Φυσική Αγωγή (Γ΄ και Δ΄ Δημοτικού): «”Μας είπατε ότι στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας έπαιρναν μέρος αθλητές απ’ όλες τις ελληνικές πόλεις, ήταν, δηλαδή, πανελλήνιοι αγώνες. Σήμερα όμως, απ’ όσο γνωρίζω, στους Ολυμπιακούς Αγώνες συμμετέχουν αθλητές απ’ όλο τον κόσμο. Πώς έγινε αυτό;”. “Τα χρόνια, Λευτέρη, περνούσαν, η ανάμνηση όμως των Ολυμπιακών Αγώνων δεν έσβησε ποτέ από τις ψυχές των ανθρώπων. Το 1894 ο βαρώνος Πιερ ντε Κουμπερτέν με τη βοήθεια του Ελληνα Δημήτρη Βικέλα διοργάνωσε στο Παρίσι ένα συνέδριο με θέμα την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων…”».
Μελέτη Περιβάλλοντος (Γ΄ Δημοτικού): «Aφού πέρασαν 12 περίπου αιώνες από τότε που άρχισαν, οι Ολυμπιακοί Αγώνες καταργήθηκαν το 393 μ.Χ. To 1896 οι Ολυμπιακοί Αγώνες διοργανώθηκαν ξανά στην Αθήνα ύστερα από προσπάθειες του Γάλλου Πιερ ντε Κουμπερτέν και του Δημήτρη Βικέλα».
Ναι, στα σχολικά βιβλία δεν υπάρχει η σημαντική πληροφορία. Δεν βρίσκει χώρο ούτε στις καθιερωμένες ιστορικές ανασκοπήσεις τις χρονιές των Ολυμπιακών Αγώνων. Αλλά ας ρωτήσουμε τους φίλους και τους γνωστούς μας, ας αναρωτηθούμε με ειλικρίνεια κι εμείς: πόσοι γνωρίζαμε ότι υπήρχε κάποιος που είχε δρομολογήσει την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων πολύ πριν από τον βαρώνο Πιερ ντε Κουμπερτέν; Και όμως, η σύλληψη της «τρελής ιδέας» ανήκει στον βαθύπλουτο φιλόπατρι Ελληνα της Βλαχίας Ευαγγέλη (Ευάγγελο) Ζάππα. Επιθυμώντας «το όνομά του να λάμψει αθάνατο, ανάμεσα σε αυτά του Ηρακλή, ιδρυτή των Ολυμπιακών Αγώνων, και του Θησέα, ιδρυτή των Παναθηναίων», είχε προτείνει στον βασιλιά Oθωνα να χρηματοδοτήσει την ίδρυση των σύγχρονων Αγώνων στα ερείπια του αρχαίου Παναθηναϊκού Σταδίου. Πράγματι, το 1858 εκδόθηκε βασιλικό διάταγμα που καθιέρωνε διαγωνισμούς με την επωνυμία Ολύμπια.
