Εντυπη έκδοση. Για πρώτη φορά οι μικρασιατικές σπουδές εισέρχονται εστιασμένα στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω της επώνυμης έδρας Μικρασιατικών Σπουδών που θα ιδρυθεί στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και συγκεκριμένα στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών. Προφανώς και η Ιστορία του Ελληνισμού μελετάται στα πανεπιστήμια της χώρας μας και δη στα τμήματα της Ιστορίας και ο Ελληνισμός έχει βαθιές ρίζες στη Μικρά Ασία. Αλλά δεν είναι το μόνο πεδίο που θα μελετά η επώνυμη έδρα.
Ειδικότερα, με βάση τον νόμο 4009, από το 2011 σε ένα ΑΕΙ με απόφαση του πρύτανη, ύστερα από εισήγηση της κοσμητείας και έγκριση από το συμβούλιο με τη σύμφωνη γνώμη της συγκλήτου του ιδρύματος, μπορεί να ιδρυθεί η λεγόμενη «επώνυμη έδρα διδασκαλίας και έρευνας σε συγκεκριμένη γνωστική περιοχή». Το κρίσιμο είναι ότι για την ίδρυσή της απαιτείται η δωρεά στο ίδρυμα από οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ημεδαπό ή αλλοδαπό, κεφαλαίου για την κάλυψη των δαπανών της διδακτικής και γενικότερης επιστημονικής δραστηριότητας της έδρας. Αν ο δωρητής δεν προσδιορίσει τη γνωστική περιοχή, ο προσδιορισμός γίνεται από τη σύγκλητο του ιδρύματος. Η επιλογή διδάσκοντος στην επώνυμη έδρα και ο ορισμός του χρόνου της θητείας του γίνεται από το ίδρυμα. Το τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών ιδρύθηκε το 1996 και είναι από τα πρώτα τμήματα στην Ελλάδα που υπηρέτησε τη λογική των area studies, δηλαδή των σπουδών περιοχής. Οπως ανέφερε στην «Κ» ο καθηγητής Βαλκανικής Ιστορίας και Ιστορίας της ύστερης οθωμανικής περιόδου στο τμήμα, Δημήτρης Α. Σταματόπουλος, «η ίδρυση της έδρας δεν προσπαθεί μόνο να καλύψει ένα παρθένο ερευνητικά πεδίο για τη νεοελληνική Ιστορία, αλλά και να αποτελέσει γέφυρα μεταξύ των βαλκανικών και των μεσανατολικών σπουδών που ήδη καλύπτει το τμήμα. Μάλιστα, συνήθως κρίσιμες στιγμές της νεοελληνικής Ιστορίας, όπως η Μικρασιατική καταστροφή, ενώ κυριαρχούν στις συζητήσεις στη δημόσια σφαίρα, σπάνια αντιμετωπίζονται ως παραγωγικά ερευνητικά αντικείμενα».
«Γόνιμο περιβάλλον»
Η Μικρά Ασία είναι η δυτικότερη προεξοχή της Ασίας και αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης Τουρκίας. Ορίζεται από τη Μαύρη Θάλασσα στα βόρεια, τη Μεσόγειο στα νότια, το Αιγαίο Πέλαγος στα δυτικά και στα βόρεια και ανατολικά φτάνει μέχρι τη λίμνη Βαν και την οροσειρά του Ταύρου. Οπως παρατηρεί ο κ. Σταματόπουλος, «η γέφυρα μεταξύ των βαλκανικών και των μεσανατολικών σπουδών κρίνεται αναγκαία διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πριν από τον τεμαχισμό της περιοχής αυτής σε έθνη-κράτη στον 20ό αιώνα, από τον Δούναβη μέχρι τον Νείλο, είχαμε να κάνουμε με ενιαίους αυτοκρατορικούς χώρους –τη Ρωμαϊκή, τη Βυζαντινή και την Οθωμανική αυτοκρατορία– με πολυπολιτισμικό και πολυεθνικό χαρακτήρα. Ακόμη και η βίαιη διάλυση του μικρασιατικού χώρου με εθνοκαθάρσεις και γενοκτονίες στις αρχές του 20ού αιώνα δεν έχει σβήσει αυτές τις πολιτισμικές στοιβάδες ενός σύνθετου αυτοκρατορικού παρελθόντος. Γιατί αυτό είναι το σημαντικό: να μην αναδειχθεί το μικρασιατικό παρελθόν απλώς ως μια περιφερειακή διάσταση ενός ελλαδικού κράτους και του πολιτισμού που αυτό παρήγε, αλλά ως τόπος συνάντησης του Ελληνισμού με άλλα πολιτισμικά, εθνοτικά και εθνογλωσσικά σύνολα με τα οποία βρισκόταν πάντα σε αλληλόδραση. Νομίζω ότι ο διεπιστημονικός χαρακτήρας του τμήματός μας θα αποτελέσει ένα ιδιαίτερα γόνιμο περιβάλλον για τη λειτουργία μιας πανεπιστημιακής έδρας με τέτοιο αντικείμενο».
«Μεταξύ των επιστημονικών πεδίων που θα μελετάει ο καθηγητής που θα αναλάβει την επώνυμη έδρα θα είναι η Ιστορία της Μικράς Ασίας, η μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή και οι διαπολιτισμικές σχέσεις μεταξύ των λαών της Μικράς Ασίας (Αρμένιοι, Λαζοί, Κιρκάσιοι, Τούρκοι κ.ά.). «Δεν θέλουμε η επώνυμη έδρα να ταυτιστεί με σπουδές για την Κωνσταντινούπολη. Μας ενδιαφέρουν οι αρχαίοι ελληνικοί πληθυσμοί», συμπληρώνει ο καθηγητής ο κ. Σταματόπουλος.
Η εκδήλωση για την αναγγελία ίδρυσης της επώνυμης έδρας θα πραγματοποιηθεί την προσεχή Παρασκευή 22 Νοεμβρίου στην αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Θεσσαλονίκης, όπου θα υπογραφεί σχετικό μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, του Συνδέσμου Εξαγωγέων – ΣΕΒΕ και των δωρητριών εταιρειών (Alumil, Optima bank, «Διαμαντής Μασούτης Α.Ε.», «Μπίκας Α.Ε.» και ΔΙΟΠΑΣ Α.Ε.).
Θα προηγηθούν οι εναρκτήριες ομιλίες του πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Στέλιου Κατρανίδη και του προέδρου του Συνδέσμου Εξαγωγέων – ΣΕΒΕ Συμεών Διαμαντίδη, καθώς και παρεμβάσεις από τη βυζαντινολόγο ιστορικό και πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου της Σορβόννης Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ και την ηθοποιό, συγγραφέα και ιστορικό Μιμή Ντενίση.
