Λίγες ημέρες μετά τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, σε ένα κυριακάτικο οικογενειακό τραπέζι, η Ερικα Παρασκευοπούλου, μαθήτρια της Α΄ Γυμνασίου σε σχολείο της Θεσσαλονίκης, εξέφρασε την άποψή της για το αποτέλεσμα. «Μου φαίνεται απίστευτο ότι τόσο πολλές γυναίκες επέλεξαν να ψηφίσουν τον Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Κάμαλα Χάρις όταν εκείνος έχει κατηγορηθεί για παρενόχληση», είπε. Δεν είναι ότι συζητάει πολύ για την πολιτική με τους φίλους ή τους γονείς της. «Αλλά όταν προκύπτει κάτι σημαντικό, όπως οι εκλογές στην Αμερική, ή οι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, θα διαβάσω τις ειδήσεις», σημείωσε, διεγείροντας την περιέργειά μου σχετικά με το τι πιστεύουν για την πολιτική παιδιά της προεφηβείας.
Ο Αγγελος Τσελέντης, 12χρονος μαθητής σε γυμνάσιο της Νέας Σμύρνης, λέει στην «Κ» ότι τον ενδιαφέρουν περισσότερο θέματα που αφορούν την Ελλάδα. «Θεωρώ ότι η οικονομία θα μπορούσε να πηγαίνει πολύ καλύτερα και ότι θα έπρεπε να γίνουν πολλά έργα – να μην υπάρχουν λακκούβες στους δρόμους, να φτιαχτούν τα πεζοδρόμια», δηλώνει. Από την άλλη, συμφωνεί με την εξωτερική πολιτική που έχει ακολουθήσει ο πρωθυπουργός. «Εχουμε πολύ καλές συμμαχίες με χώρες όπως η Αμερική ή η Γαλλία, πήραμε τα Rafale, θα πάρουμε και τα F-35, έχουμε πολύ καλό στρατό – γενικά θεωρώ ότι ο πρωθυπουργός θα μπορούσε να είναι και καλύτερος, αλλά αυτή τη στιγμή, είναι ο καλύτερος που θα μπορούσαμε να έχουμε», συμπληρώνει.
Οι εκλογές στις ΗΠΑ
Τον Αγγελο απασχόλησαν και οι αμερικανικές εκλογές, κυρίως γιατί τώρα απέκτησε λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης με διεθνή περιεχόμενο, όπως το TikTok. «Υποστήριζα περισσότερο την Κάμαλα Χάρις, θεωρώ ότι είναι καλύτερη από τον Τραμπ που υποβαθμίζει τις γυναίκες», σημειώνει.
Η συνομήλική τους, Μυρτώ Mπιρδιμήρη, μαθήτρια της Α΄ τάξης σε γυμνάσιο της Αθήνας, αναφέρει ότι η πολιτική δεν την απασχολεί ακόμη ιδιαίτερα, ωστόσο και εκείνη είχε ενδιαφερθεί για τις εκλογές στην Αμερική και είχε ταχθεί υπέρ της Χάρις. «Μου φαινόταν πιο δημοκρατική, ότι θα μπορούσε να κάνει κάτι καλό για τον κόσμο». Οτι η πολιτική έχει τη δύναμη να βελτιώσει τις ζωές των πολιτών είναι κάτι που και οι τρεις πιστεύουν. «Αν οι πολιτικοί είναι δίκαιοι, αν ακούν και τους άλλους προτού πάρουν σημαντικές αποφάσεις, και αν συνεργάζονται καλά και με ειλικρίνεια, τότε μπορούν να κάνουν κάτι καλύτερο για όλους», τονίζει η Μυρτώ. «Δεν λέω ότι ξέρω τι είναι σωστό και τι λάθος», συμπληρώνει η Ερικα, «αλλά, άμα κάνουμε σωστές επιλογές και ψηφίζουμε με κίνητρα που δεν είναι επιφανειακά αλλά με βάση το τι είναι καλό για την πρόοδο της χώρας, μπορεί να γίνει η ζωή όλων μας καλύτερη».
Ο 12χρονος Αναστάσης Τρούλιαρης, μαθητής Α΄ Γυμνασίου στη Θεσσαλονίκη, ασχολείται πολύ με την πολιτική κατάσταση της χώρας, την οικονομία και την εκπαίδευση. Οι εγκαταστάσεις των δημόσιων σχολείων, λέει ο Αναστάσης, ο οποίος φοίτησε σε δημόσιο δημοτικό, θα μπορούσαν να είναι καλύτερες. «Οικονομικά, με βάση τα λάθη που έχουμε κάνει στο παρελθόν και τα δάνεια που έχουμε πάρει, θεωρώ ότι αν αναπτύξουμε τη βιομηχανία της χώρας θα μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε καινούργια επαγγέλματα και να κρατήσουμε τα ταλέντα στην Ελλάδα», αναφέρει. Πολλές φορές ακούει αποσπασματικά τις ειδήσεις ή τις συζητήσεις του πατέρα του, ο οποίος του έχει δώσει και σχετικά βιβλία να διαβάσει. Από την πλευρά του αμφιβάλλει για το αν η πολιτική μπορεί να αλλάξει τα πράγματα, τονίζοντας ότι συχνά δεν το επιτρέπουν οι πολιτικές συγκρούσεις. Η λύση που προτείνει γι’ αυτές, προδίδει τον ιδεαλισμό του νεαρού της ηλικίας του, με έναν τρόπο σχεδόν ανακουφιστικό. «Ισως αν όλοι οι πολιτικοί του κόσμου συμφωνούσαν να έχουμε ένα έθνος, να συνδυάσουμε τις οικονομίες του κόσμου, να αναμειγνύουμε θρησκείες, πολιτισμούς και γλώσσες, δεν θα είχαμε πολέμους, και όλες οι οικονομίες θα πήγαιναν καλύτερα».
