Στις 15 Φεβρουαρίου, μία ημέρα μετά τη γιορτή των ερωτευμένων, η Ελλάδα έγινε η 16η χώρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η 37η χώρα στον κόσμο και η πρώτη ορθόδοξη χώρα στην Ιστορία που θέσπισε το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών στον πολιτικό γάμο και στην τεκνοθεσία. Aπό τότε μέχρι σήμερα, μόνο στον Δήμο Αθηναίων έχουν παντρευτεί 32 ομόφυλα ζευγάρια.
Ο νόμος δεν προκάλεσε μαζικές αντιδράσεις. Είκοσι ένας βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας ψήφισαν κατά, ενώ 31 απείχαν από την ψηφοφορία, αλλά το κλίμα κατά τους πρώτους μήνες μετά την ψήφιση έμοιαζε να δικαιώνει εκείνους που προέβλεπαν ότι το ζήτημα θα περνούσε γρήγορα στη λήθη, μια και αφορούσε τα δικαιώματα μιας μειονότητας, χωρίς να αλλάζει τίποτε στη ζωή της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Υστερα όμως ήρθαν οι ευρωεκλογές του Ιουνίου και η μεγάλη υποχώρηση της Ν.Δ. (12 μονάδες σε σύγκριση με τις εθνικές εκλογές ένα χρόνο πριν, η οποία χρεώθηκε στη νομοθετική πρωτοβουλία, που, σύμφωνα με τους επικριτές της, ήταν ασύμβατη με την ιδεολογική ταυτότητα του κόμματος.
Τώρα, με την ασφάλεια της χρονικής απόστασης, ποια είναι τελικώς η διάγνωση; Πλήρωσε η Ν.Δ. τον γάμο; Πλήγωσε ο γάμος τους συντηρητικούς ψηφοφόρους;
Πρώτα η ακρίβεια
Ο Γιώργος Αράπογλου, γενικός διευθυντής της εταιρείας ερευνών Pulse, λέει στην «Κ» πως μετά τις ευρωεκλογές οι έρευνές τους δεν εστίασαν σε κάποιο συγκεκριμένο θέμα και στην επίδρασή του στο εκλογικό αποτέλεσμα. «Η αίσθησή μου, πάντως, είναι ότι ήταν πιο σημαντική η ακρίβεια στα τρόφιμα, στην ενέργεια, στα καύσιμα – άλλα θέματα μπορεί να λειτουργούν συμπληρωματικά ή ως δικαιολογία», τονίζει.
«Το ζήτημα δεν αποτέλεσε πρόβλημα αυτό καθεαυτό – ήταν η αφορμή για να εκδηλωθεί μια ευρύτερη δυσαρέσκεια», αναφέρει ο σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας Ευτύχης Βαρδουλάκης. Αν μη τι άλλο, αυτό που ενόχλησε κάποιους ήταν ο χειρισμός της κυβέρνησης, παρά το δικαίωμα στην ισότητα στον γάμο – «δόθηκε η εντύπωση ότι ασχολήθηκε περισσότερο με ένα θέμα που δεν απασχολεί μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης», λέει στην «Κ». Ο πολιτικός αντίκτυπος του μέτρου θα κριθεί σε βάθος χρόνου, συμπληρώνει, καθώς μπορεί μεσοπρόθεσμα η κυβέρνηση να υπέστη απώλειες προς τη Δεξιά, αλλά η πρωτοβουλία της είχε και πολλές θετικές πολιτικά πτυχές.
Οπως ο πολιτικός γάμος
«Μακροπρόθεσμα θα είναι μέρος της θετικής κληρονομιάς της κυβέρνησης, όπως ήταν ο πολιτικός γάμος για το ΠΑΣΟΚ», δηλώνει στην «Κ» ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, «εκεί δεν υπάρχει αμφιβολία». Παρ’ όλα αυτά, πιστεύει ότι πέραν του ότι δεν είναι εύκολο να υπολογίσει κανείς το άμεσο πολιτικό κόστος, στην πραγματικότητα δεν έχει τόση σημασία. «Ο τρόπος με τον οποίο συζητήθηκε δημιούργησε την αίσθηση ότι είχε κόστος και από τη στιγμή που δημιουργήθηκε, είναι σαν να ισχύει», αναφέρει. Μετά τις ευρωεκλογές έγινε ξεκάθαρο ότι ο κίνδυνος για τη Νέα Δημοκρατία έρχεται από Δεξιά, συμπληρώνει. «Υπάρχει μια λογική που λέει ότι η πολιτική είναι σαν την κουζίνα. Μισή δόση από Δεξιά, μισή από Αριστερά για να είσαι στο Κέντρο, αλλά μια άλλη λογική υποστηρίζει ότι αυτό που θα βγει δεν θα τρώγεται καθόλου», τονίζει ο ίδιος. Ο ίδιος πάντως πιστεύει ότι ήταν πολύ καλή κίνηση. «Δεν πρέπει η Νέα Δημοκρατία να τη θυσιάσει συζητώντας το ή να εκφράσει αμφιβολία, θα πρέπει να προχωρήσει σε άλλα θέματα», αναφέρει.
