Η οδός Αμάλθειας, ένα στενό δρομάκι με διάσπαρτες κατοικίες, προσεγγίσθηκε τον περασμένο Αύγουστο από τους ανακριτικούς υπαλλήλους της Πυροσβεστικής ως το σημείο μηδέν της μεγάλης πυρκαγιάς στη Βορειοανατολική Αττική. Από τη μια πλευρά κοιτάζει στο βάθος τον Νότιο Ευβοϊκό και από την άλλη τον οικισμό του Βαρνάβα, που απέχει περίπου τρία χιλιόμετρα. Το μαύρο αποτύπωμα της φωτιάς σε ένα χωράφι αρχικά μαρτύρησε και την πιθανή αφετηρία της. Οι ανακριτικοί υπάλληλοι έκριναν ότι ξεκίνησε από εκεί, κοντά σε έναν ξύλινο στύλο ηλεκτροδότησης.
Ο Δημήτρης Ζουμπουλάκης μένει στο διπλανό σπίτι. Λέει στην «Κ» ότι την Κυριακή 11 Αυγούστου παρακολουθούσε την αναμέτρηση βόλεϊ μεταξύ ΗΠΑ και Ιταλίας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, όταν τον κάλεσε μια γειτόνισσα στο τηλέφωνο. «Τρέξε γρήγορα έξω, καιγόσαστε», φέρεται να του είπε. Δεν είχε ακόμη αντιληφθεί ο ίδιος τη φωτιά, αλλά θεωρεί ότι είχε ξεκινήσει νωρίτερα, καθώς όταν βγήκε οι φλόγες είχαν ήδη προχωρήσει αρκετά μέτρα. Ο ίδιος εκτίμησε και κατέθεσε έπειτα στους ανακριτικούς υπαλλήλους της Πυροσβεστικής ότι για τη φωτιά ευθυνόταν η επίμαχη κολόνα. Αντιλήφθηκε ότι το άγκιστρο που συγκρατούσε την «πλεξούδα» καλωδίων χαμηλής τάσης έσπασε και από την ταλάντωση λόγω του αέρα ενδεχομένως να προκλήθηκε βραχυκύκλωμα. Θεώρησε ότι ίσως κάποιος σπινθήρας ή κάποιο πυρακτωμένο μικρό κομμάτι μετάλλου έπεσαν στο έδαφος και προκάλεσαν τη φωτιά.
Κλιμάκιο της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού της Πυροσβεστικής παρέμεινε το βράδυ σε εκείνο το σημείο για φύλαξη της κολόνας και την επόμενη ημέρα ήρθαν πραγματογνώμονες, έβγαλαν φωτογραφίες και συνέλεξαν τεμάχια του καλωδίου, καθώς και έναν μεταλλικό σωλήνα για να εξετάσουν τι μπορεί να συνέβη.
Οπως αποκάλυψε η «Κ» στις 7.12, την περασμένη εβδομάδα υποβλήθηκε στον εισαγγελέα η δικογραφία της ΔΑΕΕ στην οποία περιλαμβάνεται και πόρισμα πραγματογνώμονα που φέρεται να καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα. Οπως περιγράφεται σε αυτό, η κολόνα δεν είχε καεί στο κάτω μέρος της ούτε υπήρχε κάποια ένδειξη που να υποδηλώνει ότι η φωτιά ξεκίνησε από το οδόστρωμα. Ωστόσο, ψηλά στον στύλο εντοπίστηκαν σημάδια εκδήλωσης πυρκαγιάς, καθώς και οπή στον σωλήνα μέσα από τον οποίο διερχόταν άλλος αγωγός και απώλεια υλικού σε μια μεταλλική ταινία.