«Στο δημοτικό και στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου τα παιδιά σπάνια έχουν πολιτική σκέψη, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν δίνει σχετικά ερεθίσματα», λέει η φιλόλογος Ελένη Κωσταρά.
Σύμφωνα με την Ελένη Κωσταρά, φιλόλογο στο 3ο Γυμνάσιο Γέρακα, στο δημοτικό και στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου τα παιδιά σπάνια έχουν πολιτική σκέψη και γνώσεις. «Δεν είναι κάτι που τους ενδιαφέρει ακόμα και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν δίνει σχετικά ερεθίσματα», λέει στην «Κ». Το μάθημα Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής της Γ΄ Γυμνασίου δημιουργεί κάποιες πρώτες γνώσεις πάνω στην πολιτική, σημειώνει, και τότε αρχίζουν οι μαθητές να θέλουν να συζητήσουν για το θέμα.
Αλλά πότε ξεκινάμε να μιλάμε στα παιδιά για την πολιτική στο οικογενειακό πλαίσιο; «Αν το δούμε από την πλευρά της αναπτυξιακής θεωρίας, μετά το τελευταίο στάδιο που το παιδί εξοικειώνεται με τις αφηρημένες έννοιες της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας, της ηθικής, επομένως μετά τα 12-13», δηλώνει ο Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου, αναπληρωτής καθηγητής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ.
Εφιστά την προσοχή στην προσέγγιση του θέματος της πολιτικής. «Θα πρέπει να μη γίνεται με ευκαιριακό, άναρχο και περιστασιακό τρόπο, για να αρχίσει να αναπτύσσεται κοινωνική κουλτούρα στα παιδιά», λέει στην «Κ». Δεν χρειάζεται να συζητηθούν εξαρχής τα θέματα της τρέχουσας πολιτικής ζωής. «Αλλά να ευαισθητοποιηθούν σιγά σιγά τα παιδιά σε σχέση με βασικά ζητήματα όπως αξίες, πεποιθήσεις, να δουν ότι υπάρχει συλλογική αντίληψη των πραγμάτων», υπογραμμίζει. Αν τα παιδιά γνωρίζουν τα τρέχοντα πολιτικά δρώμενα από πολύ νωρίς μπορεί να τους δημιουργηθεί ανασφάλεια για την παγκόσμια κατάσταση των πραγμάτων, συμπληρώνει.
Η κοινωνική ψυχολόγος και ερευνήτρια στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), Κατερίνα Ηλιού, λέει ότι σύμφωνα με μελέτες του κέντρου, οι έφηβοι ενημερώνονται κυρίως από τα ψηφιακά μέσα για την πολιτική –«το σχολείο ως πηγή ενημέρωσης έρχεται τελευταίο», σημειώνει– και την προσεγγίζουν με ψυχαγωγική διάθεση. Αλλά πολλοί μαθητές έχουν εκφράσει στο ΕΚΚΕ ότι θα ήθελαν να μπορούν να συζητήσουν για την επικαιρότητα με τους καθηγητές τους. «Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν προάγει τη δυνατότητα να έχουμε πολίτες που συζητάνε για την επικαιρότητα», λέει στην «Κ».
Ταυτόχρονα, μελέτες του εξωτερικού υποστηρίζουν ότι όσο περισσότερο εμπλέκονται οι μαθητές στη λήψη αποφάσεων στο σχολείο τους, τόσο πιο ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες γίνονται αργότερα, δηλώνει. Το ίδιο ισχύει και για την οικογένεια. «Οσο πιο δημοκρατική είναι η προσέγγιση, τόσο το καλύτερο, θα είναι καλό και στο πλαίσιο οικογένειας και σχολείου να καλλιεργούμε τη συμμετοχή των παιδιών στη λήψη αποφάσεων», αναφέρει η κ. Ηλιού, «όσο νωρίτερα γίνεται».
Η ουσιαστική πολιτικοποίηση του ατόμου έρχεται αργότερα, όταν αρχίζει να ζει αυτόνομα, σημειώνει η κ. Κωσταρά. «Νομίζω ότι οι νέοι σήμερα ζουν σε μια παρατεταμένη εφηβεία», λέει στην «Κ», «όσο αργούν να φύγουν από το σπίτι, η πολιτικοποίησή τους θα είναι πολύ επιφανειακή». Οσον αφορά όμως τα παιδιά, τα πάντα είναι πολιτική, σημειώνει. «Από την καθαριότητα στους δημόσιους χώρους μέχρι τη συνείδηση του πολίτη», εξηγεί, «κι αυτό μπορεί να καλλιεργηθεί από πολύ μικρή ηλικία».
