Ο σχεδιασμός των αντιπλημμυρικών έργων στην Αττική έχει ολοκληρωθεί, ωστόσο τα περισσότερα από τα προτεινόμενα έργα βρίσκονται ακόμη στο στάδιο των μελετών. Ταυτόχρονα αναζητούνται κονδύλια για να πραγματοποιηθούν αναγκαίοι καθαρισμοί ρεμάτων και φρεατίων. Τον επόμενο μήνα αναμένεται να ξεκινήσουν και πάλι τα έργα για τη διευθέτηση του ρέματος Κόρμπι, έργο το οποίο βρίσκεται «υπό εξέλιξη» εδώ και περισσότερα από 8 χρόνια. Ο προϋπολογισμός του φτάνει τα 26 εκατ. ευρώ και η σχετική δαπάνη έχει ενταχθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020». Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, «το έργο αναμένεται να παραδοθεί στους πολίτες εντός δύο ετών, δηλαδή το αργότερο έως τον Δεκέμβριο του 2026», όπως ανακοινώθηκε.
Η Περιφέρεια Αττικής ανακοίνωσε 158 αντιπλημμυρικά έργα συνολικού προϋπολογισμού 1,2 δισ. ευρώ. Μόνο τα 54 έχουν υψηλό δείκτη ωρίμανσης και αναμένεται να ξεκινήσει η υλοποίησή τους μέσα στον επόμενο χρόνο. Για τα 20 από αυτά οι πόροι θα προέλθουν εξ ολοκλήρου από το ΕΣΠΑ μέσω του ΠεΠ Αττικής (Περιφερειακό Πρόγραμμα) με συνολικό προϋπολογισμό 165 εκατ. ευρώ. Τα υπόλοιπα 34 έργα θα υλοποιηθούν με κονδύλια από τομεακά προγράμματα υπουργείων, από το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και από ίδιους πόρους της Περιφέρειας.
Τα υπόλοιπα 104 έργα, τα 2/3 δηλαδή του συνολικού αριθμού των έργων (158) που έχουν σχεδιαστεί, βρίσκονται στο στάδιο των μελετών με στόχο να ενταχθούν σε χρηματοδοτικά προγράμματα και να δρομολογηθούν για το 2028. Η Περιφέρεια Αττικής έχει υπό την ευθύνη της, σύμφωνα με τον Νίκο Χαρδαλιά, 454 ρέματα σε όλο το λεκανοπέδιο συνολικού μήκους περίπου 900 χιλιομέτρων. Τα 600 περίπου από αυτά βρίσκονται στις λεγόμενες ζώνες υψηλού κινδύνου. Επίσης είναι υπεύθυνη για 37.218 φρεάτια, τα οποία βρίσκονται σε όλες τις κεντρικές αρτηρίες του λεκανοπεδίου. Ομως, όπως τονίζει ο περιφερειάρχης, για τους αρχικούς καθαρισμούς απαιτούνται 110 εκατ. ευρώ και μέχρι στιγμής έχουν εξασφαλιστεί τα 52.
Αναζητούνται κονδύλια για να πραγματοποιηθούν αναγκαίοι καθαρισμοί ρεμάτων και φρεατίων.
Το ρέμα Κόρμπι έχει συνολικό μήκος 2.840 μέτρων και η παρέμβαση θα πραγματοποιηθεί στο τμήμα από τη Λεωφόρο Βάρης – Κορωπίου, στο ύψος της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, έως την εκβολή του, στην παραλία της Βάρκιζας. Στις περιοχές Βάρης και Κορωπίου, όπου βρίσκονται κατοικίες, πολλές φορές έχουν γίνει σημαντικές καταστροφές από πλημμύρες όταν υπάρχει έντονη βροχόπτωση. Στην πλημμύρα τον Νοέμβριο του 1993 οι κάτοικοι γύρω από το ρέμα χρειάστηκε να διασωθούν με βάρκες από τον δεύτερο όροφο των σπιτιών τους.