Σύμφωνα με όσα φέρεται να διαπίστωσε ο πραγματογνώμονας, αποκόπηκε ένας πλαστικός σύνδεσμος που συγκρατούσε αγωγό ρεύματος, με αποτέλεσμα αυτός να έχει παρατεταμένη επαφή με σιδηροσωλήνα πάνω στον ξύλινο στύλο, να προκληθεί ηλεκτρικό τόξο και τήγματα μετάλλου να πέσουν στο έδαφος από ύψος έξι μέτρων. Ο ίδιος πραγματογνώμονας εκτίμησε ότι η φθορά στο πλαστικό εξάρτημα πιθανότατα είχε ξεκινήσει σε παρελθόντα χρόνο, αλλά δεν εντοπίστηκε και δεν αντικαταστάθηκε κατά την επιθεώρηση του δικτύου, που είχε γίνει λίγους μήνες νωρίτερα από συνεργείο συντήρησης.
Αναμένεται να κατατεθούν στις εισαγγελικές αρχές και άλλα πορίσματα πραγματογνωμόνων για το ίδιο συμβάν, ενώ ο ΔΕΔΔΗΕ δεν θέλησε να απαντήσει στην παρούσα φάση σε σχετικό ερώτημα της «Κ» για την υπόθεση.
«Είμαστε στο μάτι του βοριά», λέει ο κ. Ζουμπουλάκης. «Τι περιμένεις να συμβεί, όταν σε αυτό το σημείο χτυπάνε δυνατοί άνεμοι;». Οπως υποστηρίζει, και στο παρελθόν είχαν προκύψει προβλήματα στην περιοχή, αλλά τα είχαν αντιμετωπίσει εν τη γενέσει τους. Κατά τον ίδιο, θα έπρεπε το δίκτυο στο συγκεκριμένο σημείο να υπογειοποιηθεί, καθώς είναι εκτεθειμένο σε αντίξοες καιρικές συνθήκες.
Εχουν περάσει τέσσερις μήνες από τη μεγάλη φωτιά του Αυγούστου, η οποία ξεκίνησε από τον Βαρνάβα και έφτασε μέχρι και τον αστικό ιστό. Το δικαστικό σκέλος αυτής της υπόθεσης έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά του, όπως προκύπτει και από άλλα περιστατικά τα οποία μελέτησε η «Κ». Σε αυτά είχε εκτιμηθεί από την Πυροσβεστική ότι η αρχική εστία συνδεόταν με το δίκτυο μεταφοράς ρεύματος και χρειάστηκε να μεσολαβήσουν από επτά έως και εννέα χρόνια από την εκδήλωση εκείνων των πυρκαγιών, μέχρι την αμετάκλητη κρίση από τον Αρειο Πάγο. Σε κάποιες περιπτώσεις βγήκαν αποφάσεις στο όριο της παραγραφής.
Ιούλιος 2015
Νεάπολη Λακωνίας
Τον Μάιο του 2023 κρίθηκε αμετάκλητα από τον Αρειο Πάγο ότι η πυρκαγιά που έκαψε περισσότερα από 52.000 στρέμματα στη Λακωνία τον Ιούλιο του 2015 είχε ξεκινήσει από το δίκτυο μεταφοράς ρεύματος. Κατά τη διάρκεια της κατάσβεσης ένα Canadair είχε πραγματοποιήσει αναγκαστική προσγείωση στις πλαγιές του Φαρακλού. Οι πιλότοι διασώθηκαν, αλλά το αεροσκάφος καταστράφηκε έπειτα ολοσχερώς από τις φλόγες.
Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, που είναι σε γνώση της «Κ», τα πρώτα ευρήματα από την αυτοψία της Πυροσβεστικής, καθώς και την πραγματογνωμοσύνη που ακολούθησε, έδειχναν ότι η αρχική εστία βρισκόταν σε ξερά χόρτα και φρύγανα σε απόσταση 20 μέτρων από ξύλινη κολόνα ηλεκτροδότησης. Στο σημείο είχε φτάσει πρώτα συνεργείο της ΔΕΗ και παρέδωσε έπειτα στους ανακριτικούς υπαλλήλους καλώδιο μήκους 51,15 μέτρων, παρότι θα έπρεπε κανονικά να φτάνει τα 78 μ., με αποτέλεσμα να μην μπορεί «να διαγνωστεί θερμική αλλοίωση του αποκοπέντος αγωγού ή τήγματα αυτού κατά την αποκοπή του».
