Η πρόληψη και ο προσυμπτωματικός έλεγχος για έγκαιρη ανίχνευση της βλάβης οδήγησαν σε αποτροπή 4,75 εκατ. θανάτων από καρκίνο στις ΗΠΑ μέσα σε 45 έτη. Την τεράστια συμβολή της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης καταδεικνύει μελέτη που δημοσιεύθηκε (brief report) την προηγούμενη Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου στο JAMA Oncology.
Σύμφωνα με τη μελέτη, μόνο στις ΗΠΑ το διάστημα από το 1975 έως το 2020, αποφεύχθηκαν συνολικά 5,94 εκατομμύρια θάνατοι από καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και του προστάτη, με την πρόληψη και τον προσυμπτωματικό έλεγχο να έχουν παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην αποτροπή του 80% των θανάτων (4,75 εκατομμύρια θάνατοι).
Οπως σημειώνουν οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (νοσοκομείο «Αλεξάνδρα») της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής), Παναγιώτα Ζαχαράκη (βιολόγος) και Θάνος Δημόπουλος (τ. πρύτανης, καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας) αναφερόμενοι στη μελέτη, η θνητότητα από καρκίνο έχει μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, αλλά η συμβολή των διαφορετικών παρεμβάσεων στον συνεχή έλεγχο του καρκίνου και στην αποφυγή των θανάτων από τη νόσο δεν έχει αξιολογηθεί συστηματικά. Στόχος της μελέτης ήταν να ποσοτικοποιηθεί η συμβολή των παρεμβάσεων αυτών. Για τον λόγο αυτό αξιοποιήθηκαν μοντέλα που χρησιμοποιούν δεδομένα θνητότητας από καρκίνο σε επίπεδο πληθυσμό, ενώ δημοσιευμένα μοντέλα από το «Δίκτυο Μοντελοποίησης Παρέμβασης και επιτήρησης Καρκίνου» (Cancer Intervention and Surveillance Modeling Network) επεκτάθηκαν για τον υπολογισμό των θανάτων από καρκίνο που αποφεύχθηκαν. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα των ΗΠΑ σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, τη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου, την επιβίωση του καρκίνου, τη θνησιμότητα λόγω άλλων αιτιών, καθώς και τη διάδοση και τα αποτελέσματα της πρόληψης, του προσυμπτωματικού ελέγχου και της θεραπείας.
Ετσι, με βάση τη μελέτη, υπολογίσθηκε ότι την περίοδο των 45 ετών που εξετάσθηκε, απετράπησαν 5,94 εκατομμύρια θάνατοι ασθενών με καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας, του παχέος εντέρου, του πνεύμονα και του προστάτη. Οι προσπάθειες πρόληψης του καρκίνου και προσυμπτωματικού ελέγχου απέτρεψαν οκτώ στους δέκα από αυτούς τους θανάτους, ήτοι 4,75 εκατομμύρια άτομα. Η συμβολή κάθε παρέμβασης διέφερε ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου. Οπως κατέδειξε η μελέτη, η πρόληψη είχε τη μεγαλύτερη συμβολή στην αποτροπή του θανάτου στον καρκίνο του πνεύμονα. Ειδικότερα, στο 98% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα που αποφεύχθηκαν, βασική αιτία ήταν η μείωση του καπνίσματος. Σημειώνεται ότι στους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα ο προσυμπτωματικός έλεγχος κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ενώ η θεραπεία έως το 2014 ήταν σε μεγάλο βαθμό παρηγορητική. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο ο έλεγχος του καπνού βρέθηκε να έχει συνεισφέρει στην αποφυγή 3,45 εκατ. θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα στις ΗΠΑ το διάστημα 1975-2020. Σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, στο σύνολο των θανάτων που απετράπησαν, αυτό έγινε χάριν στον προσυμπτωματικό έλεγχο και στην αφαίρεση των πρόδρομων αλλοιώσεων του καρκίνου. Επίσης, κατά την περίοδο της μελέτης η θεραπεία των ασθενών που είχαν εντοπίσει τον καρκίνο σε προσυμπτωματικό έλεγχο ήταν πολύ πιο ήπια.
Από το σύνολο των θανάτων από καρκίνο του προστάτη που απετράπησαν, σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις (56%) αυτό οφειλόταν στην πρόληψη ή/και στην έγκαιρη ανίχνευσή του σε προσυμπτωματικό έλεγχο. Το αντίστοιχο ποσοστό σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του παχέος εντέρου ήταν 79%. Αντίθετα, δεδομένης της ανάπτυξης πολύ αποτελεσματικών θεραπειών για τον καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια της περιόδου της μελέτης, ο προσυμπτωματικός έλεγχος εκτιμήθηκε ότι αφορούσε μια μειοψηφία των θανάτων που απετράπησαν και συγκεκριμένα το 25%. Οι αποτελεσματικές θεραπείες αντιπροσώπευαν τους υπόλοιπους θανάτους που αποφεύχθηκαν.
Στην Ελλάδα
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα από τα μέσα του 2022 και ξεκινώντας με το πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά» για τον προσυμπτωματικό έλεγχο καρκίνου του μαστού υλοποιείται το Εθνικό πρόγραμμα «Προλαμβάνω». Στο πλαίσιο αυτό, έως σήμερα 600.000 γυναίκες έχουν κάνει δωρεάν μαστογραφία και σε 33.000 εξ αυτών υπήρχαν ευρήματα, πάνω από 20.000 γυναίκες έχουν κάνει εξετάσεις για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και μισό εκατομμύριο πολίτες έχουν κάνει self test για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, με 500 παραπεμπτικά για κολονοσκόπηση και βιοψία να έχουν ήδη εκδοθεί.
Οι αριθμοί
98% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα απετράπησαν λόγω της μείωσης του καπνίσματος.
56% των θανάτων από καρκίνο του προστάτη αποφεύχθηκαν λόγω προσυμπτωματικού ελέγχου ή/και έγκαιρης ανίχνευσης.
79% των θανάτων από καρκίνο του παχέος εντέρου που απετράπησαν ήταν λόγω πρόληψης και προσυμπτωματικού ελέγχου ή/και έγκαιρης ανίχνευσης.
25% των θανάτων από καρκίνο του μαστού αποφεύχθηκαν λόγω προσυμπτωματικού ελέγχου ή/και έγκαιρης ανίχνευσης.
100% των θανάτων από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας απετράπησαν λόγω προσυμπτωματικού ελέγχου και έγκαιρης ανίχνευσης.
