Αν κλείσεις για λίγο τα μάτια, μπερδεύεσαι. Η αρχοντική σκάλα του κτιρίου της Αναγνωστικής Εταιρείας Κερκύρας, παρότι φιγουράρισε σε ταινία με τη Ρένα Βλαχοπούλου, αποτελεί μια μαγική πύλη εισόδου στον ευρωπαϊκό 19ο αιώνα. Πορτρέτα επιφανών λογοτεχνών μάς καλωσόρισαν, πλάι στα κατάφορτα ράφια με δερματόδετους τόμους. Στις σάλες αυτές είναι παρούσα η Ιστορία αυτοπροσώπως. Πρόκειται για το παλαιότερο πνευματικό ίδρυμα της πατρίδας μας, με αδιάκοπη λειτουργία από το 1836, κάτι για το οποίο μπορεί να υπερηφανεύεται ο θεσμός. «Αλλά να θεωρεί μέγιστη υποχρέωσή του τη συνέχιση ενός πολύτιμου κληροδοτήματος», μας λέει ο επίτιμος πρόεδρός της Γιάννης Πιέρης. Μας περίμενε, μαζί με τον νυν πρόεδρο Θανάση Μακρή και τον επιστημονικό διευθυντή της Εταιρείας, Δημήτρη Ζυμάρη, πλάι σ’ ένα παλιό γραφείο του 18ου αιώνα που χρησιμοποιούσε ο Καποδίστριας. «Μέσα στα σχεδόν 190 χρόνια ζωής η Αναγνωστική Εταιρεία έχει καταφέρει να προσαρμόζεται στις ανάγκες των καιρών. Ξεκίνησε σαν μια πατριωτική και πολιτική λέσχη και μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα (1864) στράφηκε στη διάσωση της πολιτισμικής ταυτότητας», αναφέρει ο τελευταίος.
«Σήμερα έχει ανοιχτεί στην κοινωνία, παραμένοντας μια κιβωτός που θέλει να μεταλαμπαδεύσει τις αξίες του φιλελεύθερου πνεύματος στους νέους: ενεργό συμμετοχή στα πράγματα της πόλης, σεβασμό στο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον, γνώση της ιστορικής παρακαταθήκης της Κέρκυρας. Εκπονούμε στοχευμένα ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα στα οποία υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση», συμπληρώνει ο Θανάσης Μακρής, ενώ ο κ. Πιέρης μάς εξηγεί ένα χρήσιμο «κλειδί» κατανόησης του τόπου και των ανθρώπων του: «Το νησί μας δεν είναι μόνον η καθ’ ημάς Δύση για την Ελλάδα, αλλά ένας λώρος της βυζαντινής κληρονομιάς. Εδώ συνέρρευσαν πρόσφυγες –λόγιοι, καλλιτέχνες, προσωπικότητες– μετά την πτώση της Πόλης από όλη τη βυζαντινή επικράτεια. Μας μπόλιασαν. Οι λιτανείες λ.χ., που διατηρήσαμε για αιώνες, από εκεί προέρχονται. Αυτό το συμμετοχικό πνεύμα των Κερκυραίων –που συμβάλλει στην αντοχή θεσμών, όπως η Αναγνωστική αλλά και οι φιλαρμονικές μας– ανάγεται σε αυτή την ιδιαίτερη σχέση με το Βυζάντιο».
