Φέτος 21.865 θύματα κατήγγειλαν τη βία που δέχονται εντός της οικογένειάς τους για το πρώτο δεκάμηνο του 2024, σε σχέση με 11.743 πέρυσι, μία αύξηση της τάξης του 86,2%.
Τα στοιχεία που παραχώρησε στην «Κ» η Ελληνική Αστυνομία είναι αποκαλυπτικά για όσα μπορεί να συμβαίνουν πίσω από κλειστές πόρτες και όχι μόνο.
Η ενδοοικογενειακή βία παραμένει κυρίως έμφυλη. Οι γυναίκες θύματα έφτασαν τις 15.571 και οι άνδρες θύματα τις 5.583. Οι περισσότερες καταγγελίες που κατατέθηκαν φέτος αφορούσαν την κακοποίηση σε σύζυγο (5.900 καταγγελίες), έπειτα την κακοποίηση σε τέκνο (3.169 καταγγελίες) και στη συνέχεια σε μόνιμο σύντροφο (3.019 καταγγελίες), τέως μόνιμο σύντροφο (2.599 καταγγελίες) και γονέα (2.265 καταγγελίες).
Από τις παραπάνω κατηγορίες η μεγαλύτερη αύξηση σε σχέση με πέρυσι σημειώθηκε στις καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία σε πρώην σύντροφο (157%), καθώς από 996 περιστατικά που κατέγραψε η ΕΛ.ΑΣ. το 2023, φέτος το σύνολο φτάνει τα 2.559.
Αλλες πολυπληθείς κατηγορίες είναι οι καταγγελίες με θύμα αδελφό ή αδελφή (1.557) και τέως σύζυγο (1.384). Επίσης οι καταγγελίες με θύματα εγγόνια έφτασαν τις 147, ανίψια τις 115 και παππούδες/γιαγιάδες τις 86.
Σχολιάζοντας τα παραπάνω στοιχεία, η Ματίνα Σιώμου, ψυχολόγος στη μη κερδοσκοπική οργάνωση Διοτίμα, αναφέρει πως η ενδοοικογενειακή βία είναι κυρίως έμφυλη, αλλά δεν αφορά μόνο την ενδοσυντροφική σχέση (συζυγική, συντροφική), παρότι αυτή είναι η συνηθέστερη.
Η βία λειτουργεί σαν προσάναμμα σε ένα περιβάλλον που επιτρέπει την ανάφλεξή της, δηλαδή την κλειστή, πυρηνική οικογένεια, ενώ η πρώτη σπίθα συνήθως φουντώνει όταν το θύμα αποφασίζει να εγκαταλείψει τον δράστη και το σπίτι. Κατά συνέπεια ο κακοποιητής νιώθει πως χάνει τον έλεγχο που έχει απέναντι στο θύμα και τότε συντελούνται οι περισσότερες γυναικοκτονίες. «Αυτό είναι μία απάντηση και στην αύξηση των καταγγελιών από γυναίκες προς τους πρώην συντρόφους τους. Οι κακοποιητές-τέως σύντροφοι νιώθουν ότι χάνουν την εξουσία τους κατά τον χωρισμό και έτσι εξακολουθούν να κακοποιούν και να παρενοχλούν την τέως σύντροφό τους», εξηγεί η ειδικός.
Η βία λειτουργεί σαν προσάναμμα σε ένα περιβάλλον που επιτρέπει την ανάφλεξή της, δηλαδή την κλειστή, πυρηνική οικογένεια, ενώ η πρώτη σπίθα συνήθως φουντώνει όταν το θύμα αποφασίζει να εγκαταλείψει τον δράστη και το σπίτι.
Κατά την Κική Πετρουλάκη, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας, που παρέχει στήριξη και συμβουλευτική σε γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας, αν κάτι πρέπει να αποσαφηνιστεί είναι πως η αύξηση των καταγγελιών δεν οφείλεται στο ότι οι γυναίκες απέκτησαν φωνή. «Δεν είναι ότι οι γυναίκες δεν μιλάνε. Οι γυναίκες και μιλάνε και μιλούσανε, απλώς δεν τις άκουγε κανείς», σημειώνει.
Οπως εξηγεί, πέρα από την αυτεπάγγελτη πλέον καταγραφή και το σχηματισμό δικογραφίας από τις αρμόδιες αρχές για όλα τα αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας, ένα μέρος αυτής της αύξησης οφείλεται και στο γεγονός ότι από τον Μάιο όλες οι σχετικές καταγγελίες καταγράφονται στον νόμο 3500/2006 και όχι στον Ποινικό Κώδικα.