Το έργο είχε εγκριθεί το 2016 από την τότε περιφερειάρχη Ρένα Δούρου με προϋπολογισμό 21 εκατ. ευρώ. Αξίζει όμως να σημειώσουμε ότι η πρώτη μελέτη είχε γίνει το 2007 και επικαιροποιήθηκε το 2014. Το έργο δημοπρατήθηκε το 2017, υπήρξε ανάδοχος και πραγματοποιήθηκε μια μικρή τελετή από τη δημοτική και περιφερειακή αρχή το 2018. Ομως, μέσα στο 2019 οι εργασίες «πάγωσαν» λόγω προβλημάτων στις απαλλοτριώσεις εκτός σχεδίου πόλεως. Λίγο αργότερα στην περιοχή του έργου βρέθηκαν και αρχαία, τα οποία όμως αποδείχθηκαν ήσσονος σημασίας. Στο μεταξύ, εκτελούνται κάποια έργα, αλλά με ρυθμούς χελώνας. Το φθινόπωρο του 2021 τα έργα σταματούν και πάλι, ενώ σύμφωνα με τη σύμβαση με τον εργολάβο το έργο θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί από το τέλος του 2020. Σε αυτό το σημείο λύθηκε η συνεργασία περιφέρειας και εργολάβου, οπότε το έργο έπρεπε να δημοπρατηθεί εκ νέου.
Τον Δεκέμβριο του 2023 το έργο ξεκινάει με νέο ανάδοχο και αυτή τη φορά τα εγκαίνια πραγματοποιεί ο τότε περιφερειάρχης Γιώργος Πατούλης. Ομως, τον Ιούλιο του 2023 το Ελεγκτικό Συνέδριο ακυρώνει τη σύμβαση για την εκτέλεση του έργου. Δύο μήνες μετά και έπειτα από προσφυγή των νομικών υπηρεσιών δήμου και περιφέρειας δίνεται το πράσινο φως από το Ελεγκτικό Συνέδριο και τον Σεπτέμβριο του 2023 αναλαμβάνει νέα εργολήπτρια εταιρεία. Ομως, ένας νέος κύκλος γραφειοκρατικών διαδικασιών το μπλοκάρει και πάλι. Οπως ανακοίνωσε ο νυν περιφερειάρχης Νίκος Χαρδαλιάς, τον επόμενο μήνα ξεκινούν οι εργασίες.
ΑΠΟΨΗ
Ενα ισχυρό εργαλείο
Του Αναστάσιου Ι. Στάμου
Τα αντιπλημμυρικά έργα στον Κηφισό έχουν σχεδιαστεί για περίοδο επαναφοράς 20-50 ετών, με αποτέλεσμα να υπερχειλίζουν συχνότερα από ό,τι στο παρελθόν, ειδικότερα αν ληφθεί υπόψη και η επίδραση της κλιματικής αλλαγής που αυξάνει την ένταση και τη συχνότητα των ακραίων βροχοπτώσεων και κατά συνέπεια επηρεάζει τις παροχές σχεδιασμού των έργων. Η υφιστάμενη εμπειρία από τις πλημμύρες σε όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένης της χώρας μας, δείχνει ότι η υπερχείλιση των ρεμάτων και ποταμών μπορεί να προκαλέσει σημαντικές απώλειες ζωών, αλλά και πολλές άλλες, όπως για παράδειγμα οικονομικές, ζημιές.
Σύμφωνα με το «Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής», o Κηφισός βρίσκεται σε πολύ υψηλό κίνδυνο πλημμύρας, ενώ κατά την κακοκαιρία «Μπάλλος» κινδύνεψε να υπερχειλίσει. Μια και σημαντικό τμήμα των υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων (από τις Τρεις Γέφυρες μέχρι την εκβολή) είναι πρακτικά αδύνατο να αντικατασταθεί, η μείωση του πλημμυρικού κινδύνου μπορεί να επιτευχθεί συνδυάζοντας ένα Σύστημα Εγκαιρης Προειδοποίησης Πλημμυρών (ΣΕΠΠ) και πράσινα έργα υποδομής/πράσινες επεμβάσεις, όπως είναι π.χ. οι λίμνες κατακράτησης και διείσδυσης, οι πράσινοι διάδρομοι, τα διάτρητα πεζοδρόμια, και οι πράσινες στέγες, στην ευρύτερη περιοχή του Κηφισού που περιλαμβάνει τις ορεινές εκτάσεις και τις κατοικημένες περιοχές.