Τον άγνωστο ρόλο του ευεργέτη Ευαγγέλη Ζάππα (1800-1865) και στη συνέχεια του εξαδέλφου και συνεχιστή του έργου του, Κωνσταντίνου Ζάππα (1814-1892), στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων φωτίζει η ιστορική και εικαστική έκθεση «Το όραμα του Ευαγγέλη Ζάππα: από τα Ολύμπια του 1859 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του σήμερα», η οποία φιλοξενείται από τον Μάιο στο Σισμανόγλειο Μέγαρο στην Κωνσταντινούπολη και αναμένεται να μεταφερθεί και στην Αθήνα. Η έκθεση βασίζεται στην πολυετή έρευνα του δημοσιογράφου, προέδρου του «Συλλόγου των Αθηναίων» και πρώην αντιδημάρχου Αθηναίων Ελευθερίου Σκιαδά. Oλα ξεκίνησαν όταν είχε αρχίσει να γράφει την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. «Οταν βρισκόμουν στο εξωτερικό, μου μιλούσαν συχνά για τον Ζάππα», λέει στην «Κ». Oμως στην Ελλάδα ήταν εν πολλοίς άγνωστος. Ο κ. Σκιαδάς είχε δημοσιεύσει κάποια κείμενα σχετικά με τη συνεισφορά του στην αναβίωση των Αγώνων, αλλά τα αρχεία της οικογένειας είχαν χαθεί, οι πηγές ήταν περιορισμένες. «Τότε συνέβη ένα περιστατικό. Εχω πάει σε ένα υπουργείο, όπου με πιάνει μια καθαρίστρια. Μου λέει: “Ο κ. Σκιαδάς; Είμαι απόγονος Ζάππα”. Κι εγώ του Τρούμαν πήγα να πω. “Ο πατέρας μου έχει τα αρχεία. Είναι ακόμη στην Αλβανία, είχε υπηρετήσει στην Αλβανική Τράπεζα”. Πράγματι, αποδείχθηκε ότι η γυναίκα ήταν απόγονος Ζάππα, αλλά ήταν σε αυτούς που έμειναν πίσω με Χότζα. Είχε κρατήσει όλα τα έγγραφα. Ετσι αποκτήσαμε μια πρώτη βάση, που στη συνέχεια αποκάλυψε την απίθανη ιστορία του Ευαγγέλη Ζάππα».
Με τον Μάρκο Μπότσαρη
Ο Ευαγγέλης Ζάππας γεννήθηκε στο χωριό Κάτω Λάμποβο Τεπελενίου της Βορείου Ηπείρου (σημερινή Αλβανία) το 1800, από Eλληνες γονείς. Hταν ο νεότερος γιος του Βασιλείου Ζάππα και της Σωτηρίας το γένος Μέξη. Σε ηλικία 13 ετών, ο Ευαγγέλης στρατολογήθηκε από τον Αλή Πασά και εστάλη φρουρός σε ένα φρούριο κοντά στα Γιάννενα. Με τη συμμαχία των Σουλιωτών με τον Αλή, ο Ζάππας βρέθηκε στο στρατόπεδο του Αγώνα και έγινε υπασπιστής του Μάρκου Μπότσαρη. Μετά τον θάνατο του Μπότσαρη, ο Ζάππας πολέμησε με τον Κωνσταντίνο Μπότσαρη αδελφό του ήρωα, και στη συνέχεια με τον στρατηγό Νικόλαο Ζέρβα, τον Λάμπρο Βέικο, τον Γκούρα, με συναγωνιστή τον Μακρυγιάννη, τον Νοταρά και τον Πανουργιά. Το 1824 έγινε ταξίαρχος και διοίκησε τα Βλαχοχώρια των Σαλώνων. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, στο τέλος της Επανάστασης αρνήθηκε τη χρηματική αποζημίωση για τους ήρωες της Επανάστασης. «Οταν τελειώνει η Επανάσταση, ο Ζάππας βλέπει τον εμφύλιο και στενοχωριέται πολύ. Eτσι, το 1831 φεύγει στη Ρουμανία, όπου αγοράζει κτήματα και γίνεται τεράστιος επιχειρηματίας», λέει ο κ. Σκιαδάς. Η διάθεση να προσφέρει στην πατρίδα δεν είχε ποτέ κοπάσει. Το όραμά του για τους Αγώνες πυροδότησε ένα ποίημα του Eλληνα ποιητή Αλεξάνδρου Σούτσου, που είχε δημοσιευθεί το 1833 στην εφημερίδα «Ηλιος», η οποία εκδιδόταν στο Ναύπλιο. «Ο Σούτσος, κατακρίνοντας την ελληνική πραγματικότητα, αναρωτιόταν: “Ελληνες, πού είναι οι ολυμπιακοί σας αγώνες;”. Αυτό διάβασε και του ήρθε η ιδέα να δημιουργηθεί ένας πολυθεσμός που δεν θα αφορά μόνο γυμναστική, αλλά και οικονομία, πολιτισμό, τέχνες. Σκεφτείτε ότι όλα αυτά τα πιάνει το μυαλό ενός πολυτραυματία της Επανάστασης, είχε συμμετάσχει σε τρομερές μάχες». Ο Ζάππας αποφάσισε να προπαγανδίσει την ιδέα και να χρηματοδοτήσει την προσπάθεια. «Είναι εντυπωσιακό πώς ένα φτωχόπαιδο, αγράμματο, από ένα χωριό της Βορείου Ηπείρου έφτασε να συλλάβει ένα τέτοιο όραμα», σχολιάζει ο κ. Σκιαδάς.
