Στους περισσότερους σταθμούς μετρό στη Θεσσαλονίκη οι εργάτες ασχολούνται εντατικά με τις τελευταίες εργασίες. Ο χρόνος για τα εγκαίνια του έργου μετράει αντίστροφα. Ακόμη και το Google Maps έχει συντονιστεί με την επερχόμενη πραγματικότητα και πλέον εμφανίζει τις τοποθεσίες των σταθμών, κάνοντας πιο χειροπιαστό ένα μέλλον που φάνταζε για καιρό άπιαστο. Οι Θεσσαλονικείς παρατηρούν με περιέργεια και κάποια δυσπιστία τους εργάτες, που ακροβατούν για να τοποθετήσουν τις γυάλινες οροφές στις ελεύθερες πια από λαμαρίνες εισόδους των στάσεων. Δυσκολεύονται να πιστέψουν πως η ταλαιπωρία που βίωναν επί 18 χρόνια πλησιάζει στο τέλος της. Για την πόλη, από την εποχή ακόμη της «τρύπας του Κούβελα», το μετρό αποτέλεσε μια θλιβερή υπενθύμιση της κρατικής αναποτελεσματικότητας και κυρίως μια επώδυνη απόδειξη της χρόνιας παραμέλησής της από το κέντρο της εξουσίας.
«Σαν παιδί μου»
Στον σταθμό, η κατασκευή του οποίου δημιούργησε τις μεγαλύτερες δυσκολίες, η «Κ» συναντάει τον Μάκη Μιχαλόπουλο, έναν από τους παλαιότερους εργαζομένους, που θυμάται ακόμη την ημέρα που ξεκίνησε να εργάζεται στο μετρό. Ηταν 1η Αυγούστου 2007 όταν έφτασε στο εργοτάξιο της «Βενιζέλου». Δεκαεπτά χρόνια μετά βρίσκεται ξανά στο ίδιο σημείο βλέποντάς το ολοκληρωμένο. «Το νιώθω σαν να είναι παιδί μου. Είναι κομμάτι της ζωή μου και της ζωής όλων όσοι δουλέψαμε», λέει με υπερηφάνεια περιγράφοντας ημέρες που εργαζόταν 16 έως και 18 ώρες για να προχωρήσει το έργο ή να διορθωθεί μια ζημιά. Ο ίδιος και πολλοί συνάδελφοί του δεν είχαν απασχοληθεί ποτέ ξανά στην κατασκευή ενός υπόγειου σιδηροδρόμου. «Η φύση του έργου είναι πολύ δύσκολη. Κατεβαίναμε με μεταλλικές σκάλες ακόμη και 30 μέτρα κάτω από τη γη με υγρασία, άπνοια, σκόνη. Δώσαμε όμως το είναι μας». Υπήρχαν όμως και πολύ καλές ημέρες, όπως αυτές που αντίκριζαν μπροστά τους αρχαία ευρήματα. «Η πιο συναρπαστική εμπειρία ήταν να βγαίνουν από το χώμα τα ψηφιδωτά. Κάποια αρχαία έμειναν για πάντα θαμμένα μέσα».
Με δυσκολία μπορεί να πιστέψει και ο ίδιος ότι πλέον το έργο ολοκληρώνεται. Οταν είχε πρωτοέρθει στη Θεσσαλονίκη για να εργαστεί στο μετρό, του είχαν πει πως θα τελείωνε το 2011. «Και φτάσαμε στο 2024. Είχα δύο παιδιά και τώρα έχω τρία. Οταν ήρθαμε εδώ ο Μάρκος πήγαινε γυμνάσιο και τώρα τελείωσε το πανεπιστήμιο». Σε αυτά τα χρόνια το έργο καθυστερούσε, σταματούσε και άρχιζε ξανά. «Υπήρχαν φορές που λέγαμε ότι δεν θα γινόταν. Δεν υπήρχε θέληση να τελειώσει το έργο», υποστηρίζει. Στη διαδρομή αυτή των ετών, συνάδελφοί του έπαθαν σοβαρά εργατικά ατυχήματα, ενώ τρεις σκοτώθηκαν και δύο πέθαναν εν ώρα εργασίας από παθολογικά αίτια. Σε αυτούς αφιερώνει το έργο. Σε αυτούς και σε όλους τους Θεσσαλονικείς, κυρίως τους καταστηματάρχες, που υπέφεραν από αυτό. «Βάζαμε τις λαμαρίνες και κλαίγαμε κι εμείς μαζί τους».
