Θα το περνούσε ξανά. Οπως και στην πρώτη δίκη, έτσι και στο Εφετείο, περίμενε ότι θα επιχειρούσαν να μετακυλίσουν σε εκείνη, στο θύμα, το βάρος της ευθύνης. Θα κατέθετε πάλι κεκλεισμένων των θυρών, όπως είχε ζητήσει, αλλά στην ίδια αίθουσα θα βρισκόταν ο θύτης, ο παλιός προπονητής της στην ιστιοπλοΐα, που την κακοποιούσε σεξουαλικά όταν ήταν ανήλικη. Η Αμαλία Προβελεγγίου μπορεί να ήξερε πλέον τη διαδικασία, να μην προσδοκούσε ότι όλα θα τελείωναν σε μία ημέρα, όμως αυτή η γνώση έκανε το φορτίο ακόμη πιο δυσβάσταχτο.
«Οι λεπτομέρειες που πρέπει να επαναλάβεις, το κλίμα μέσα στο δικαστήριο, είναι ψυχοφθόρο, είναι βαρύ», λέει η 25χρονη στην «Κ». Η κατάθεσή της στο Μικτό Ορκωτό Εφετείο Αθηνών κράτησε τρεις συνεδριάσεις. Η Αμαλία παρακολούθησε και τις καταθέσεις των γονιών της, αλλά έπειτα απείχε από την υπόλοιπη διαδικασία. Ηθελε να διαφυλάξει την ψυχική της υγεία, έπρεπε να προχωρήσει στη ζωή της. Τον περασμένο Ιούλιο το δικαστήριο επέβαλε στον δράστη ίδια ποινή με την πρωτόδικη. Κάθειρξη 13 ετών για κατάχρηση ανηλίκου σε ασέλγεια, χωρίς ελαφρυντικά. Κρίθηκε, όμως, αθώος κατά πλειοψηφία για το αδίκημα του βιασμού, με την πρόεδρο να μειοψηφεί υπέρ της ενοχής του. Μια απόφαση που κάνει σήμερα το θύμα να αισθάνεται «εν μέρει δικαιωμένη».
Ηταν μια υπόθεση ορόσημο, η πρώτη δίκη του ελληνικού #MeToo. Το 2022 λίγες ημέρες μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας σε πρώτο βαθμό, η Αμαλία είχε μιλήσει στην «Κ». «Στο τέλος της ημέρας σε δικαιώνει μόνο που ξέρεις ότι είναι στη φυλακή. Είναι πολύ απελευθερωτικό», είχε πει τότε. Μετά και την τελεσίδικη κρίση λέει ότι έχει φύγει ένα βάρος από πάνω της. «Είναι μέσα μου πολύ νωπό ακόμη, αλλά εάν δεν το έκανα θα το μετάνιωνα για πάντα. Υπήρξαν στιγμές που σκέφτηκα εάν αξίζει. Στιγμές που ζορίστηκα. Αλλά στο τέλος ένιωσα ότι εάν δεν το είχα κάνει δεν θα μπορούσα ποτέ να το κατευνάσω όλο αυτό μέσα μου, να εξελιχθώ. Δεν θα το ξεχάσω, αλλά θα συνυπάρχω με αυτό. Κέρδισα τη ζωή μου πίσω», τονίζει.
Η ταινία
Το σθένος που χρειάστηκε γι’ αυτή τη διαδρομή και οι δυσκολίες που κλήθηκε να αντιμετωπίσει αποτυπώνονται στο ντοκιμαντέρ «Tack», μια ταινία της Βάνιας Τέρνερ σε παραγωγή του Onassis Culture. Εχοντας ήδη αποσπάσει διακρίσεις σε πολυάριθμα φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, το ντοκιμαντέρ ξεκινάει τη Δευτέρα την κινηματογραφική του διανομή στον «Δαναό». Η επιλογή της ημέρας έχει τον δικό της συμβολισμό, καθώς η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.
Η κάμερα ακολουθούσε με σεβασμό και διακριτικότητα την Αμαλία, σχεδόν επί δύο χρόνια. Κατέγραφε τις σκέψεις και τις αντιδράσεις της, τις βασανιστικές αναβολές της δίκης σε πρώτο βαθμό και την επίδραση που ασκούσε αυτή η εξέλιξη στην οικογένειά της. Για την ίδια, όπως λέει στην «Κ», η ταινία λειτουργεί σαν ένα ημερολόγιο. Οταν την είδε για πρώτη φορά ένιωσε ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία είχε μεγαλώσει, είχε ωριμάσει, ακόμη κι αν δεν είχε μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλλωστε, όπως εξηγεί η ίδια, στην αρχή όλης αυτής της πορείας ένιωθε τον εαυτό της «μικρό και φοβισμένο». Δεν ήξερε πώς να χειριστεί τα πράγματα ούτε πού θα κατέληγε η απόφασή της να καταγγείλει τον προπονητή της.
