Οταν ο Γιάννης Μπουτάρης αγόρασε το κτήμα στο Γιαννακοχώρι Ημαθίας στα τέλη του ’60 με έναν αρχικό πυρήνα 110 στρεμμάτων βρήκε εκεί έναν εγκαταλελειμμένο, επιβλητικό, μακεδονίτικο πύργο με μια πανάρχαια δρυ. Η «κούλα» (που αποκαταστάθηκε πλήρως) και η βελανιδιά φιγουράρισαν αργότερα στο λογότυπο του κτήματος «Κυρ-Γιάννη» που έδωσε «στέγη» σε τρεις ιδιότητες: του ιδιοκτήτη της έκτασης, του οινοποιού και του αμπελουργού κατά τα γαλλικά πρότυπα. Το 2019 ένας ξαφνικός, μανιακός άνεμος γκρέμισε το παλιό δέντρο προκαλώντας θλίψη στην οικογένεια αλλά και στους εργαζομένους. Ηταν το σύμβολο της αναγέννησης της γης, της συνέχειας από γενιά σε γενιά, της ρίζας.
Το ίδιο συναίσθημα αφήνει και ο θάνατος του Γιάννη Μπουτάρη. Ολοι όσοι τον γνωρίζαμε και τον θαυμάζαμε, τον είχαμε για δυνατό σαν ρωμαλέο, υπερήφανο κορμό, αλλά οι περιπέτειες υγείας των τελευταίων μηνών τον έκαναν να λυγίσει και να σπάσει σαν κλαράκι στα 82 του. Λίγοι συμπατριώτες μας που εξετέθησαν στον δημόσιο βίο τις τελευταίες δεκαετίες κατάφεραν να κερδίσουν τον σεβασμό αλλά και την αγάπη όπως εκείνος. Είχε άλλωστε το κουράγιο να πέσει στο καμίνι της πολιτικής, ενώ θα μπορούσε να ζει άνετα μακριά από τέτοιες δοκιμασίες, καθώς ήταν χορτάτος από φήμη και χρήμα. Είχε το θάρρος της γνώμης του ακόμη κι αν δεν ήταν αρεστή και δεν δίσταζε να αποκαλύψει μύχιες πτυχές του, λάθη και αποτυχίες, ραγίζοντας αυτοβούλως την ίδια την εικόνα του.
«Και αυτό το έκανε ακόμη και όταν η δημοφιλία του ήταν στο ζενίθ της. Δεν φοβόταν να δείξει πόσο εύθραυστος ήταν ή να κάνει την αυτοκριτική του είτε ήταν ο δήμος, η εμπλοκή του με τον μπασκετικό Αρη, οι επιχειρήσεις, η ζωή του, το θέμα με το αλκοόλ, η οικογένεια», λέει η επιστήθια φίλη του Κατερίνα Καμάρα, που μαζί με τον άνδρα της έκαναν παρέα με τον Γιάννη και τη σύζυγό του Αθηνά από το 1964. «Θυμάμαι μετά την εκλογή του στον θώκο το 2010 να κάνουμε ένα ταξίδι μαζί στην Τήνο για Πάσχα. Αποβιβάστηκε πεζή από το πλοίο και όλοι οι οδηγοί σταματούσαν και φώναζαν “γεια σου, δήμαρχε. Πιστεύουμε σε σένα”. Φυσικά δεν ήταν Θεσσαλονικείς, αλλά συμπατριώτες μας από κάθε περιοχή της Ελλάδας που έβλεπαν στο πρόσωπό του μια τεράστια ελπίδα. Δεν τους διέψευσε.
Αν μπορούσα να περιγράψω τον Γιάννη, δύο πράγματα θα έλεγα. Hταν ένας μαγκιόρος αστός, μεγαλωμένος σε σαλόνια με τρόπους και ήθος, αλλά μαθημένος στην πιάτσα, στα αμπέλια, στους καθημερινούς ανθρώπους και στα προβλήματά τους. Παράλληλα ήταν συμμετοχικός οραματιστής, ήθελε να τους βάλει όλους στο παιχνίδι, ακόμη και όσους τον είχαν πολεμήσει, προσβάλει, υποτιμήσει. Διότι ήξερε πως κανείς μόνος του ή με ένα στενό επιτελείο εμπίστων δεν μπορεί να κάνει πολλά, το αποτέλεσμα είναι πρόσκαιρο και μικρό. Για να το πετύχει αυτό ήταν ευέλικτος, άλλαζε γνώμη, ακόμη και πολιτικούς χώρους, και κάποιοι τον είπαν έως και ανήθικο. Δεν ίδρωνε το αυτί του, διότι μέσα του ήξερε τι ήθελε και δεν έχανε τις αρχές του.