Ενας από τους παθόντες είναι ο Νίκος Παϊπούρογλου, ιδιοκτήτης καταστήματος με υποδήματα επί της Εγνατίας Οδού. «Επί 15 χρόνια βλέπαμε λαμαρίνες και συρματοπλέγματα. Οταν απομακρύνθηκαν νομίζαμε ότι έχουμε παραισθήσεις. Τόσο έντονα είχε ενσωματωθεί μέσα μας η κατάσταση αυτή». Ο ίδιος θυμάται θολά τις ελπίδες που γεννήθηκαν σε όλη τη γειτονιά, όταν έμαθαν τα νέα για το μετρό. Απευθείας ονειρεύτηκαν το κοντινό τότε 2011 και τους επιβάτες του μετρό που θα συνέρρεαν μπροστά από τις βιτρίνες τους. «Οι ελπίδες καταρρακώθηκαν – 2015, μετά 2017, έπειτα 2019 και τέλος 2021. Εκείνη τη χρονιά ήμασταν σίγουροι ότι δεν θα δούμε ποτέ μετρό».
Ο κ. Παϊπούρογλου έχει συγκρατήσει πως κάποια στιγμή από τα 22 μαγαζιά στο τετράγωνο, είχαν κλείσει τα 14. Ο ίδιος κατάφερε να διατηρήσει ζωντανή τη δική του επιχείρηση, που φέτος συμπληρώνει 50 χρόνια, ώστε να μπορέσει να την κληροδοτήσει στα παιδιά του. Πούλησε ένα σπίτι ώστε να ανταποκριθεί στα συνεχώς μειωμένα έσοδα και ανέκαμψε έπειτα από συνολικά εννέα διαρρήξεις που έγιναν όσο το μαγαζί ήταν στα σκοτεινά, κρυμμένο πίσω από τις λαμαρίνες που στοίχειωναν την κεντρική οδό. Τρεις εβδομάδες πριν από τα εγκαίνια του μετρό θα έπρεπε να απολαμβάνει τους καρπούς των αντοχών του. Συμβαίνει όμως το αντίθετο. Στη βιτρίνα του καταστήματος ξεχωρίζει ένα μεγάλο κίτρινο αυτοκόλλητο, που γράφει «ξεπούλημα». «Μας ζήτησαν τριπλάσιο ενοίκιο και αποφασίσαμε ότι δεν μπορούμε να το κρατήσουμε άλλο. Μεθαύριο κλείνω. Υστερα από τόση χασούρα, αναμονή, ψυχική οδύνη, προβλήματα, κλείνω ένα μαγαζί που ξεκίνησε το 1974».
Ελλειψη σχεδίου
Οι ανακατατάξεις αυτές ήταν αναμενόμενες και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο θα έπρεπε να είχαν προβλεφθεί και να είχε εκπονηθεί σχέδιο αντιμετώπισής τους.
«Η φύση του έργου είναι πολύ δύσκολη. Κατεβαίναμε με μεταλλικές σκάλες ακόμη και 30 μέτρα κάτω από τη γη με υγρασία, άπνοια, σκόνη. Δώσαμε όμως το είναι μας».