Μουσικοί δεσμοί
Η λατρεία για τη μουσική εξακολουθεί και σήμερα να είναι η συγκολλητική ουσία της τοπικής κοινωνίας, μας διαβεβαιώνει ο μουσικολόγος, καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και διευθυντής του μουσείου της Παλαιάς Φιλαρμονικής, Κώστας Καρδάμης. Τον συναντήσαμε στην έδρα της τελευταίας, ένα ιστορικό κτίριο στην καρδιά της παλιάς πόλης. «Στράφηκα ως παιδί στη μουσική από τις λιτανείες, αλλά και από τις δημόσιες συναυλίες. Το συλλογικό βίωμα έγινε και προσωπικό μου. Σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ελλάδας, η μουσική μας δεν είναι μόνο συνδεδεμένη με κοινωνικά γεγονότα, όπως γάμος, κηδεία ή πανηγύρι, αλλά και με την καθημερινότητα στον δημόσιο χώρο. Υπάρχουν 16 μπάντες στο νησί εκ των οποίων τρεις στην πόλη. Η Φιλαρμονική μας, λ.χ., που είναι η αρχαιότερη, ιδρύθηκε το 1840 από τον Μάντζαρο, με τους μαθητές του να είναι οι πρώτοι δάσκαλοι. Ακόμη και σήμερα ένας έφηβος στην Κέρκυρα θα πάει να ακούσει όπερα, όχι μόνο ποπ και ροκ. Κι αυτό διότι του έχει δοθεί η δυνατότητα από την ηλικία των 6-7 χρόνων να μπει στην εκμάθηση ενός οργάνου και να συμμετέχει λίγο αργότερα σε ένα σύνολο. Διαμορφωτική εμπειρία για τους 120 μαθητές που δεχόμαστε κάθε χρόνο. Η μαθητεία είναι δωρεάν και ο θεσμός μας χρηματοδοτείται από τα μέλη του, χωρίς οικονομική κρατική υποστήριξη. Ταυτόχρονα υπάρχει περιουσία την οποία διαχειριζόμαστε σοφά. Και έτσι αντέξαμε και στην οικονομική κρίση και την καραντίνα».
«Η μουσική εδώ είναι ένα συνεκτικό στοιχείο που πάντα έφερνε κοντά τους αστούς με τους ανθρώπους της υπαίθρου, τις διαφορετικές γενιές, τους ξένους με τους ντόπιους», συνεχίζει. «Σε άλλες πόλεις ανά την Ελλάδα γίνονται σήμερα δράσεις για τον εθελοντισμό. Εδώ μπαίνοντας σε μια μπαντίνα ή στους προσκόπους (δημοφιλής θεσμός κι αυτός), ένα παιδί τον μαθαίνει στην πράξη, όπως και τη συλλογικότητα και την ανοχή. Και έρχεται σε επαφή με την πνευματικότητα, πράγμα εξαιρετικά χρήσιμο σε μια κοινωνία που βγάζει τα προς το ζην από τις υπηρεσίες, τον τουρισμό. Είναι ισχυρό αντίδοτο. Το πιο σπουδαίο: ο μαθητής αφομοιώνει την ομαδική προσπάθεια, τον κόπο, την αυτοπειθαρχία. Δεν είναι τυχαίο ότι κανένα νεαρό σε ηλικία μέλος της Φιλαρμονικής μας δεν έχει ποτέ εμφανίσει θέματα κοινωνικοποίησης, βίας, θυμού, χρήσης ναρκωτικών, παραβατικής συμπεριφοράς. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα παιδιά μας δεν θα δουν ΤikΤok, όμως χάρις στη μουσική έχουν άλλη αίσθηση του ανήκειν», τονίζει.
«Δεν είναι ο μεγάλος αριθμός αφίξεων που δημιουργεί τα προβλήματα, αλλά οι πολύ κακές υποδομές. Πρόκειται για χρόνια προβλήματα που θα έπρεπε το πολιτικό προσωπικό να λύσει».
Η περιδιάβαση μας είχε ανοίξει την όρεξη με τον Νίκο Κοκκαλιά και ήταν ευχής έργον ότι βρεθήκαμε να τρώμε από τα χέρια της Καλής Δοξιάδη. Μαγείρισσα τρανή, κηπουρός δεινή και ταλαντούχα συγγραφέας, έχει ένα από τα ωραιότερα αρχοντικά στο νησί. «Εγώ την Κέρκυρα την ερωτεύτηκα με το που κατέβηκα από το αεροπλάνο, πριν από 50 χρόνια και την τελευταία δωδεκαετία ζω μόνιμα. Η φύση της, ο συνδυασμός του ξερού βράχου, του κυπαρισσιού, της ελιάς με το μπλε της θάλασσας δεν υπήρχε στο Αιγαίο ούτε η ώσμωση πόλης και χωριών. Η ιδιαίτερη ταυτότητα του νησιού βγαίνει και από τα δύο. Θυμάμαι ότι αρχικά υπήρχε μια σύγκρουση και αυτό το καταλάβαινα μελετώντας την κουζίνα. Στην πόλη, λ.χ., οι συνταγές είχαν επιρροές από την Ιταλία, τη Γαλλία και αλλού. Στα χωριά ήταν περισσότερο cucina povera, η ευρεσιτεχνία της μαγείρισσας με ό,τι παρήγαγε ο τόπος, αλλά με πολλή φαντασία», λέει η κ. Δοξιάδη, που μέσα σε αυτά τα 50 χρόνια έχει δει πολλά να έχουν αλλάξει προς το καλύτερο, αλλά και προς το χειρότερο.