Στα δημοτικά πράγματα της Θεσσαλονίκης, λ.χ., πρωτοεξελέγη το 2002 με την παράταξη του ΚΚΕ». Ο ίδιος ο Μπουτάρης θυμάται ότι η Παπαρήγα τον είχε ρωτήσει τότε: «Πώς νιώθετε μαζί μας, εσείς ο βιομήχανος;», για να πάρει την απάντηση: «Θαυμάσια. Εσείς πώς νιώθετε που δώσατε γραμμή για τη σταυροδοσία μου;». Ιδια στάση είχε και με τον μητροπολίτη Ανθιμο, με τον οποίον ήταν τεράστια η κόντρα και όμως τα βρήκανε για το καλό της πόλης.
Ο «έχων βαρέλια»
Ο οινοποιός γεννήθηκε το 1942 και φαίνεται ότι η εκ πατρός οικογένεια (βλάχικης καταγωγής) είχε και πριν από τον παππού του κάποια σχέση με το κρασί, καθώς το «Μπουτάρης» στα βλάχικα σημαίνει ο έχων βαρέλια. Ο παππούς Γιάννης είχε φτιάξει την πρώτη επιχείρηση στη Νάουσα και ο πατέρας του Στέλλιος είχε καταφέρει να τη στεριώσει και να τη διευρύνει.
Το τσαμπί έπεσε κάτω από το αμπέλι καθώς ο ίδιος αποφοιτώντας από το Ανατόλια σπούδασε χημικός, γιατί όπως έλεγαν και στο σόι «ο Γιαννάκης θα φτιάχνει κρασιά». Πρότυπό του ήδη από τότε ήταν η σπουδαία Σταυρούλα Κουράκου, η μεγάλη κυρία του ελληνικού οίνου, χημικός και ερευνήτρια που έθεσε τις βάσεις για τη διεθνή ανάδειξη των κρασιών μας.
Μαζί με τον αδελφό του Κωνσταντίνο μπήκαν στη δουλειά, ο ένας στον εμπορικό τομέα, ο άλλος στον οινολογικό. Από κοινού μεγάλωσαν τη δουλειά, έκαναν ευπώλητα κρασιά όπως το «Lac des Roches», αναβάθμισαν τα πάντα, πέρασαν στη σύγχρονη εποχή. Αλληλοσυμπληρωματικοί, ως αντίθετοι χαρακτήρες τα έσπασαν κάποια στιγμή και οι δρόμοι τους χώρισαν. Η διάσπαση στις επιχειρήσεις (παρότι ο Μπουτάρης πέτυχε αργότερα με το κτήμα «Κυρ-Γιάννη») αποτελούσε τραύμα αλλά και δύναμη: «Οταν συγκρουόταν με κάποιον ως δήμαρχος έλεγε ότι δεν φοβήθηκε να τινάξει τα πάντα στον αέρα με τον ίδιο του τον αδελφό και να ξαναρχίσει, θα διστάσει στον ξένο;», θυμάται ο Σπύρος Πέγκας, δημοτικός σύμβουλος επί δημαρχίας του και στενότατος συνεργάτης του στα εκλογικά και δημοτικά θέματα.
«Δεν φοβόταν να δείξει πόσο εύθραυστος ήταν ή να κάνει την αυτοκριτική του είτε ήταν ο δήμος, η εμπλοκή του με τον Αρη, οι επιχειρήσεις, η ζωή του, το θέμα με το αλκοόλ, η οικογένεια».
«Το 2010, τη βραδιά που πήραμε τη νίκη με μερικές εκατοντάδες ψήφους ήμασταν παραζαλισμένοι από ένα τρομερό συναίσθημα. Εμοιαζε με μέθη χωρίς να έχουμε πιει ούτε σταγόνα. Αλλωστε ο Μπουτάρης μετά την αποτοξίνωσή του έπινε μόνο νερό και καφέ. Ξέραμε τότε πως άλλαζε η μοίρα της Θεσσαλονίκης με την έλευσή του. Από μια πόλη εσωστρεφή, κλειστή, ανοίχτηκε στον κόσμο αποδεχόμενη την αλήθεια της που ήταν κρυμμένη, καταπλακωμένη. Δεν θα ξεχάσω πώς τον χαιρετούσαν οι πολίτες στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη, στο Ισραήλ αλλά και στις ΗΠΑ όταν είχε εκφωνήσει ομιλίες για την εβραϊκή κληρονομιά της πόλης».
