολεγίων που θα καταθέσουν αίτηση, προκύπτουν κρίσιμες πτυχές του εγχειρήματος της λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ στην Ελλάδα. Ενδεικτικά, τα κολέγια αυτά θα καταθέσουν αίτηση ως παραρτήματα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, με τα οποία τώρα συνεργάζονται. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», δεν κατέστη δυνατό να υπάρξει συνεργασία κάποιου ελληνικού ιδιωτικού κολεγίου με αμερικανικά πανεπιστήμια. «Δεν είναι στη φιλοσοφία των αμερικανικών πανεπιστημίων να δημιουργούν παραρτήματα σε άλλες χώρες, ιδίως μάλιστα όταν πρόκειται για μία μικρή αγορά όπως η ελληνική. Αντιθέτως, τα αμερικανικά ιδρύματα προτιμούν να κάνουν συνεργασίες με ξένα ΑΕΙ στη βάση προγραμμάτων σπουδών που είναι πιστοποιημένα από τους αρμόδιους αμερικανικούς φορείς», τόνισε, μιλώντας στην «Κ», στέλεχος κολεγίου που θα καταθέσει αίτηση για αδειοδότηση ως πανεπιστήμιο.
Από την άλλη, ένα κοινό στοιχείο όσων εκπαιδευτικών φορέων φέρεται ότι θα καταθέσουν αιτήσεις είναι ότι –πλην των κυπριακών ΑΕΙ που θα δημιουργήσουν σχολές εκ του μηδενός– η πλειονότητα θα συνεχίσει ως κορμό με τα υπάρχοντα αντικείμενα σπουδών. Εάν υπάρξουν προσθήκες νέων τμημάτων, αυτά θα είναι για να πλαισιώσουν υπάρχοντα τμήματα σε αντικείμενα που δεν απαιτούν μεγάλες επενδύσεις (π.χ., εργαστήρια) για να δημιουργηθεί μία σχολή, η οποία συγκροτείται εκ του νόμου από τρία τμήματα από το ίδιο επιστημονικό πεδίο (π.χ. θετικών επιστημών, τεχνολογίας, υγείας, οικονομίας). Εξαίρεση αποτελεί η πρόθεση γνωστού κολεγίου να ιδρύσει ιατρική σχολή σε συνεργασία με βρετανικό πανεπιστήμιο. Εάν η συμφωνία προχωρήσει και το κολέγιο-παράρτημα βρετανικού ΑΕΙ αδειοδοτηθεί, τότε θα δημιουργηθεί η τέταρτη ιατρική σχολή στην Αθήνα, εκτός από εκείνη του Πανεπιστημίου Αθηνών και των δύο που θα ιδρύσουν τα κυπριακά ΑΕΙ.
Ενα άλλο στοιχείο είναι ότι υπάρχουν κολέγια που θα καταθέσουν αίτηση στο υπουργείο Παιδείας, συνεργαζόμενα όχι με ένα αλλά με δύο ευρωπαϊκά ΑΕΙ. Δηλαδή σε κάποια προγράμματα σπουδών θα είναι παραρτήματα του ενός ΑΕΙ και σε κάποια άλλα του δεύτερου. Ουσιαστικά εφαρμόζουν το σημερινό μοντέλο λειτουργίας τους, με συμφωνίες franchise με διαφορετικά ευρωπαϊκά ΑΕΙ για ξεχωριστά αντικείμενα σπουδών.
«Η καλή ποιότητα σπουδών απαιτεί καλούς διδάσκοντες, άρα αυξημένο εργατικό κόστος, έγκυρα προγράμματα σπουδών, καλές υποδομές, άρα αυξημένες επενδύσεις. Χαμηλού ακαδημαϊκού κύρους ξένα πανεπιστήμια δεν μπορούν να εγγυηθούν την ποιότητα ούτε των διδασκόντων ούτε των προγραμμάτων σπουδών», δηλώνει στην «Κ» ο Ιωάννης Πήτας, καθηγητής Τμήματος Πληροφορικής ΑΠΘ και διευθυντής του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης και Ανάλυσης Πληροφοριών, ο οποίος έχει κάνει σχετική μελέτη για τους όρους λειτουργίας των ιδιωτικών και δημόσιων ΑΕΙ.