Στον κήπο των λέξεων
«Το κερκυραϊκό ιδίωμα έχει υποχωρήσει. Η τραγουδιστή προφορά δεν πολυυπάρχει. Κάποιες λέξεις επιβιώνουν. Μόλις τελείωσα το τρίτο μυθιστόρημα που έχω εμπνευστεί από το νησί. Oταν είχα παραδώσει το πρώτο, ο διορθωτής είχε προβληματιστεί αν πρέπει να βάλουμε γλωσσάρι. Aρχισα να γράφω στα γεράματα γιατί πάντα ήθελα να το κάνω, αλλά δεν είχα ποτέ τον καιρό. Κι εκεί που ασχολιόμουν με τα φυτά, τώρα έχω αφοσιωθεί στον “κήπο των λέξεων”», μας έλεγε την ώρα που γλείφαμε τα δάχτυλά μας από τη νοστιμιά των φαγητών της, που ήταν όλα πειραγμένες κερκυραϊκές συνταγές. «Αν πω ότι είμαι Κερκυραία, θυμώνουν οι γηγενείς που με θεωρούν Αθηναία. Αν πω ότι δεν είμαι, θα μου απαντήσουν: “Τόσα χρόνια και δεν έχεις γίνει ακόμα;”, οπότε έχω βρει τη λύση. Λέω πως είμαι ντόπια εξ υιοθεσίας. Υπάρχουν ξένοι που λατρεύουν την Κέρκυρα και τη θεωρούν δεύτερη πατρίδα τους, από Βρετανούς αριστοκράτες που μένουν απομονωμένοι (καμιά φορά λέμε γελώντας την έκφραση Kensington by the sea) έως ανθρώπους από άλλες εθνικότητες που έχουν αποκτήσει σπίτια στα χωριά, τα αποκατέστησαν με πολλή αγάπη και είναι πλήρως ενταγμένοι. Ορισμένοι εξ αυτών φεύγουν πια το καλοκαίρι διότι δεν αντέχουν τη ζέστη και τον πολύ κόσμο. Η κατάσταση γίνεται κάθε χρόνο όλο και πιο δύσκολα διαχειρίσιμη για όσους ζουν εδώ και υποφέρουν από τον υπερτουρισμό».
Η φετινή σεζόν ήταν όντως η δυσκολότερη που έχει ζήσει πάντως το νησί: «Υπήρχε συνεχόμενη ζέστη και υγρασία, με διακοπές νερού και ηλεκτρικού ρεύματος. Οι μεγάλες μονάδες όπως η δική μας το έλυσαν αυτό με δικές τους γεωτρήσεις και γεννήτριες, αλλά οι μεσαίες και οι μικρότερες υπέφεραν και έμεναν εκτεθειμένες στους πελάτες τους, δίχως να φταίνε οι ξενοδόχοι», μας είπε ο Μπάμπης Βούλγαρης, απόγονος μιας εκ των πλέον ιστορικών οικογενειών του νησιού, που είχε πριν από μερικές δεκαετίες στην ιδιοκτησία της το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνος. Ο ευγενέστατος σαραντάρης είναι πρόεδρος του συλλόγου Ξενοδόχων και φέτος ήρθε αντιμέτωπος με πολλές προκλήσεις, καθώς τα προβλήματα ήταν έντονα. «Αυτή η συζήτηση για τον υπερτουρισμό στη δική μας περίπτωση νομίζω ότι έχει λάθος στόχευση και κάνει κακό. Δεν είναι ο μεγάλος αριθμός αφίξεων που δημιουργεί τα προβλήματα, αλλά οι πολύ κακές υποδομές: δρόμοι, ύδρευση, ηλεκτρικό δίκτυο, παλαιότερα ήταν και τα σκουπίδια. Πρόκειται για χρόνια προβλήματα που θα έπρεπε το πολιτικό προσωπικό να λύσει και τα οποία χειροτερεύουν κάθε έτος. Σε αυτά προσθέστε και την κλιματική αλλαγή. Ολοι αισθάνονται ότι έχουν φτάσει στο όριό τους. Είναι λογικό. Η αλήθεια είναι ότι αν και τα τελευταία χρόνια έγινε τεράστια προσπάθεια αναβάθμισης καταλυμάτων και υπηρεσιών, με πολλά πια πεντάστερα ξενοδοχεία, οι υποδομές έμειναν στη δεκαετία του 1970», λέει ο κ. Βούλγαρης, που αναδεικνύει έναν ακόμη παράγοντα: «Η δε βραχυχρόνια μίσθωση έφτασε τις 