Δεν είναι ότι οι γυναίκες δεν μιλάνε. Οι γυναίκες και μιλάνε και μιλούσανε, απλώς δεν τις άκουγε κανείς.
«Προηγουμένως υπήρχε μία σύγχυση με περιστατικά που καταγράφονταν διπλά. Πλέον η καταγραφή γίνεται με πιο ξεκάθαρο τρόπο, αν και θα έπρεπε να ποινικοποιηθούν και άλλες μορφές βίας όπως η εξύβριση, ο ακραίος έλεγχος, η ψυχολογική και οικονομική βία», τονίζει η κ. Πετρουλάκη.
Περίπου 3.000 παιδιά θύματα ενδοοικογενειακής βίας
Αν και οι γυναίκες είναι τα περισσότερα θύματα σε όλες τις περιπτώσεις, υπάρχει μία κατηγορία που το φύλο δεν παίζει καθοριστικό ρόλο στην κακοποίηση: τα παιδιά. Φέτος οι καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία από τέκνα φτάνουν τις 3.169, ενώ συνολικά 2.830 ανήλικοι καταγράφηκαν ως θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Ειδικότερα από τις 15.571 γυναίκες θύματα, οι 1.500 ήταν ανήλικες και από τους συνολικά 5.583 άνδρες-θύματα, κάτω των 18 ετών ήταν οι 1.330.
«Περίπου το ¼ των ανδρών που έχουν πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας είναι ανήλικοι, ενώ στις γυναίκες το ποσοστό αυτό φτάνει το 10%. Βλέπουμε δηλαδή πως ανήλικα έχουν καταγγείλει κάποιον από το οικογενειακό τους περιβάλλον για ενδοοικογενειακή βία», εξηγεί η κ. Πετρουλάκη.
Περίπου το ¼ των ανδρών που έχουν πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας είναι ανήλικοι, ενώ στις γυναίκες το ποσοστό αυτό φτάνει το 10%.
Από την πλευρά της η κ. Σιώμου τονίζει πως μία εξήγηση αυτής της αύξησης των καταγγελιών είναι η αλλαγή στον τρόπο αποδοχής της βίας. «Πλέον τα παιδιά μπορούν να καταγγείλουν τη βία που υφίστανται. Πέρα από αυτό, όμως, η πρόσβαση στο διαδίκτυο αλλά και η γενικότερη κινητοποίηση έχουν ως αποτέλεσμα συμπεριφορές που παλιά ήταν ανεκτές και θεωρούνταν αναμενόμενες μέσα στο σπίτι, πλέον οι ανήλικοι να τις αντιλαμβάνονται ως κακοποιητικές και τις καταγγέλλουν».
Γονείς καταγγέλλουν τα παιδιά τους για βία
Αυξημένο είναι και το νούμερο των καταγγελιών για ενδοοικογενειακή βία τέκνων προς γονείς. Με τις καταγγελίες συνολικά για βία στους γονείς να φτάνουν τις 2.265, και σε αυτή την κατηγορία τα περισσότερα θύματα είναι γυναίκες. Οπως προσθέτει η κ. Πετρουλάκη, σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως κακοποιείται η μητέρα που είναι αρκετά ηλικιωμένη. Σε αυτό συμφωνεί και η κ. Σιώμου αναφέροντας πως «υπάρχουν στοιχεία που επιβεβαιώνουν πως οι γυναίκες δέχονται βία από τους γιους τους λόγω της πατριαρχίας, ενώ υπάρχουν και γυναικοκτονίες από αυτό».
Αν κάτι δημιουργεί πάντως εντύπωση στις ειδικούς είναι η καταγραφή της ΕΛ.ΑΣ. για ανήλικους δράστες ενδοοικογενειακής βίας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η «Κ» οι συνολικοί άνδρες δράστες για ενδοοικογενειακή βία για το 2023 φτάνουν τους 15.413, τη στιγμή που το 2023 ήταν 8.424, δηλαδή μία αύξηση της τάξεως του 83%. Από τους 15.413, οι ανήλικοι δράστες ήταν 255 (σε σχέση με 106 το 2023). Ειδικότερα φέτος έγιναν 31 καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία από ανήλικους έως 7 ετών, 10 καταγγελίες για αγόρια 1-13 ετών και 214 καταγγελίες για εφήβους 13 έως 18 ετών.