Ηδη από το σχολείο γνώρισε τον έρωτα της ζωής του, την Αθηνά. Από τα 14 του ήταν ερωτευμένος μαζί της και η έλξη μόνο νεανική τρέλα δεν ήταν, παρότι είχε απειλήσει τους δικούς του –που δεν ήθελαν να τον δουν να παντρεύεται νεαρός– πως αν δεν την πάρει, θα σκοτωθεί. Eφεραν στον κόσμο τον Στέλλιο, τον Μιχάλη και τη Φανή, όλα παιδιά γεννημένα καλοκαιρινούς μήνες, «άρα σκαρωμένα την περίοδο του τρύγου», όπως έλεγε ο Μπουτάρης. Κάποια στιγμή απομακρύνθηκε από την Αθηνά, «στην ουσία όμως δεν χώρισαν ποτέ. Και ξανάσμιξαν όταν ο Γιάννης συνειδητοποίησε ότι είχε πρόβλημα και ζήτησε τη βοήθειά της για να βγει από την κόλαση του ποτού. Εκείνη του στάθηκε. Μόνο 3% όσων δοκιμάζουν να σταματήσουν το αλκοόλ τα καταφέρνουν. Και ο Γιάννης τα πήγε περίφημα. Επιστρέφοντας από το εξωτερικό έκανε μεγάλη προσπάθεια να στηρίξει μέσω οργανώσεων όσους έδιναν τέτοιες μάχες. Hταν άλλος ένας τομέας στον οποίον προσέφερε πολλά. Και όχι ο μόνος».
Η Καμάρα ξέρει από πρώτο χέρι πως ο Μπουτάρης χρηματοδότησε και έβαλε πλάτη για το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που προικίστηκε από τον Ιόλα. Aλλη μεγάλη προσφορά του ήταν βέβαια ο «Αρκτούρος», για την προστασία της αρκούδας και της άγριας πανίδας, και οι Δρόμοι του Κρασιού, λέει η αγαπημένη φίλη του που κρατάει στη μνήμη της την πιο ωραία εικόνα του: «Εκείνος να χορεύει με την Αθηνά στα νεανικά πάρτι ροκ εν ρολ. Hταν από τα πιο λαμπερά ζευγάρια της Θεσσαλονίκης παρότι η γυναίκα του ήταν εκπάγλου καλλονής και αυτός ομορφάσχημος, αλλά γόης, όπως, π.χ., ο Μπελμοντό».
Το τσιγάρο
Εκοψε το ποτό, δεν έκοψε ποτέ το τσιγάρο. Πάντα Camel άφιλτρο και όταν αυτό σταμάτησε να κυκλοφορεί, έπαιρνε συμβατικά τσιγάρα και έβγαζε το φίλτρο. Δημιούργησε εκπληκτικά κρασιά που θα μας συντροφεύουν και στο μέλλον. Αν και δεν πίστευε στη ρήση «φυτεύεις τελικά το αμπέλι για το εγγόνι σου», ο ίδιος άφησε ένα μέγα κληροδότημα στην πόλη του. Ρώτησα τόσο τον Πέγκα όσο και την Καμάρα αν η Θεσσαλονίκη κινδυνεύει να χάσει στο μέλλον το προσφάτως ανακτηθέν αποτύπωμα της παλιάς πολυπολιτισμικότητάς της. Συμφώνησαν και οι δύο: «Τίποτε δεν παράγει καρπούς αν δεν συνεχίσεις να το φροντίζεις και να το καλλιεργείς». Ο Μπουτάρης ήταν σπουδαίος, μας κέρασε το κρασί της μνημοσύνης. Ηταν ο άνθρωπος που πήγε να ορκιστεί στη δεύτερη δημαρχιακή θητεία του με το άστρο του Δαυίδ στο πέτο, που ηγήθηκε του πρώτου gay pride της Θεσσαλονίκης, που προπηλακίστηκε επειδή κάποιοι θεώρησαν ότι τάχα προσέβαλε τους Ποντίους και που είχε πει «Μόνο όταν πεθάνω, θα κουλάρω». Ηταν το πιο ωραίο χαρμάνι του σύγχρονου Ελληνα.
Κεντρική φωτό: Ο Γιάννης Μπουτάρης στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, το 2012. Στα δημοτικά πράγματα πρωτοεξελέγη με το ΚΚΕ. Η Παπαρήγα τον είχε ρωτήσει τότε: «Πώς νιώθετε μαζί μας, εσείς ο βιομήχανος;», για να πάρει την απάντηση: «Θαυμάσια. Εσείς πώς νιώθετε που δώσατε γραμμή για τη σταυροδοσία μου;» / Eirini Vourloumis – The New York Times