36.000 κλίνες μόνο στο Airbnb, την ώρα που εμείς εν συνόλω έχουμε 50.000, χωρίς να υπολογίζει κανείς τα rooms to let. Αυτό δημιουργεί κοινωνικά προβλήματα με άνοδο των ενοικίων και πολλοί αστυνομικοί, δάσκαλοι και γιατροί μάς παίρνουν τηλέφωνο διότι ψάχνουν κλειστά ξενοδοχεία να μείνουν τον χειμώνα. Δεν βρίσκουν στέγη. Ας μη μιλήσουμε και για τον στόλο των ενοικιαζομένων που αυξάνεται, ενώ τα οδικά δίκτυα θέλουν βελτίωση εδώ και τώρα», επισημαίνει ο ίδιος. «Τα πάντα στην Κέρκυρα είναι τουρισμός. Είναι η ατμομηχανή που σέρνει όλα τα βαγόνια, με εισοδήματα που επιστρέφουν στην κοινωνία, η οικονομία είναι μια αλυσίδα. Δεν ζούμε μόνο εμείς οι επαγγελματίες από το πεδίο αυτό, ζουν όλοι τελικά. Αν σχεδιαστούν σωστά ορισμένα πράγματα δεν έχουμε τίποτε να ζηλέψουμε από τους πιο διάσημους προορισμούς στον κόσμο».
Ο κ. Βούλγαρης έχει δίκιο πως η οικονομία στην Κέρκυρα είναι μονοκαλλιέργεια. Το αντιλαμβάνεται κανείς όταν βλέπει με θλίψη ότι οι περισσότεροι ντόπιοι έχουν ξεχάσει τα χιλιάδες ελαιόδενδρά τους και δεν μαζεύουν τους καρπούς. «Ο τουρισμός ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 τόσο μαζικά που σχεδόν δεν σου επέτρεπε να ασχοληθείς με κάτι άλλο. Χάθηκε η αγροτιά, οι τέχνες, τα παραδοσιακά επαγγέλματα που σου δίνουν άλλη υπομονή και γνώση σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών», επισημαίνει ο Απόστολος Πατούνης, από τους λίγους βιοτέχνες στην Κέρκυρα που έχει κρατήσει έως σήμερα τη δουλειά των προγόνων του.
Διατηρεί μία ιστορικότατη σαπωνοποιία στην πόλη: «Η επιχείρησή μας στεγάζεται σε κτίριο του 1891 με δραστηριότητα που εντάσσεται στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Ξεκίνησε το 1850 από τη Ζάκυνθο. Είχα σπουδάσει μηχανολόγος μηχανικός στην Αγγλία και εργαστεί αρκετά χρόνια στην Αθήνα, ακόμη και στο εξωτερικό, στη Σαουδική Αραβία. Κάποια στιγμή ο πατέρας μου αποφάσισε στα 78 του να κλείσει τη δουλειά. Σκέφτηκα ότι σε μια στιγμή θα μπορούσε να χαθεί μια σαπωνοποιία που έθρεψε πολλές γενιές. Ετσι λοιπόν μαθήτευσα πλάι του για εννιά χρόνια. Η απόφασή μου δεν του άρεσε καθόλου, διότι πίστευε ότι προδίδω τη μόρφωση και καταπιάνομαι με κάτι που δεν έχει μέλλον. Διαψεύστηκε και εγώ δεν το μετάνιωσα καθόλου. Κι αυτό διότι ανά τον κόσμο υπάρχει μεγάλη ζήτηση για τέτοια προϊόντα που είναι φτιαγμένα με αγνά υλικά. Παράγουμε 20 καζανιές τον χρόνο, με ένα τόνο σαπούνι τη φορά, με εξαγωγές στην Ιαπωνία, στη Γερμανία και αλλού. Οσο κι αν λένε οι ντόπιοι ότι δεν αντέχουν άλλο κόσμο και έχουν φτάσει στα όριά τους από τους επισκέπτες, νομίζω ότι δεν το εννοούν διότι ξέρουν ότι ζουν από αυτό το τουριστικό εισόδημα. Ολοι θέλουν να δουν πώς θα βγάλουν πιο εύκολα χρήματα, είναι μια κοντόφθαλμη λογική που δεν μπορεί να μας πάει μακριά. Απλώς γκρινιάζουν, αλλά αν εξαγγελθούν μέτρα περιορισμού αφίξεων θα ακουστούν τόσες αντιδράσεις που δεν θα γίνει τίποτε».