Τον Δεκέμβριο του 2021 πραγματοποιήθηκε επίσκεψη της ηγεσίας του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), ακολούθησαν συζητήσεις και έπειτα από αίτημα του υπουργού υποβλήθηκε πρόταση με τίτλο «Περιορισμός του πλημμυρικού κινδύνου στον ποταμό Κηφισό με εφαρμογή έγκαιρης προειδοποίησης πλημμυρών και πράσινων έργων/επεμβάσεων». Οι πρόσφατες πλημμύρες με τον πολύ μεγάλο αριθμό θυμάτων στην Ισπανία φέρνουν στο προσκήνιο τη σημασία ενός ΣΕΠΠ για τον Κηφισό και την πρόταση αυτή.
Το αντικείμενο της πρότασης έργου του ΕΜΠ είναι: (1) ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση σε λειτουργία ενός ΣΕΠΠ στην ευρύτερη περιοχή του Κηφισού, που αποτελείται κυρίως από το Κέντρο Διαχείρισης και Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόγνωσης Πλημμυρών (ΚΠΠ) και το Δίκτυο Παρακολούθησης (ΔΠ) των υδρομετεωρολογικών παραμέτρων, και (2) η διερεύνηση εναλλακτικών πράσινων έργων και επεμβάσεων στην ευρύτερη περιοχή του Κηφισού (ορεινές και αστικές περιοχές) και η επιλογή των πλέον κατάλληλων, για τα οποία θα πραγματοποιηθεί ο σχεδιασμός και η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεών τους. Ο σχεδιασμός του ΣΕΠΠ βασίζεται στη «Μεθοδολογία Υποδειγματικού Σχεδιασμού ενός Ολοκληρωμένου Συστήματος Εγκαιρης Προειδοποίησης Πλημμυρών σε συνθήκες Κλιματικής Αλλαγής», η οποία δομήθηκε με την επιστημονική ευθύνη του ΕΜΠ στο πλαίσιο του εμβληματικού προγράμματος CLIMPACT της ΓΓΕΚ.
Τα πρόσφατα καιρικά φαινόμενα στην Ισπανία, με τον πολύ μεγάλο αριθμό θυμάτων, φέρνουν στο προσκήνιο τη σημασία ενός Συστήματος Εγκαιρης Ειδοποίησης Πλημμυρών για τον Κηφισό.
Το προτεινόμενο έργο περιλαμβάνει τα ακόλουθα: (1) τη συλλογή των απαιτούμενων δεδομένων, (2) τον προσδιορισμό των παροχών σχεδιασμού των έργων του Κηφισού σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής, (3) τη δόμηση και εφαρμογή του ολοκληρωμένου μοντέλου πρόγνωσης πλημμυρών, (4) τον σχεδιασμό, εγκατάσταση και λειτουργία των ΔΠ και ΚΠΠ, (5) τη σύνταξη του προγράμματος προετοιμασίας/ετοιμότητας και αντίδρασης/αντιμετώπισης της πλημμύρας, (6) την αξιολόγηση, χωροθέτηση, σχεδιασμό και εκτίμηση των επιπτώσεων των πράσινων έργων και επεμβάσεων, και (7) τις ενέργειες διάχυσης των αποτελεσμάτων του έργου και ενημέρωσης-εκπαίδευσης του κοινού και ειδικών ομάδων.
Εξαιτίας του διεπιστημονικού χαρακτήρα του έργου, προβλέπεται η συμμετοχή σε αυτό επιστημονικών ομάδων πολλών ειδικοτήτων του ΕΜΠ, άλλων ΑΕΙ (π.χ. ΕΚΠΑ) και ερευνητικών κέντρων της χώρας (π.χ. ΕΑΑ), μελετητών υδραυλικών έργων, ενώ απαραίτητη είναι η ενεργή συμμετοχή των στελεχών του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας στο Εθνικό Μετσόβιο. Με την υλοποίηση του προτεινόμενου έργου η Πολιτεία έχει στη διάθεσή της ένα ισχυρό εργαλείο, το ΣΕΠΠ της ευρύτερης περιοχής του Κηφισού, με το οποίο μειώνεται σημαντικά ο πλημμυρικός κίνδυνος και η αρμόδια υπηρεσία, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, μπορεί να προγραμματίζει και να υλοποιεί τις απαιτούμενες ενέργειες σε περίπτωση πλημμύρας σύμφωνα με τα σχέδια που καταρτίζει.
* Ο κ. Αναστάσιος Ι. Στάμος είναι ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ και επισκέπτης καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Μονάχου.