Η κίνηση της Σοφίας Μπεκατώρου να μιλήσει δημόσια για την κακοποίηση που η ίδια είχε υποστεί, παρακίνησε και την Αμαλία. Στο ντοκιμαντέρ η χρυσή Ολυμπιονίκης της ιστιοπλοΐας τονίζει ότι ο συμβολισμός της δίκης είναι τεράστιος. «Σαν να δικάζονται τα στερεότυπα της ελληνικής κοινωνίας, παρά το ίδιο το αδίκημα. Είναι η πρώτη περίπτωση στον αθλητισμό που θα οδηγήσει τις υπόλοιπες», λέει. Η Αμαλία μοιράστηκε το δικό της τραύμα, κατήγγειλε τον θύτη, κατέθεσε στο δικαστήριο, ενώ όπως έχει συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις, αρμόδιοι αθλητικοί παράγοντες αλλά και εκπρόσωποι των Αρχών είχαν επιλέξει να σιωπήσουν επί χρόνια. Η Αμαλία έκανε «tack», έτσι αποκαλείται στην ιστιοπλοΐα η αλλαγή πορείας.
«Οι ένορκοι αντικατοπτρίζουν την κοινωνία. Υπάρχει μια λανθασμένη οπτική για το πώς πρέπει να δείχνει κάποιος που έχει βιασθεί. Περιμένουν να δουν έναν άνθρωπο που θα κλαίει όλη μέρα, που δεν θα μπορεί να βγει από το σπίτι του, ούτε να δουλέψει. Εναν άνθρωπο που θα είναι μόνο αυτό, το τραύμα θα έχει γίνει η ταυτότητά του και δεν θα μπορεί να υπάρξει αλλιώς. Οποιοσδήποτε έχει υποστεί κάτι παρόμοιο το παλεύει μέσα του για χρόνια, αλλά δεν είναι η ταμπέλα του. Είμαστε στο 2024 και έχουν αυτές τις αντιλήψεις, μου φαίνεται τρομακτικό», λέει η Αμαλία Προβελεγγίου.
Η εικόνα του θύματος
Πριν από δύο χρόνια η Αμαλία είχε πει στην «Κ» ότι υπήρξαν στιγμές που ένιωσε «σκουπίδι» από την τακτική της υπεράσπισης να αμφισβητήσει την αξιοπιστία της. «Οτι εγώ “έφταιγα”. Και που ήμουν 11 χρόνων, εγώ “με δόλιους τρόπους τον παραπλανούσα”», είχε δηλώσει. Αυτό που της μένει μετά την ολοκλήρωση της δίκης σε δεύτερο βαθμό είναι η στρεβλή απαίτηση που υπάρχει για την εικόνα που πρέπει να έχουν τα θύματα.
«Οι ένορκοι αντικατοπτρίζουν την κοινωνία. Υπάρχει μια λανθασμένη οπτική για το πώς πρέπει να δείχνει κάποιος που έχει βιασθεί. Περιμένουν να δουν έναν άνθρωπο που θα κλαίει όλη μέρα, που δεν θα μπορεί να βγει από το σπίτι του, ούτε να δουλέψει. Εναν άνθρωπο που θα είναι μόνο αυτό, το τραύμα θα έχει γίνει η ταυτότητά του και δεν θα μπορεί να υπάρξει αλλιώς», λέει. «Οποιοσδήποτε έχει υποστεί κάτι παρόμοιο το παλεύει μέσα του για χρόνια, αλλά δεν είναι η ταμπέλα του. Είμαστε στο 2024 και έχουν αυτές τις αντιλήψεις, μου φαίνεται τρομακτικό».
Η σκηνοθέτιδα Βάνια Τέρνερ έχει καλύψει ανθρωπιστικές κρίσεις στη Μέση Ανατολή, στην Ευρώπη και την υποσαχάρια Αφρική, έχει εκτεθεί σε επώδυνες ιστορίες, αλλά όπως λέει στην «Κ» η εμπειρία της δίκης στην υπόθεση της Αμαλίας τη συγκλόνισε. «Η βία συνεχίζεται στα δικαστήρια, απλώς με διαφορετική μορφή», τονίζει αναφερόμενη στις προσπάθειες αποδόμησης της προσωπικότητας της Αμαλίας και της οικογένειάς της κατά την υπεράσπιση του δράστη. «Υπάρχει μια βασική έλλειψη εκπαίδευσης για το πώς λειτουργεί το τραύμα. Οταν έχεις ανθρώπους που είναι τόσο βαθιά τραυματισμένοι και βρίσκουν το κουράγιο να έρθουν σε ένα δικαστήριο, όπου πρέπει να πουν με κάθε λεπτομέρεια αυτό που έχουν ζήσει όταν ήταν παιδιά, μπορεί να μη θυμούνται ακριβώς τον τόπο ή τον χρόνο», επισημαίνει.