Δεν χορταίνεται να βλέπεις τη θάλασσα και τα μνημεία
Μια χορωδία που γίνεται αρμός της κοινότητας και τα αντισώματα στην εμπορευματοποίηση
Στο ιστορικό ξενοδοχείο της πόλης, το Corfu Palace, συναντήσαμε τη Βαλεντίνα Φίλη, η οποία εργάζεται στο σερβίρισμα του πρωινού και τη θυγατέρα της, Σταυρούλα, που κάνει μεταπτυχιακό στην Ολλανδία, έχοντας ολοκληρώσει έναν κύκλο σπουδών στη Βρετανία. Η κ. Φίλη ήρθε στην Ελλάδα το 1992, ενώ ο σύζυγός της που είναι οικοδόμος προηγήθηκε κατά δύο χρόνια. Η καταγωγή της οικογένειας είναι από το Σμήνετσι, χωριό της Βορείου Ηπείρου.
«Μόλις τελειώσω τις σπουδές αρχίζω δουλειά στην εταιρεία Jacobs με τους καφέδες, θέλω να μείνω 2-3 χρόνια σίγουρα, έχω καλό μισθό και καλή ποιότητα ζωής. Αν εργαζόμουν στην Κέρκυρα ή στην Αθήνα, δεν θα κέρδιζα τόσα λεφτά», λέει η Σταυρούλα, προσθέτοντας: «Το να μη βασανίζεσαι από την οικονομική αβεβαιότητα σε κάνει ελεύθερο να χαρείς τη ζωή σου. Επίσης, οι εταιρείες είναι πιο μεγάλες και σου δίνουν περισσότερες ευκαιρίες να δοκιμάσεις άλλες θέσεις, να εξελιχθείς».
Μας λέει ότι ως παιδί πήγαινε να βρει τους παππούδες της στην Αλβανία: «Οταν με ρωτάνε στην Ολλανδία από πού είμαι, λέω πως είμαι από την Ελλάδα. Ελληνίδα αισθάνομαι. Μεγαλώνοντας στην Κέρκυρα δεν έχω δεχτεί μπούλινγκ, αλλά πάντα είχα και το χιούμορ ως όπλο για να αντιμετωπίζω δύσκολες καταστάσεις. Βλέπουμε σήμερα περιστατικά κακοποίησης σε ανηλίκους και αυτά οφείλονται κυρίως στις οικογένειες, στις αξίες που έχουν δώσει οι γονείς στα παιδιά. Πήρα αγάπη από τη μάνα και τον πατέρα μου, από θείες, από ξαδέλφια, από τους παππούδες. Δεν ένιωσα ποτέ μόνη. Οι συγγενείς μας είναι σκορπισμένοι σε διάφορα μέρη ανά την Ελλάδα και είναι τέλειο να κάνω επισκέψεις σε όλους. Τα νέα παιδιά στην Κέρκυρα σπουδάζουν πολλές φορές και σε καλές σχολές. Πολλά από αυτά, όμως, έχουν περιουσία ή σπίτια που μπορεί να τα κάνουν Airbnb. Ετσι, αντί να εργαστούν πάνω στις σπουδές τους, πάνε στον τουρισμό. Εγώ που δεν είχα αυτόν τον παράγοντα έχω και μεγαλύτερη ελευθερία να διαλέξω τι θα κάνω για το μέλλον μου. Οι γονείς μου γεννήθηκαν στην Αλβανία, εργάστηκαν πολύ σκληρά για να έχουμε εμείς καλύτερη ζωή. Ετσι έμαθα και εγώ. Να είμαι καθαρή, εργατική, να μη λέω ψέματα και να μην αφήνω να με εκμεταλλεύονται, να μη χρωστώ λεφτά σε κανέναν, να προοδεύω και να είμαι ο εαυτός μου». «Το όνειρό μου δεν είναι να την καμαρώσω όπως θέλω εγώ, αλλά όπως θέλει εκείνη για τον εαυτό της. Ο,τι θέλει η καρδιά της, εγώ μαζί της», λέει η Βαλεντίνα.