«Μακροπρόθεσμα θα είναι μέρος της θετικής κληρονομιάς της κυβέρνησης, όπως ήταν ο πολιτικός γάμος για το ΠΑΣΟΚ», λέει ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Στάθης Καλύβας.
«Ηταν ένα μήνυμα ισχυρό που πήγε τη Νέα Δημοκρατία προς το Κέντρο, προς την Ευρώπη, της έδωσε πολιτική πρωτοβουλία – έχω την εντύπωση ότι μετά υποχώρησε, φοβήθηκε την άνοδο των κομμάτων στα δεξιά της», λέει στην «Κ» πολιτικός επιστήμονας στο Πάντειο, ο οποίος δεν ήθελε να ονομαστεί. Αν έχασε από τον νόμο, φταίει γι’ αυτό η ίδια η κυβέρνηση, τονίζει. «Δεν το διεκδίκησε δυναμικά – αν το διεκδικούσε, θα κέρδισε στο Κέντρο», σημειώνει.
Σύμφωνα με τον Βασίλη Βαμβακά, αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ, πριν από την ψήφιση του μέτρου επανήλθε στη χώρα ακραία ρητορική και έντονη πόλωση. «Μετά την ψήφιση δεν έχουμε τόση αντιπαράθεση, αλλά εσωκομματικοί αντίπαλοι βρήκαν μια ευκαιρία να αναπτύξουν αντιπολίτευση που σε εθνικά θέματα δεν υπάρχει – σίγουρα ήταν τομή εσωτερικά», λέει στην «Κ», «αυτό είναι βέβαιο, έγινε στροφή στο επίπεδο της εσωκομματικής συνοχής».
Φάνηκε ότι η πολυσυλλεκτικότητα των μεγάλων κομμάτων έχει κάποια όρια. «Ηταν κέρδος όμως ότι κάποιοι συντηρητικοί πολιτικοί, μέσω της συζήτησης και της πραγμάτευσης της προβληματικής που έθεσε το νομοσχέδιο, ήταν τελικά σε πιο μετριοπαθή διάθεση και το ψήφισαν», τονίζει, «μέρος της συντηρητικής κοινωνίας αποδέχθηκε ότι σε ένα σύγχρονο κράτος, είναι σωστή δικαιωματική συνθήκη και αντίληψη».
Τα ευρήματα
Σύμφωνα με δεδομένα της εταιρείας ερευνών People of Greece, λίγες ημέρες πριν από την ψήφιση του νομοσχεδίου, το 50% των συμμετεχόντων σε σχετική δημοσκόπηση ήταν σύμφωνο με τη θέση της Ιεράς Συνόδου, η οποία τάχθηκε κατά του νομοσχεδίου.
Με βάση δεδομένα από τον 11ο γύρο της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Ερευνας, η οποία διεξάγεται κάθε δύο χρόνια και για την οποία τα στοιχεία στην Ελλάδα συλλέγει το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), το 70,2% των συμμετεχόντων στην έρευνα από την Ελλάδα θεωρεί ότι ομοφυλόφιλοι και ομοφυλόφιλες έχουν δικαίωμα να ζουν ελεύθερα και όπως θέλουν.
Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα έχει το δεύτερο πιο υψηλό ποσοστό, μετά τη Σερβία, όσον αφορά την αρνητική στάση απέναντι στην υιοθεσία παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια. Σύμφωνα με την έρευνα, που διεξήχθη από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Μάιο και δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, το 69,4% των ερωτηθέντων απάντησε πως διαφωνεί με την υιοθεσία.
«Σε χώρες όπως είναι η Ισλανδία, η Ισπανία, η Ολλανδία ή η Σουηδία, πάνω από 70%-80% του πληθυσμού συμφωνεί με την υιοθεσία παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια», λέει στην «Κ» η πολιτική επιστήμων και ερευνήτρια του ΕΚΚΕ Μανίνα Κακεπάκη.
Σύμφωνα με τη Νικολέττα Πικραμένου, η οποία είναι διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας και τον Οκτώβριο συνέταξε την έκθεση της «διαΝΕΟσις» για τις προκλήσεις και τις κατακτήσεις των ατόμων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, η ισότητα στον γάμο είναι το πιο παλιό αίτημα του συγκεκριμένου κινήματος. «Συγκριτικά με άλλα αιτήματα», λέει στην «Κ», «πήρε πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να γίνει». Κι αν είχε κάποιο κόστος, αυτό ήταν κατά βάσιν εις βάρος των συγκεκριμένων ατόμων, δηλώνει – «αυξήθηκε η ρητορική μίσους μέσα και έξω από τη Βουλή».