Τελικά το δικαστήριο έκρινε ότι η φωτιά είχε προκληθεί λόγω πλημμελούς συντήρησης σε μονωτήρες ηλεκτρικών εκκενώσεων. Μάρτυρας είχε καταθέσει ότι 17 ημέρες νωρίτερα σε απόσταση ενός χιλιομέτρου υπήρχαν σπινθηρισμοί σε άλλο στύλο από διαρροές λόγω υγρασίας και υπάλληλοι του ΔΕΔΔΗΕ είχαν επέμβει τότε για να αποκατασταθεί εκεί το πρόβλημα. Οπως υποστήριξαν και άλλοι μάρτυρες, οι μονωτήρες δεν είχαν πλυθεί ή αντικατασταθεί τουλάχιστον από το 2006. Σε έγγραφο που περιλαμβάνεται στη δικογραφία, η Πυροσβεστική Υπηρεσία Μολάων σημείωνε 38 συμβάντα από το 2014 έως το 2021 στα οποία εκτιμούσε ότι η αιτία πυρκαγιάς συνδεόταν με το δίκτυο μεταφοράς ρεύματος στη Δημοτική Ενότητα Βοιών Μονεμβασιάς.
Περίπου είκοσι ημέρες μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς, με τη σύμφωνη γνώμη της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, αντικαταστάθηκαν όλοι οι αγωγοί του δικτύου της περιοχής που είχε επηρεαστεί από την πυρκαγιά. Μετά την αμετάκλητη απόφαση του Αρείου Πάγου έχει ανοίξει ο δρόμος για την εκδίκαση αγωγών αποζημιώσεων που έχουν καταθέσει πυρόπληκτοι της περιοχής στα αστικά δικαστήρια.
Μάιος 2013
Βαμβακόπουλο Χανίων
Χρειάστηκε να περάσουν εννέα χρόνια μέχρι να βγει αμετάκλητη απόφαση για την καταστροφική φωτιά που είχε ξεσπάσει στις 29 Μαΐου 2013 στην περιοχή Βαμβακόπουλο Χανίων. Από την αυτοψία της Πυροσβεστικής και την πραγματογνωμοσύνη διαπιστώθηκε ότι πάνω από το σημείο έναρξης της πυρκαγιάς διερχόταν δίκτυο της ΔΕΗ με ξύλινους στύλους και μεταλλικούς αγωγούς. Εκεί βρέθηκαν πεσμένοι και κομμένοι μεταλλικοί αγωγοί, οι οποίοι έφεραν ίχνη από βραχυκύκλωμα και είχαν πολλά σημεία παραμορφωμένα από τήξη του μετάλλου.
Οπως αναφέρεται στη δικογραφία, «αιτία του βραχυκυκλώματος αποτέλεσε η συνύπαρξη τριών παραγόντων και ειδικότερα τα μεγάλα βέλη καμπυλότητας των ηλεκτροφόρων αγωγών, οι ισχυροί άνεμοι και η ύπαρξη καλαμιών και υψηλών και πυκνών κλαδιών ανάμεσα από τα οποία διέρχονταν οι αγωγοί. Η αυξημένη αυτή χαλάρωση των αγωγών έπρεπε να είχε αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της τακτικής συντήρησης του δικτύου».
Αυτόπτης μάρτυρας κατέθεσε ότι πριν από την εκδήλωση της πυρκαγιάς είχε δει σπινθηρισμούς. Η μαρτυρία του κρίθηκε αξιόπιστη από τις δικαστικές αρχές λόγω της εγγύτητας της οικίας του με τον επίμαχο στύλο.
Από την πλευρά του υπεύθυνου συντήρησης του δικτύου, ο οποίος είχε βρεθεί κατηγορούμενος, υποστηρίχθηκε ότι το πιθανό σημείο εκκίνησης της πυρκαγιάς ήταν άλλο, 300 μέτρα πιο μακριά από εκείνο που είχε υποδείξει η Πυροσβεστική. Στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο καθηγητής του ΕΜΠ υποστήριξε ως μάρτυρας υπεράσπισης του κατηγορουμένου ότι δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί βραχυκύκλωμα στο συγκεκριμένο δίκτυο. Το δικαστήριο δεν δέχτηκε τους ισχυρισμούς του, σημειώνοντας ότι το συμπέρασμά του βασίστηκε σε θεωρητικούς μαθηματικούς υπολογισμούς και εφαρμογές εντός εργαστηρίου, ενώ ο ίδιος είχε επισκεφθεί την περιοχή αρκετούς μήνες αργότερα.
