Oσα συνέβησαν την πρώτη ημέρα της δίκης για τους υπευθύνους της τραγωδίας στο Μάτι, όπου η δικαστική αίθουσα ήταν τόσο μικρή που δεν χωρούσε ούτε τους κατηγορουμένους, προκάλεσαν, όπως ήταν φυσικό, έντονες αντιδράσεις και επανέφεραν στο προσκήνιο ορισμένα από τα τεράστια προβλήματα του δικαστικού μας συστήματος. Τι πραγματικά όμως συμβαίνει στη Δικαιοσύνη ώστε να μην υπάρχουν αίθουσες για να δικαστούν σοβαρές υποθέσεις, με αποτέλεσμα οι δίκες να σέρνονται για καιρό, φθάνοντας ακόμα και τα πεντέμισι χρόνια, όπως συνέβη με τη δίκη της Χρυσής Αυγής; Οι ευθύνες είναι στους δικαστές, στους προϊσταμένους των μεγάλων δικαστικών σχηματισμών, που δεν φροντίζουν έγκαιρα να βρουν κατάλληλες αίθουσες; Ή μήπως το υπουργείο Δικαιοσύνης, διαχρονικά, έχει αφήσει τα πράγματα στη Δικαιοσύνη να κινούνται με τον αυτόματο πιλότο και ως εκ τούτου έχουν καταρρεύσει οι δικαστικές υποδομές;
Οι σημαντικές δίκες των τελευταίων δέκα ετών διαρκούν πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Πέρα από τη δίκη της Χρυσής Αυγής, η δίκη για τους υπευθύνους της φονικής πλημμύρας στη Μάνδρα κράτησε 2,5 χρόνια, αλλά και η δίκη για τα μαύρα ταμεία της Siemens ξεπέρασε τα 3,5 χρόνια. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και εκατοντάδες δίκες που έχουν ξεπεράσει τα δύο με τρία χρόνια, όπως οικονομικά σκάνδαλα (δίκη για τις φούσκες του Χρηματιστηρίου, δίκη για το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και άλλες), αλλά και υποθέσεις για εξοπλιστικά προγράμματα και γενικά δίκες με αντικείμενο τη διαχείριση του δημοσίου χρήματος.
Η έλλειψη κατάλληλων αιθουσών και οι διαχρονικές ευθύνες δικαστών, προϊσταμένων μεγάλων δικαστικών σχηματισμών και υπουργείου Δικαιοσύνης.
Οι ποινικές δίκες διεξάγονται συνήθως «σπαστά», δηλαδή μια μέρα γίνεται δίκη και επαναλαμβάνεται ακόμα μία φορά την ίδια εβδομάδα, αλλιώς πάει για αργότερα. Οταν τελειώνει η διαδικασία, ακόμα και οι δικαστές που πρόκειται να αποφασίσουν δεν μπορούν –και είναι φυσικό– να θυμούνται μετά την πάροδο τόσο μεγάλου χρόνου όλα τα δεδομένα της διαδικασίας, και συνήθως το δικαστήριο ζητάει μια εύλογη προθεσμία για να προετοιμαστεί ενόψει της έκδοσης της απόφασης.
Οι εισαγγελείς επίσης, για να προτείνουν σχετικά με την ενοχή και τις ποινές των κατηγορουμένων, κρατούν πολύ καλές σημειώσεις για να διαβάσουν όσα ελέχθησαν, ώστε να μπορούν να τεκμηριώσουν την αγόρευσή τους όταν έρθει η ώρα να κάνουν την πρότασή τους στο δικαστήριο. Και αν αυτά συμβαίνουν σε δίκες με πολλούς κατηγορουμένους και βαριά κατηγορητήρια, με την έννοια των πολλών αδικημάτων, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη και στις δίκες με έναν κατηγορούμενο και μικρό αριθμό καταγγελλόντων. Οι υποθέσεις για το λεγόμενο ελληνικό #MeToo αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Η δίκη με κατηγορούμενο τον σκηνοθέτη Δημήτρη Λιγνάδη ξεπέρασε τους έξι μήνες, ενώ εκείνη του ηθοποιού Πέτρου Φιλιππίδη (ένας κατηγορούμενος, τρεις καταγγέλλουσες) έχει διαρκέσει συνολικά εννιά μήνες και ακόμα δεν έχει τελειώσει! Η κατάσταση επιδεινώθηκε και λόγω της πανδημίας, όταν εκατοντάδες υποθέσεις δεν δικάστηκαν, και μόλις τα μέτρα έπαυσαν να ισχύουν, ξαφνικά στα ποινικά ακροατήρια δημιουργήθηκε το αδιαχώρητο. Σε ένα ακροατήριο έφτασαν να δικάζονται παράλληλα έως και τρεις υποθέσεις.
Ενας από τους λόγους των καθυστερήσεων είναι όντως η έλλειψη κατάλληλων δικαστικών αιθουσών για να φιλοξενούνται δίκες με πολλούς κατηγορουμένους. Ουσιαστικά μία τέτοια αίθουσα είναι στο Πρωτοδικείο και μία στο Εφετείο, η οποία ξεκίνησε ως αίθουσα τελετών του δικαστηρίου και έχει από χρόνια μεταβληθεί σε δικαστική αίθουσα, καθώς εκεί έχουν γίνει οι δίκες του Ακη Τσοχατζόπουλου, της Χρυσής Αυγής, για τους υπευθύνους της πλημμύρας στη Μάνδρα και πολλές άλλες. Τελευταία, ωστόσο, δημιουργήθηκαν νέες αίθουσες ειδικά για την εκδίκαση των πολύ σοβαρών κακουργημάτων (Μεικτά Ορκωτά Δικαστήρια που συγκροτούνται με δικαστές και ενόρκους και δικάζουν ανθρωποκτονίες και βιασμούς). Οι νέες αίθουσες αντί να λύσουν το πρόβλημα το επιδείνωσαν, καθώς είναι τόσο μικρές που δεν χωρούν ούτε καν εδώλιο για τον κατηγορούμενο, που κάθεται στις θέσεις για το κοινό. Πρόσφατα, τον περασμένο Μάιο, η Διυπουργική Επιτροπή ενέκρινε την κατασκευή νέου δικαστικού μεγάρου στην Αθήνα (πίσω από τον Αρειο Πάγο), συνολικής έκτασης 50.000 τ.μ., για να στεγαστούν το Πρωτοδικείο και η Εισαγγελία της Αθήνας. Οι ελπίδες όλων είναι στραμμένες στην ολοκλήρωση του έργου.
Πάντως και οι ευθύνες των δικαστών που δικάζουν δεν είναι αμελητέες, όταν δεν διευθύνουν με σύνεση και αυστηρότητα τη διαδικασία και παρασύρονται σε ατέρμονες συζητήσεις ή ικανοποιούν αιτήματα δικηγόρων που έχουν άλλες δίκες και ζητούν πολυήμερες αναβολές, ροκανίζοντας τον χρόνο αλλά και την αξιοπιστία της Δικαιοσύνης. Ευθύνη φέρουν και οι προϊστάμενοι των δικαστικών υπηρεσιών όταν επιλέγουν αίθουσες ακατάλληλες, με αποτέλεσμα να διαρκούν οι δίκες επί χρόνια.