«Γύρω από τη ζώνη του μετρό ανεβαίνουν οι αξίες γης. Εχουν ήδη ανέβει. Θα ανέβουν άμεσα ακόμη περισσότερο. Αν είχαν προνοήσει να ορίσουν τις περιοχές αυτές ζώνες ανάπλασης πολεοδομικά, θα μπορούσαν να συγκρατούσαν τις τιμές, βάζοντας ειδικούς όρους, όπως απαγόρευση ανόδου των τιμών τα επόμενα 10 χρόνια. Στο εξωτερικό γίνονται αυτά», ανέφερε η Αθηνά Βιτοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Αρχιτεκτονικής, υπογραμμίζοντας ότι δεν μελετήθηκαν από πολεοδομική άποψη οι επιπτώσεις του έργου.
Η αύξηση των τιμών θα έχει ως αποτέλεσμα να αλλάξει και ο χαρακτήρας κάποιων γειτονιών γύρω από τους σταθμούς. «Η εικόνα της απλής γειτονιάς μπορεί να αλλάξει πολύ γρήγορα. Αυτό ανατρέπει την εικόνα και τη ζωή. Φανταστείτε κάτω από την πολυκατοικία που είχε έναν φούρνο, να γίνει ένα μπαρ. Αν δεν κάνεις κανέναν έλεγχο και δεν ορίσεις ότι, παραδείγματος χάριν, από τα 40 καταστήματα τα 10 θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εστίαση και τα υπόλοιπα για εμπόριο, μπορεί να γίνουν όλα καφέ και εστιατόρια».
Χωρίς πάρκινγκ
Οπως υποστηρίζει η κ. Βιτοπούλου, ένα ακόμη στοιχείο που δεν έχει προβλεφθεί στον σχεδιασμό δημόσιου χώρου είναι το εάν οι υποδομές γύρω από τους σταθμούς θα έχουν τις ώρες αιχμής τη φέρουσα ικανότητα να αντέξουν τη ροή πεζών και αυτοκινήτων ή αν θα δημιουργηθούν εικόνες χάους. «Μπορεί να συνωστίζεται κόσμος στο πεζοδρόμιο, να κατεβαίνουν, να περνούν από τον δρόμο ανάμεσα στα αυτοκίνητα. Μπορεί να γίνει αυτό γιατί δεν υπήρξε πρόβλεψη. Επίσης θα προκύψει και θέμα πάρκινγκ, καθώς οι περισσότεροι οδηγοί θα προσπαθούν να παρκάρουν πέριξ των σταθμών για να πάρουν έπειτα το μετρό. Δεν έχουν ολοκληρωθεί τα πάρκινγκ ούτε καν στους τερματικούς σταθμούς».
Ο Σταύρος Δημητριάδης, που ζει 30 χρόνια στην ανατολική Θεσσαλονίκη, στην περιοχή Ευκλείδη, όπου θα λειτουργήσει ο ομώνυμος σταθμός μετρό, δεν ανησυχεί πολύ για το ενδεχόμενο συνωστισμού. Πιστεύει ακράδαντα πως ο συγκεκριμένος σταθμός θα εξυπηρετεί μόνο τους κατοίκους και όσους εργάζονται στα διπλανά τετράγωνα: «Δεν θα έρχεται κόσμος εδώ για να πάρει το μετρό. Πού θα αφήνει το αυτοκίνητό του; Ούτε στον σιδηροδρομικό σταθμό που είναι ο τερματικός δεν έχει πάρκινγκ. Αυτός που ζει ανατολικά και εργάζεται στο κέντρο ή δυτικά θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί αυτοκίνητο». Ιδιοκτήτης σπιτιού ο ίδιος στην περιοχή, χαίρεται που η περιουσία του θα αποκτήσει μεγαλύτερη αξία, ενώ είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει το μετρό για να κάνει τη βόλτα του στο κέντρο. «Εγώ το περιμένω πώς και πώς», δήλωσε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως πιστεύει ότι το έργο θα τον βοηθήσει και επαγγελματικά. «Είμαι οδηγός ταξί. Ελπίζω κάποιες γραμμές αστικών να φύγουν από το κέντρο της πόλης και την οδό Εγνατία και να μειωθεί κάπως η κίνηση. Προς το παρόν το μετρό εξυπηρετεί μια γραμμή. Η δική μας πελατεία δεν θα μειωθεί. Αυτός που ήταν να πάρει ταξί, θα πάρει. Οταν γίνει η επέκταση σε Καλαμαριά και δυτική Θεσσαλονίκη θα υπάρξει διαφορά, αλλά μέχρι τότε εγώ θα έχω πάρει σύνταξη».