Τον Ιούλιο του 2022 η υπόθεση έκλεισε αμετάκλητα έπειτα από απόφαση του Αρείου Πάγου και ήδη έχουν εκδικαστεί σε πρώτο βαθμό κάποιες από τις αγωγές των πληγέντων εκείνης της φωτιάς. Τον Νοέμβριο του 2023 επιδικάστηκε σε κάτοικο αποζημίωση 10.000 ευρώ από το Μονομελές Πρωτοδικείο Χανίων για τις ζημιές που είχε υποστεί. Εκκρεμεί γι’ αυτή την περίπτωση η απόφαση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου έπειτα από έφεση του ΔΕΔΔΗΕ.
Μάιος 2013
Φιλιατρά
Το καλοκαίρι του 2020 ο Αρειος Πάγος κλήθηκε να κρίνει την απόφαση αστικού δικαστηρίου για την αγωγή που είχαν καταθέσει δύο κάτοικοι των Φιλιατρών. Είχαν περάσει επτά χρόνια από τον σοβαρό τραυματισμό τους. Σύμφωνα με τη δικογραφία, τον Μάιο του 2013 μια γυναίκα προσπάθησε με ένα κλαδί ελιάς να σβήσει μια φωτιά που εξαπλωνόταν προς το σπίτι της και το οικόπεδό της. Η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική και η ορατότητα περιορισμένη. Ξαφνικά ένιωσε να τη διαπερνά δυνατό ρεύμα και έχασε τις αισθήσεις της. Οταν την εντόπισε ο ανιψιός της, αρχικά θεώρησε ότι είχε λιποθυμήσει από τις αναθυμιάσεις. Επιχείρησε να τη μεταφέρει, αλλά «αισθάνθηκε έντονο σωματικό κλονισμό και έχασε τις αισθήσεις του».
Η Πυροσβεστική Υπηρεσία Γαργαλιάνων διαπίστωσε ότι είχε σπάσει τμήμα οριζόντιας τραβέρσας σε μια κολόνα, με αποτέλεσμα να κρεμάσει ηλεκτροφόρος αγωγός. Από την ταλάντωση ήρθε σε επαφή με κλαδιά, σχηματίστηκε ηλεκτρικό τόξο και προκλήθηκε πυρκαγιά. Στην ευθεία του πεσμένου αγωγού βρέθηκαν απανθρακωμένα τρία ζώα, πιθανότατα σκυλιά. Το ηλεκτρικό τόξο που είχε σχηματιστεί ήταν αόρατο στους δύο παθόντες που προσέγγισαν το σημείο και έπαθαν ηλεκτροπληξία.
Από την πλευρά των εναγομένων υποστηρίχθηκε ότι η πτώση της τραβέρσας δεν οφειλόταν σε ελαττωματική κατασκευή ή πλημμελή συντήρηση αλλά σε γεγονότα για τα οποία δεν είχε ευθύνη, όπως πτώση κεραυνού ή καύτρες φωτιάς. Οι ισχυρισμοί δεν έγιναν δεκτοί από το δικαστήριο. Ο Αρειος Πάγος επικύρωσε τη δευτεροβάθμια απόφαση, κρίνοντας ότι οι δύο τραυματίες έπρεπε να αποζημιωθούν.
_____________________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Πυροσβέστης σβήνει τις τελευταίες μικροεστίες σε καμένη έκταση κοντά στην Πεντέλη τον περασμένο Αύγουστο. Μια βλάβη σε ξύλινο στύλο του δικτύου ηλεκτροδότησης προκάλεσε την πυρκαγιά, που κατέκαψε περισσότερα από 100.000 στρέμματα στην Αττική. Φωτ. ΑP /Michael Varaklas