Από την άλλη, οι γυναίκες-δράστριες για ενδοοικογενειακή βία το 2024 είναι 3.565 από 1.958 που είχαν καταγραφεί πέρσι. Από τις 3.565 δράστριες, οι 77 ήταν ανήλικες, σε σχέση με 34 πέρσι.
«Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι έχει καταγραφεί δράστης ενδοοικογενειακής ένα παιδί με ηλικία έως 7 ετών. Εκτός και αν είναι μία μορφή μπούλινγκ μεταξύ αδελφών, ξαδερφών κ.λπ. που έχει καταγγελθεί, προκαλεί απορία πάντως το νούμερο», σημειώνει η κ. Πετρουλάκη.
Ανάγκη για περισσότερα μέτρα και στοιχεία
Κατά την κ. Πετρουλάκη τα παραπάνω δεδομένα είναι τα περισσότερα που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή για την ενδοοικογενειακή βία, καθώς στο σύστημα της δικαιοσύνης δεν κοινοποιείται κανένα δεδομένο με αποτέλεσμα να μην υπάρχει δυνατότητα παρακολούθησης έστω και συγκεντρωτικών στοιχειών. Αναφορικά με το πόσες υποθέσεις μπήκαν στο αρχείο και γιατί, αλλά και πόσες αθώωθηκαν/καταδικάστηκαν και με ποια ποινή, ή και πόσοι περιοριστικοί όροι δόθηκαν, η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας τονίζει πως τα στοιχεία είναι χρήσιμα ώστε να δουν οι αρμόδιοι φορείς τα λάθη και να διορθώσουν τις αντίστοιχες πολιτικές και νομοθεσίες.
Τα στοιχεία από μόνα τους όμως σε καμία περίπτωση δεν επαρκούν, τη στιγμή μάλιστα που τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και με βάση την έκθεση αξιολόγησης που παρέδωσε στη χώρα μας η GREVIO πριν από περίπου ένα χρόνο είναι πολλά και αναγκαία.
Σύμφωνα με την κ. Πετρουλάκη, τα μέτρα που προέχουν και πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα στην Ελλάδα είναι τα εξής:
- Περιοριστικοί όροι και προστασία των θυμάτων με επείγοντα χαρακτήρα, όπως η έξωση των κακοποιητών από το σπίτι από τη στιγμή της καταγγελίας.
- Επιπλέον νομοθεσία σχετικά με την επιμέλεια, τα δικαιώματα επίσκεψης και την ασφάλεια των παιδιών και της κακοποιημένης μητέρας.
- Κινητοποίηση φορέων για τα θύματα που καταγγέλλουν και όχι το αντίθετο, δηλαδή θύματα που «τρέχουν» από φορέα σε φορέα αναζητώντας προστασία.
- Δημιουργία ενός συστήματος προστασίας παιδιών, καθώς συχνά οι γυναίκες εγκλωβίζονται σε μία κακοποιητική σχέση εξαιτίας των παιδιών και η εκδικητικότητα των δραστών πατάει πάνω στα παιδιά.
*Αν είστε θύμα:
- Καλέστε το 100.
- Αν δεν μπορείτε να μιλήσετε, στείλτε γραπτό μήνυμα (sms) στο 100, με: Ακριβή διεύθυνση – Ονοματεπώνυμο – Είδος επείγουσας ανάγκης (π.χ. «κινδυνεύει η ζωή μου», «δέχομαι βία από τον/τη σύζυγό μου»).
- Εάν εσείς δεν μπορείτε να επικοινωνήσετε με το 100, ζητήστε από κάποιον άλλον να ειδοποιήσει τις Αρχές για εσάς (π.χ. από κάποιον οικείο ή τον γιατρό σας).
- Αναζητήστε ιατρική περίθαλψη και πείτε στον γιατρό όλη την αλήθεια.
- Υποβάλλετε μήνυση στο πλησιέστερο Αστυνομικό Τμήμα ή στο πλησιέστερο Γραφείο Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, όπου υπάρχει.
- Για κατευθύνσεις και οδηγίες, τηλεφωνήστε ή στείλτε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) στις Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Ελληνικής Αστυνομίας, που βρίσκονται σε όλη την επικράτεια (Δείτε εδώ τα τηλέφωνα και τις διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, e-mail, των Υπηρεσιών).
- Καλέστε τη Γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, που απευθύνεται σε γυναίκες, για ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλευτική και φιλοξενία σε ξενώνες. Επικοινωνία και μέσω e-mail στο [email protected].
Εικονογράφηση: Michael Kirki