«Η γενιά μου έχει χρέος να διορθώσει τα πράγματα στο νησί. Εχω μια αισιοδοξία διότι βλέπω ότι οι συνομήλικοί μου διαθέτουν πολύ περισσότερη ευαισθησία με το τι και πώς κτίζεται».
Η ενσωμάτωση
Η Αθηναία ιστορικός τέχνης Μαρίνα Παπασωτηρίου μετακόμισε στην Κέρκυρα πριν από 15 χρόνια για να αναλάβει τη θέση της επιμελήτριας στο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης: «Με καλοδέχτηκαν από την πρώτη στιγμή, με ζεστασιά και αγάπη. Είναι ένας πανέμορφος τόπος και ένιωθα τυχερή που τα μάτια μου κάθε μέρα, οδηγώντας προς τη δουλειά, έβλεπαν τη θάλασσα και τα μνημεία. Δεν χορταίνεται αυτό με τίποτε. Το παρελθόν δεν είναι μια αόρατη αίσθηση, είναι εκεί μπροστά σου, ένα απτό σημείο αναφοράς. Επίσης, για τους ντόπιους και για τους μη Κερκυραίους, υπάρχουν θεσμοί και δράσεις που σε ενσωματώνουν στην κοινωνία, νιώθεις μέλος μιας ομάδας. Ξέρω ανθρώπους, λ.χ., που δεν θα έχαναν την πρόβα της χορωδίας, είναι κάτι ιερό γι’ αυτούς. Υπάρχει συμμετοχικότητα στα κοινά της πόλης που δεν βρίσκεις σε άλλο μέρος της Ελλάδας. Η Παλιά Πόλη δεν είναι σκηνικό, ένα αδειανό κέλυφος, είναι ένα ζωντανό μνημείο με κατοίκους που αντέχουν να ανεβαίνουν τρία πατώματα με τα πόδια, που αντιμετωπίζουν ζέστη και κρύο χωρίς να μπορούν να βάλουν κλιματιστικά».
Οντως η Κέρκυρα είναι πανέμορφη, αλλά την ασχημαίνει η κακή δόμηση, πρωτίστως τα τουριστικά καταστήματα με σουβενίρ και χώρους εστίασης των δεκαετιών ’70 και ’80 που βλέπει κανείς σε όλο το οδικό δίκτυο. «Η γενιά μου έχει χρέος να διορθώσει τα πράγματα στο νησί. Εχω μια αισιοδοξία διότι βλέπω ότι οι συνομήλικοί μου διαθέτουν πολύ περισσότερη ευαισθησία με το τι και πώς κτίζεται, τι γίνεται με τη φύση με την κλιματική αλλαγή. Δεχόμαστε λόγω τουρισμού και παγκοσμιοποίησης τρομερές πιέσεις και πρέπει να χειριστούμε την παράδοσή μας και την ιστορία μας με τρόπο καινοτόμο και με φρέσκια ματιά, να διατηρήσουμε τις πολλές πτυχές που συνθέτουν την ιδιοσυγκρασία του Κερκυραίου και να μην την ομογενοποιήσουμε για λόγους εμπορευματοποίησης ή ευκολίας», λέει ο Δημήτρης Ασωνίτης, ο οποίος σπούδασε αρχαιολόγος αλλά εργάζεται στον τουρισμό, σε μια αποκατεστημένη ενετική έπαυλη όπου γίνονται γάμοι.
