Χιλιάδες παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο με υπομονή και επιμονή. Για να μάθουν, για να περάσουν την ώρα τους ή γιατί είναι υποχρεωμένα να πάνε. Και σέβονται τον χώρο και τον αγαπούν και τον φροντίζουν. Και σέβονται τους δασκάλους τους και τους προσέχουν. Και τα αισθήματα είναι αμοιβαία. Δεν είναι ζούγκλα τα σχολεία, όπως δεν είναι ζούγκλα και η κοινωνία, και ας συμβαίνουν διάφορα τραγικά που άλλα δημοσιοποιούνται και άλλα σκεπάζονται. Αλλα παιδιά βγάζουν το λύκειο με στόχο το πανεπιστήμιο και άλλα με στόχο ένα πτυχίο ειδικότητας, ένα ΙΕΚ, μια τέχνη.
Ωστόσο, το σχολείο δεν παύει να είναι χώρος κοινωνικοποίησης που συνεχίζει, αν και με σαφώς μικρότερη ένταση και αξία, να συμβάλλει στη διαμόρφωση των προσωπικοτήτων. Τι ιδιαίτερο συμβαίνει όμως στα ΕΠΑΛ, τα οποία κατά καιρούς συγκεντρώνουν τα φώτα της δημοσιότητας για λόγους συνήθως χαμηλής παραβατικότητας; Τα σχολεία αυτά θα έπρεπε να είναι τα κοσμήματα της σχολικής εκπαίδευσης, αλλά δεν είναι. Παρά τους πολλούς και έμπειρους καθηγητές και παρά τα πολλά χρήματα που απαιτεί ο εξοπλισμός τους.
Επειδή όμως δεν υπάρχει αξιόπιστη τεχνική εκπαίδευση, υπάρχει και έλλειψη σοβαρών τεχνολόγων. Ωστόσο, κάποια παιδιά (20%-30%) που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να εμπλακούν με το πολύ υψηλό επίπεδο των Πανελλαδικών Εξετάσεων του Γενικού Λυκείου, επιλέγουν τα ΕΠΑΛ είτε για ένα πτυχίο ειδικότητας είτε για την εισαγωγή τους στα ΑΕΙ και ΤΕΙ με πολύ πιο εύκολες εξετάσεις, αλλά μικρότερο ποσοστό. Και μέχρι εδώ όλα είναι καλά και φυσιολογικά.
Οι αδιάφοροι μαθητές
Τα ΕΠΑΛ όμως προσελκύουν και πολλά παιδιά που δεν θα έπρεπε να έχουν ούτε απολυτήριο γυμνασίου. Παιδιά με βασικές ελλείψεις στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά, που η ανεκτική μας εκπαίδευση τα έστειλε στο λύκειο. Και που δεν ενδιαφέρονται για τεχνικές γνώσεις, ούτε για πτυχίο ειδικότητας, παρά μόνο για ένα εύκολο απολυτήριο λυκείου. Ή πηγαίνουν στο σχολείο διότι τα στέλνουν οι γονείς τους. Συχνά με το ζόρι.
Αν εκεί συναντήσουν ένα ελαστικό θεσμικό πλαίσιο, χωρίς κανόνες, χωρίς καμία επιβολή, χωρίς καμία συνέπεια, χωρίς κανένα ενδιαφέρον, δηλαδή ένα σαθρό και αντικοινωνικό σχολικό περιβάλλον, είναι εύκολο να κυλήσουν σε ήπιες, και όχι μόνο, μορφές παραβατικής συμπεριφοράς, σαν αυτές που περιγράφει στην επιστολή του ο συνάδελφος αναπληρωτής που παραιτήθηκε γιατί δεν άντεξε.
Να εκτονώσουν δηλαδή την όποια οργή ή και πλήξη τους μέσα στη σχολική αίθουσα και απέναντι στον δάσκαλο ή στον συμμαθητή. Διότι το μπούλινγκ σ’ αυτά τα σχολεία εις βάρος των ασθενέστερων μαθητών καλά κρατεί. Αλλά γι’ αυτό κανείς δεν μιλάει.
Για να φτάσει όμως ένα σχολείο να μην επιτρέπει στους καθηγητές να κάνουν τη δουλειά τους, να ακυρώνει δηλαδή ολοκληρωτικά την εκπαιδευτική διαδικασία, πρέπει να έχει εγκαταλειφθεί από τον διευθυντή και τον σύλλογο των καθηγητών του. Να έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα, να μην υπάρχουν στοιχειώδεις κανόνες, καμία ιεραρχία, καμία επικοινωνία με τους μαθητές, το 15μελές και κυρίως τους γονείς και τον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων. Να μη λειτουργεί δηλαδή τίποτα. Διότι η διεύθυνση του σχολείου πάντα έχει τρόπο να πιέσει τους πρωταγωνιστές της φασαρίας ή να τους νουθετήσει ώστε να αφήνουν τουλάχιστον τους δασκάλους να κάνουν ένα τυπικό μάθημα.
Στο φινάλε έχει το εργαλείο των απουσιών, που είναι το μόνο που φοβούνται οι παραβάτες. Αρκεί βέβαια να τηρείται ο νόμος και οι απουσίες να γράφονται και να μετρούν. Ακόμη, η πείρα σε αυτά τα σχολεία έχει δείξει ότι οι γονείς ασκούν μεγάλη επιρροή στα παιδιά τους και η έγκαιρη επικοινωνία του σχολείου με την οικογένεια μπορεί να προλάβει πολλές αρνητικές εξελίξεις. Αρκεί βέβαια να υπάρχει ενδιαφέρον. Να υπάρχει τόλμη, γνώση, έγνοια, τεχνική και αίσθηση αποστολής.
* Ο κ. Λεωνίδας Καστανάς είναι εκπαιδευτικός με θητεία σε ΕΠΑΛ.