Είχε προτείνει στον βασιλιά Oθωνα να χρηματοδοτήσει την ίδρυση των Αγώνων στα ερείπια του αρχαίου Παναθηναϊκού Σταδίου. Πράγματι, το 1858 εκδόθηκε βασιλικό διάταγμα που καθιέρωνε διαγωνισμούς με την επωνυμία Ολύμπια…
Ο Oθωνας ήταν επιφυλακτικός, αλλά με τη συμβουλή του υπουργού των Εξωτερικών Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή και προκειμένου να μην απολεσθεί η προτεινόμενη τεράστια δωρεά, ύψους ενός εκατ. φράγκων (40.000 χρυσών λιρών), αντιπρότεινε τη διοργάνωση των «Ολυμπίων». Ενός δηλαδή ανά τετραετία διαγωνισμού βιομηχανικών και γεωργικών προϊόντων στεγασμένων σε κατάλληλο νέο κτίριο στην περιοχή του αρχαίου Παναθηναϊκού Σταδίου, που θα συνοδευόταν από αθλητικούς αγώνες και άλλους διαγωνισμούς.
Ο Ζάππας συμφώνησε και έτσι το 1859, καθώς η ανακαίνιση του Παναθηναϊκού Σταδίου δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί, τα πρώτα Ολύμπια έγιναν στην πλατεία Λουδοβίκου (τη σημερινή πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως ή Κοτζιά, στο κέντρο της Αθήνας), ενώ σε ειδικά κατασκευασμένο χώρο στην οδό Πειραιώς έγινε η έκθεση βιομηχανικών και γεωργικών προϊόντων με περίπου 1.000 εκθέτες. Τα παρακολούθησαν όλοι οι επίσημοι, η βασιλική οικογένεια, τα μέλη της κυβέρνησης, οι στρατιωτικές και δημοτικές αρχές και πολλές χιλιάδες κόσμου. «Σε μια Ελλάδα καθημαγμένη, φτωχή, σε μια Αθήνα που προσπαθεί να αναπτυχθεί, ξεκινά ένας θεσμός με διεθνή χαρακτήρα. Είναι χαρακτηριστικό το στέγαστρο από γυαλί και σίδερο που κατασκεύασαν στην οδό Πειραιώς, μιμούμενοι την εμπορική έκθεση στο Λονδίνο του 1851».
Σκυτάλη στον εξάδελφο
Ο Ζάππας πέθανε το 1865, διαθέτοντας μεγάλο μέρος από την τεράστια περιουσία του για τη διεξαγωγή των Ζάππειων Ολυμπιακών Αγώνων, με σκοπό να γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια, «σύμφωνα με τους προγόνους μας». «Το νήμα έχει συνέχεια. Ο κατά 13 χρόνια μικρότερος εξάδελφός του Κωνσταντίνος Ζάππας αναλαμβάνει την υλοποίηση των Αγώνων αλλά και την κατασκευή του Ζαππείου Μεγάρου με τις οδηγίες του Ευαγγέλη, να είναι σε σχήμα σταυρού, κοντά στο Καλλιμάρμαρο».
Η δεύτερη Ζάππεια Ολυμπιάδα έγινε το 1870. Τα αγωνίσματα –άλμα εις τριπλούν, άλμα εις μήκος, πάλη, δισκοβολία, ακοντισμός επί σκοπόν, άλμα επί κοντώ υπέρ τάφρου, αναρρίχησις επί κάλω, ελκυστίνδα– διεξήχθησαν στο Καλλιμάρμαρο. Στην έναρξη ακούστηκε για πρώτη φορά ο πρώτος Ολυμπιακός Υμνος, γραμμένος από τον καθηγητή της Βοτανικής του Πανεπιστημίου των Αθηνών Ορφανίδη και μελοποιημένος από τον μουσικό Παριζίνη, ενώ εισήχθη και η καινοτομία του όρκου του αθλητή: «Υπόσχομαι ν’ αγωνισθώ τιμίως και κατά τους όρους του κανονισμού και χωρίς να δολιευθώ τον ανταγωνιστή».