Αυτά τα στερεότυπα δεν ευδοκιμούν μόνο στη χώρα μας. Κατά την προβολή του ντοκιμαντέρ στην Ταϊβάν, στο Κίεβο και σε άλλα μέρη του κόσμου, μέλη τοπικών κινημάτων #MeToo πλησίαζαν τη σκηνοθέτιδα για να μοιραστούν τις δικές τους εμπειρίες. «Αυτό δείχνει την καθολικότητα του θέματος», τονίζει η ίδια.
Η Αμαλία λέει πως όταν συναντήθηκαν πρώτη φορά με τη Βάνια Τέρνερ και τη συνεργάτιδά της, Μαρία Σιδηροπούλου, δέχτηκε να την ακολουθήσει η κάμερα γιατί ένιωσε προστασία με τον τρόπο που την προσέγγισαν. «Είπα ότι είμαι θετική, εάν όλη αυτή η προσπάθεια που κάνω μπορεί να βοηθήσει κάποιον», λέει.
Ως παιδί, βιώνοντας επί σειρά ετών την κακοποίηση από τον προπονητή της, η Αμαλία είχε μάθει να διαχειρίζεται μόνη της τις δύσκολες καταστάσεις. Στην πρώτη δίκη δεν είχε ψυχολογική υποστήριξη, θεωρούσε ότι έτσι έπρεπε να πορευτεί. Στο Εφετείο άλλαξε στάση. «Κατάλαβα ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να μη μοιραστώ όλο αυτό το βάρος. Δεν είναι διαγωνισμός, να πω ότι τα κατάφερα μόνη μου. Ζήτησα βοήθεια από μια εξαιρετική ψυχολόγο. Ολα αυτά τα τραύματα από την παιδική ηλικία, την οποία δεν έζησα σωστά, βγαίνουν μπροστά μου. Αλλά έχω μπει σε μια διαδικασία να τα διαχειριστώ, να καταλάβω όλες τις πτυχές του εαυτού μου. Το να ζητάς βοήθεια είναι πολύ σημαντικό, δεν είναι κατακριτέο», λέει.
Πέρυσι η Αμαλία ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο τμήμα Φυσικοθεραπείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Ασκεί το επάγγελμα και παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα σε σχολή μαγειρικής. «Τα κατάφερα», τονίζει. «Αυτό είναι το αποτύπωμα. Ηταν πολύ μακρύς ο δρόμος, είχε πολλά ψυχολογικά σκαμπανεβάσματα. Υπήρξαν στιγμές που δεν ήθελα να σηκωθώ από το κρεβάτι μου. Τα κατάφερα, για εμένα, τους γονείς μου, τις αδελφές μου. Στο τέλος, ανεξαρτήτως της απόφασης που πάρθηκε, είμαστε νικητές που προχωρήσαμε μπροστά και μιλήσαμε. Ηταν ένας κύκλος που έπρεπε να κλείσει και μέσα μου».
Αγώνας διαρκείας 14 ετών
2010 – Το γεγονός
Ο προπονητής ιστιοπλοΐας ξεκινάει τις ασελγείς πράξεις με θύμα την Αμαλία Προβελεγγίου όταν εκείνη ήταν 11 ετών. Η κακοποίηση συνεχίζεται μέχρι τα 14 της.
2021 – Η καταγγελία
Η Αμαλία μίλησε στους γονείς της το 2013. Το 2021 μοιράστηκε με τη Σοφία Μπεκατώρου την ιστορία της. Η υπόθεση πήρε τη δικαστική οδό.
2024 – Τελεσίδικη κρίση
Τον Ιούλιο το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Αθηνών επέβαλε στον δράστη ίδια ποινή με την πρωτόδικη: κάθειρξη 13 ετών για κατάχρηση ανηλίκου σε ασέλγεια, χωρίς ελαφρυντικά.
Το ντοκιμαντέρ «Tack» της Βάνιας Τέρνερ, σε παραγωγή του Onassis Culture, ξεκινά την κινηματογραφική του διανομή από το CineDoc στον Δαναό στις 25 Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.
Κεντρική φωτό: «Υπήρξαν στιγμές που δεν ήθελα να σηκωθώ από το κρεβάτι μου. Τα κατάφερα, για εμένα, τους γονείς μου, τις αδελφές μου. Στο τέλος, ανεξαρτήτως της απόφασης που πάρθηκε, είμαστε νικητές που προχωρήσαμε μπροστά και μιλήσαμε. Ηταν ένας κύκλος που έπρεπε να κλείσει και μέσα μου», λέει στην «Κ» η Αμαλία Προβελεγγίου. [TACK]