Η αναμονή των προηγούμενων γενεών φοιτητών, που ονειρεύτηκαν μάταια πως θα φτάνουν στη σχολή τους με το πιο σύγχρονο μέσο μεταφοράς, δίνει τη θέση της στη χαρά των σημερινών φοιτητών και την εκ νέου αναμονή για ένα μετρό που θα εξυπηρετεί μεγαλύτερο τμήμα της πόλης. Η στάση «Πανεπιστήμιο» είναι κοντά στην Ιατρική Σχολή, στην οποία πέρασε φέτος ο Κοσμάς Ταξιάρχης. Οταν ερχόταν να σπουδάσει στη Θεσσαλονίκη, το πρώτο αστείο που του έκαναν ήταν για το μετρό. «Επιτέλους, νιώθεις Ευρώπη. Δεν νοείται να μην υπάρχει μετρό στη Θεσσαλονίκη», είπε. Για τις Εύα Ντέσεβιχ και Βίκυ Μπατσιούρα, επίσης φοιτήτριες στο ίδιο τμήμα, το μετρό θα τις σώσει από τη μετακίνηση με τα λεωφορεία, όπου η κατάσταση είναι σχεδόν «φρικτή», όπως περιγράφουν. «Παθαίνεις ασφυξία στα αστικά». Πριν καν βεβαίως το χρησιμοποιήσουν, οι νεαρές γυναίκες έχουν εντοπίσει τις ελλείψεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η δική τους γενιά. Το μετρό δεν φτάνει ούτε καν μέχρι το αεροδρόμιο, πόσο μάλλον μέχρι τα νοσοκομεία στα οποία οι ίδιες θα κάνουν την πρακτική τους σε λίγα χρόνια.
Δυσπιστία και ελπίδα
Την πρώτη περίοδο μετά τα εγκαίνια το μετρό Θεσσαλονίκης θα εξυπηρετεί 13 σταθμούς, το κέντρο δηλαδή της πόλης και ένα μικρό μέρος της ανατολικής πλευράς της. Η αρχική του λειτουργία απέχει από τις προσδοκίες των πολιτών, ενώ η αναμονή τόσων ετών έχει πλήξει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία του έργου. Με τη σκιά μάλιστα των Τεμπών να πέφτει ακόμη βαριά σε οποιοδήποτε έργο μεταφοράς, δεν είναι λίγοι αυτοί που σπεύδουν να παραινέσουν φίλους και γνωστούς να περιμένουν λίγο και έπειτα να κατέβουν τις κυλιόμενες σκάλες για να επιβιβαστούν στους ολοκαίνουργιους συρμούς. Η πλειονότητα της πόλης, ωστόσο, αναμένει με λαχτάρα να χτυπήσει τα πρώτα εισιτήρια, ελπίζοντας η έναρξη λειτουργίας του υπόγειου σιδηροδρόμου να αποτελέσει και αφετηρία για την ανάκαμψή της.
_________________________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Η Εύα Ντέσεβιχ και η Βίκυ Μπατσιούρα είναι χαρούμενες, που αντί για αστικά λεωφορεία θα χρησιμοποιούν το μετρό. Σε αντίθεση με προηγούμενες γενιές φοιτητών που μάταια πίστευαν πως θα προλάβουν να μετακινηθούν με το μετρό για τη σχολή, οι σημερινοί φοιτητές είναι οι πρώτοι που θα τα καταφέρουν. [ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ]