«Καλύτερα κολέγιο»
Κάποιοι ιδιοκτήτες κολεγίων μάλιστα ξανασκέφτονται το βήμα, καθώς οι όροι που έχει θέσει το υπουργείο Παιδείας είναι αυστηροί και πιθανότατα δεν θα τους «πιάσουν», χάνοντας και το παράβολο των 600.000 ευρώ που απαιτείται για την αίτηση ίδρυσης μη κρατικού ΑΕΙ. Χαρακτηριστικά, όπως ανέφερε στην «Κ» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Κολλεγίων Βασίλης Δασκαλάκης, «δεν αποκλείεται κάποια κολέγια να διατηρήσουν τη σημερινή τους μορφή. Τα πτυχία μας είναι αναγνωρισμένα και χορηγούν επαγγελματικά δικαιώματα στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά. Αυτό δεν θα αλλάξει με τη λειτουργία μη κρατικών ΑΕΙ στη χώρα. Ετσι, δεν χρειάζεται να τα αναβαθμίσουμε σε πανεπιστήμιο».
Ζητούνται ομότιμοι και ομογενείς
Ο νόμος 5094 απαιτεί το 90% των διδασκόντων στα μη κρατικά πανεπιστήμια να είναι κάτοχοι διδακτορικού. Ετσι, αρκετά κολέγια στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους για την αδειοδότηση, έχουν απευθυνθεί σε πανεπιστημιακούς που έχουν αποχωρήσει από το δημόσιο πανεπιστήμιο, για να καλύψουν κομβικές θέσεις στο ακαδημαϊκό τους προσωπικό, προσθέτοντας κύρος στο εγχείρημα. Αυτοί θα δώσουν και τις κατευθύνσεις για τη διενέργεια του απαραίτητου, όπως ορίζει ο νόμος, ερευνητικού έργου από το μη κρατικό ΑΕΙ.
Από την άλλη, όπως ανέφερε στην «Κ» στέλεχος του κλάδου, για την κάλυψη των θέσεων διδασκόντων τα κολέγια θα απευθυνθούν στη μεγάλη δεξαμενή των Ελλήνων ερευνητών που βρίσκονται στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Aλλωστε η δεξαμενή έχει γεμίσει λόγω της δεκαετούς, οξείας οικονομικής κρίσης που πέρασε η Ελλάδα. Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο αυτή δεν πραγματοποιήθηκαν διορισμοί πανεπιστημιακών στα δημόσια ΑΕΙ –ή τουλάχιστον ο απαραίτητος αριθμός για να αναπληρωθούν οι συνταξιοδοτήσεις–, με αποτέλεσμα να υπάρχει πλήθος νέων διδακτόρων που είτε μετανάστευσαν στο εξωτερικό, είτε έμειναν στην Ελλάδα και εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα ή ετεροαπασχολούνται. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, συνολικά 18.233 επιστήμονες απέκτησαν διδακτορικό τίτλο από το 2010 έως και το 2019. Από το 2020 έως και το 2023 διδακτορικό πήραν άλλοι 7.619 επιστήμονες, με τους αριθμούς να κινούνται ανοδικά την τελευταία τετραετία.
Οι προσφυγές
Το 2025 θα είναι κομβικό για το εγχείρημα των μη κρατικών ΑΕΙ και για έναν άλλο λόγο. Μέσα στο έτος θα κριθεί η συνταγματικότητα του νόμου, καθώς έχουν ήδη κατατεθεί προσφυγές από την ομοσπονδία των πανεπιστημιακών ΠΟΣΔΕΠ, η οποία θεωρεί ότι η θεσμοθέτηση μη κρατικών ΑΕΙ είναι αντισυνταγματική, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζει το άρθρο 16 που απαγορεύει τη θεσμοθέτηση μη κρατικών πανεπιστημίων. Οι προσφυγές αποτελούν τροχοπέδη για κάποιους ιδιοκτήτες κολεγίων, για να καταθέσουν αίτηση «πανεπιστημιοποίησης», με δεδομένο μάλιστα ότι μέσα στο 2025 θα ξεκινήσει η συζήτηση για την αναθεώρηση του άρθρου 16.