«Παντρευτήκαμε με επιτήρηση της αστυνομίας»
Ο Σταύρος Γαβριλιάδης παντρεύτηκε τον επί 17 χρόνια σύντροφό του, Δημήτρη Ελευσινιώτη, στο δημαρχείο της Νέας Σμύρνης στην Αθήνα, λίγες εβδομάδες μετά την ψήφιση του νόμου. Ηταν ο πρώτος πολιτικός γάμος ομόφυλου ζεύγους στην Ελλάδα και καθώς η αναγγελία του γάμου τους, η οποία δημοσιεύθηκε την επομένη της ψήφισης του νομοσχεδίου, είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα, δεν έλειψαν οι ομοφοβικές απειλές. «Παντρευτήκαμε με την αστυνομία από κάτω, πήγαμε με ένα φόβο στο δημαρχείο μήπως κάτι γίνει», λέει στην «Κ».
Οταν όμως ήρθε η ώρα να υπογράψουν, επικράτησε η συγκίνηση. «Είδα σε φλας μπακ τη γνωριμία μας με τον Δημήτρη, πώς ζήσαμε μαζί, πώς αναπτύξαμε βαθιά σχέση αγάπης, πώς καταφέραμε να αποκτήσουμε παιδιά», σημειώνει, εξηγώντας πως κυρίως για εκείνα ήθελαν να παντρευτούν. «Αγωνιούσαμε κάθε μέρα για τα τρία παιδιά μας», το ένα εκ των οποίων είναι βιολογικό παιδί του κ. Γαβριλιάδη και τα άλλα δύο του κ. Ελευσινιώτη, εξηγεί, «για το τι θα συνέβαινε αν, παραδείγματος χάριν, εγώ πέθαινα σε τροχαίο – το παιδί μου θα έχανε και τον άλλον του μπαμπά και τα δύο του αδέρφια, θα το έπαιρνε το κράτος· μέχρι να γίνει ο γάμος ήμασταν οικογένεια, αλλά δεν είχαμε καμία έννομη σχέση».
Εκείνο το απόγευμα τους τηλεφώνησε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. «Μας ευχήθηκε να ζήσουμε και να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας – ήταν μεγάλη τιμή», αναφέρει. Τώρα αισθάνεται δικαίωση και ανακούφιση. «Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει και η αναγνώριση από το κράτος ότι είσαι οικογένεια – η αγάπη κάνει τις οικογένειες», λέει στην «Κ», «και η αγάπη νίκησε».
«Ηταν η ώρα να γίνει»
Λίγους μήνες αργότερα, στις 20 Σεπτεμβρίου, η Μαρία Διαμάντα και η Νατάσα Αργυροπούλου έγιναν το πρώτο ομόφυλο ζευγάρι που παντρεύτηκε πολιτικά στη Χίο, μετά επτά χρόνια σχέσης. «Οταν είπαν ότι θα ψηφιστεί το νομοσχέδιο, αν και δεν πίστευα απόλυτα ότι όντως θα το ψήφιζαν, είπα στη Μαρία ότι θα της κάνω πρόταση γάμου», δηλώνει η κ. Αργυροπούλου. Ετσι κι έγινε.
Στο σπίτι ετοιμάστηκαν μαζί και ήταν εκεί και οι γονείς τους και οι φίλοι τους, όλοι μαζί πήγαν στο δημαρχείο. «Είναι πολύ περίεργο ύστερα από επτά χρόνια, επιτέλους, να μπορείς να παντρευτείς τον άνθρωπο που αγαπάς, κλαίγαμε πολύ όλοι μας», συμπληρώνει, «όταν βλέπεις τη γιαγιά και τον παππού της Μαρίας να συγκινούνται και να με λένε “εγγονή τους”, τον μπαμπά μου να κλαίει…». Στο πάρτι που ακολούθησε, όσο χόρευε με τον πατέρα της, η Νατάσα του είπε: «Θυμάσαι κάποτε που λέγαμε ότι η αδερφή μου θα έχει σοφίτα για τα γεράματά μου γιατί δεν θα με παντρευτεί ποτέ κανείς;». Γελούσαν κι έκλαιγαν μαζί.
Στο νησί δεν αντιμετώπισαν καμία αντίδραση. Μόνο κάποια σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αφορούσαν τους γονείς τους τους ενόχλησαν. «Εγραφαν ορισμένοι ότι πρέπει να ντρέπονται οι γονείς για τα παιδιά τους – εμένα η μάνα μου έκλαιγε συνέχεια από συγκίνηση, δεν με ορίζει ως άνθρωπο μόνο το γεγονός ότι αγαπάω τη Νατάσα που είναι γυναίκα, με ορίζει το αν είμαι καλός άνθρωπος», τονίζει η κ. Μαρία στην «Κ».
Ενας από τους λόγους για τους οποίους ήθελαν να παντρευτούν είναι γιατί συχνά ανησυχούσαν. Τι θα γινόταν αν μία από τις δύο έπρεπε να νοσηλευθεί; «Η άλλη δεν θα είχε κανένα δικαίωμα», λέει η κ. Αργυροπούλου. «Επρεπε να είχε ψηφιστεί εδώ και χρόνια – για πάντα θα μείνει ότι η Νέα Δημοκρατία το 2024 πέρασε το νομοσχέδιο», τονίζει στην «Κ», «όποια κυβέρνηση κι αν ήταν, ήταν η ώρα να γίνει».