Τελικά ποια είναι η κερκυραϊκή ταυτότητα; «Πολυπρισματική. Ενα ψηφιδωτό, έως τώρα με μεγάλη αφομοιωτική δύναμη. Συχνά, βέβαια, η πόλη αναμετριέται με ένα απώτερο εξιδανικευμένο παρελθόν, συμβολικά πιο ένδοξο από το παρόν, και αυτό φέρνει αμηχανία», λέει ο Δημήτρης Ζυμάρης. «Η Κέρκυρα ήταν πρωτεύουσα δύο δυτικών ημιαυτόνομων κρατών, της Επτανήσου Πολιτείας και του Ιονίου Κράτους, είχε την Ιόνιο Ακαδημία, το πρώτο ελληνικό πανεπιστήμιο (1824), ανέδειξε εμβληματικές προσωπικότητες. Και το 1864, που ενώθηκε με την Ελλάδα, από μια πόλη ευρωπαϊκών χαρακτηριστικών έγινε μια απομακρυσμένη επαρχία ενός νέου βαλκανικού κράτους – πρώην οθωμανικής επαρχίας. Αυτό ήταν ένα σοκ που επηρέασε τους αστούς Κερκυραίους, οι οποίοι για δύο-τρεις γενιές μεγάλωσαν με την ανάμνηση αυτής της τομής. Ενώ υπήρξε ένας άλλος αξιακός και πνευματικός κώδικας, η Κέρκυρα έπρεπε να προσαρμοστεί στον κρατικό ελληνικό κορμό. Στο συλλογικό υποσυνείδητο των Κερκυραίων, λόγω αυτού του τραύματος, καλλιεργήθηκε αποστασιοποίηση από το παλιό και ταυτόχρονα αναπτύχθηκε η πίεση της εποχής να έρθει το καινούργιο. Από την άλλη, σε πολλά χωριά το ηλεκτρικό ρεύμα ήρθε μόλις το 1968 και μέσα σε 15 χρόνια οι κάτοικοι είχαν βγάλει ήδη πολλά χρήματα από τον τουρισμό. Από τον “πολιτισμό της φωτιάς” πέρασαν κατευθείαν στη μεταβιομηχανική εποχή. Πώς να καταφέρεις να διαχειριστείς αυτό το άλμα σε μια γενιά; Εντούτοις, ο βηματισμός μας έχει βελτιωθεί θεαματικά. Και υπάρχουν πολλοί συνεκτικοί δεσμοί και υγιείς συλλογικότητες που αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία το μέλλον».
Θεματοφύλακες της παράδοσης σε μια Κέρκυρα που αλλάζει
Ο Απόστολος Πατούνης με τους συνεργάτες του παράγουν 20 καζανιές σαπούνι τον χρόνο στην παραδοσιακή σαπωνοποιία που κληρονόμησε από τους προγόνους του, οι οποίοι την ξεκίνησαν το 1850. Η Καλή Δοξιάδη, «Κερκυραία εξ υιοθεσίας», μας μαγείρεψε στο υπέροχο αρχοντικό της πειραγμένες κερκυραϊκές συνταγές, όπως σούπα, μοσχάρι βραστό και κοκκινογούλια. Εκτός από δεινή μαγείρισσα, είναι λογοτέχνις και κηπουρός. Ο μουσικολόγος Κώστας Καρδάμης μας ξενάγησε στο Μουσείο της Παλαιάς Φιλαρμονικής, της αρχαιότερης εκ των τριών συνόλων της πόλης που ίδρυσε ο ίδιος ο Μάντζαρος. Μας εξήγησε πως η μουσική ενώνει τις γενιές. Η Βαλεντίνα Φίλη, με καταγωγή από τη Βόρειο Ηπειρο, εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα το 1992. Καμαρώνει την κόρη της, Σταυρούλα, που πήρε το πρώτο πτυχίο στην Αγγλία και τώρα κάνει το μεταπτυχιακό της στην Ολλανδία. Η ιστορικός τέχνης Μαρίνα Παπασωτηρίου έδωσε νέα πνοή στο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στην Κορακιάνα. Είναι Αθηναία και ζει στην Κέρκυρα εδώ και 15 χρόνια.
______________________________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό. Ο Δημήτρης Ζυμάρης, επιστημονικός διευθυντής της Αναγνωστικής Εταιρείας, πλάι στον επίτιμο πρόεδρο Γιάννη Πιέρη και στον νυν πρόεδρο Θανάση Μακρή. Είναι το παλαιότερο πνευματικό ίδρυμα της χώρας. [NIKOΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]