Η τρίτη Ζάππεια Ολυμπιάδα έγινε το 1875, ενώ το 1878 ολοκληρώνεται το κεντρικό γυμναστήριο που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το Παναθηναϊκό Στάδιο και είναι γνωστό σήμερα ως γυμναστήριο «Φωκιανός». Δέκα χρόνια αργότερα, το 1888, ολοκληρώνεται και το Ζάππειο Μέγαρο και το 1889 διεξάγεται η τέταρτη και τελευταία Ζάππεια Ολυμπιάδα.
«Αρα όταν αποφασίστηκε η αναβίωση των Αγώνων δεν τους ανέθεσαν στην Αθήνα μόνο γιατί ήταν όμορφη ή εκπροσωπούσε την ιδεολογία των Αγώνων, αλλά γιατί όλα ήταν έτοιμα. Στάδιο υπήρχε, βραβεία υπήρχαν, ύμνος, γυμναστές. Είχε δημιουργηθεί το πρώτο παγκοσμίως ολυμπιακό τοπίο. Ενα ολυμπιακό χωριό πριν καν αναβιώσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες».
Το Ζάππειο Παρθεναγωγείο και η έκθεση στην Κωνσταντινούπολη
Η ιδέα της έκθεσης «Το όραμα του Ευαγγέλη Ζάππα: από τα Ολύμπια του 1859 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του σήμερα», στο Σισμανόγλειο Μέγαρο στην Κωνσταντινούπολη, προήλθε από τις μητέρες του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Κωνσταντινούπολης, έργο κι αυτό του Κωνσταντίνου Ζάππα, που ίδρυσε το 1875 κατά την επιθυμία και στη μνήμη του εξαδέλφου του. «Κάποια στιγμή διάβασαν την τετραλογία των Ολυμπίων (σ.σ. “Τα Ολύμπια 1859-1889”, “Ζάππειον μέγαρον”, “Ζάππαι: Ευαγγέλης και Κωνσταντίνος” και “Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων”, εκδόσεις Ιδρύματος Σοφία) και είπαν “είναι δυνατόν να έχουμε τα παιδιά μας στο Ζάππειο και να μην ξέρουμε για τη συνεισφορά του στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων;», εξηγεί ο κ. Σκιαδάς. Η έκθεση, την οποία επιμελήθηκε η Ιρις Κρητικού, παρουσιάζει επιλεγμένα ιστορικά κειμήλια και ιστορικό υλικό, καθώς και τα έργα 24 διακεκριμένων εικαστικών. Συμμετέχουν: Ολγα Αλεξοπούλου, Νίκος Βατόπουλος, Ειρήνη Βογιατζή, Ανδρέας Γεωργιάδης, Αγγελική Γιαννακίδου, Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου, Μαρία Διακοδημητρίου, Αλεξάνδρα Ισακίδη, Αποστόλης Ιτσκούδης, Δέσποινα Καλλιγά, Νίκος Κιτμερίδης, Μαρία Κοσμίδου, Βασίλης Λιαούρης, Μηνάς Μαυρικάκης, Μάνος Μπατζόλης, Παναγιώτης Μπελντέκος, Ρούλη Μπούα, Γεύσω Παπαδάκη, Σπυριδούλα Πολίτη, Βαγγέλης Πουλής, Βίκυ Σαμουηλίδου, Κλαίρη Τσαλουχίδη-Χατζημηνά, Βιργινία Φιλιππούση, Αρτεμις Χατζηγιαννάκη.
Ιδιαίτερα συγκινητική είναι η συμμετοχή των μαθητών του Ζαππείου Εκπαιδευτηρίου. Η μεταφορά της έκθεσης στην Αθήνα προγραμματίζεται για το προσεχές φθινόπωρο.
