Την αλλαγή ενός μεταξικού νόμου του 1936 που ρυθμίζει ζητήματα των κληροδοτημάτων ζητούν τα μεγάλα πανεπιστήμια της χώρας, προκειμένου να αποκτήσουν ένα μόνιμο «οικονομικό πακέτο στήριξης εξ ιδίων πόρων» που θα ενισχύσει την οικονομική τους αυτοτέλεια.
Η πρόταση, η οποία κατατέθηκε επισήμως στην τελευταία σύνοδο των πρυτάνεων, στοχεύει στην ευέλικτη αξιοποίηση των εκατοντάδων κληροδοτημάτων που διαθέτουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, τα οποία μπορούν να προσφέρουν σημαντικά έσοδα στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς.
Οι πρυτάνεις έχουν ζητήσει να εξαιρεθεί η παιδεία από το Μνημόνιο, αλλά «στην κατάσταση που βρισκόμαστε ως χώρα, συν Αθηνά και χείρα κίνει» δηλώνουν ο αρχές του ΑΠΘ, του Πανεπιστημίου Αθηνών και του ΕΜΠ. Οι πρυτανικές τους αρχές είδαν τις κρατικές επιχορηγήσεις να ψαλιδίζονται έναντι των περυσινών και στρέφονται στην αναζήτηση πόρων «εκ των έσω» σε μια προσπάθεια να καλύψουν μέρος των απολεσθέντων πιστώσεων. Οι πρυτανικές αρχές του ΑΠΘ -που πρωτοστατούν σ’ αυτήν την προσπάθεια- εκτιμούν ότι αν αλλάξει ο νόμος του 1936 κι αυξηθούν τα έσοδα των μισθωμένων κυλικείων κι άλλων πηγών, τότε μέσα σε πέντε χρόνια θα τριπλασιαστούν τα «εξ ιδίων έσοδα» του εκπαιδευτικού ιδρύματος, ξεπερνώντας τα δέκα εκατομμύρια ευρώ και θα καλυφθεί έτσι ένα σημαντικό μέρος από τα 50 εκατομμύρια ευρώ που λαμβάνει το ΑΠΘ ως επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με στοιχεία που κατέθεσε στην «Κ» ο αντιπρύτανης Οικονομικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης κ Γιάννης Παντής, έχει έναν επιπλέον λόγο να θέτει το ζήτημα αλλαγής της νομοθεσίας που ρυθμίζει ζητήματα λειτουργίας κι αξιοποίησης των κληροδοτημάτων, καθώς διαθέτει τα περισσότερα ακίνητα απ’ όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας.
Ο αριθμός τους ξεπερνάει τα 120, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται σε αυτά, τα δύο πανεπιστημιακά δάση στο Περτούλι Τρικάλων (30.000 στρ.) και στον Ταξιάρχη Χαλκιδικής (40.000 στρ.), το αγρόκτημα της Θέρμης και οι κατασκηνώσεις της Καλάνδρας Χαλκιδικής.
Από αυτά, τα 90 βρίσκονται διάσπαρτα στη Θεσσαλονίκη και τον κατάλογό τους συμπληρώνουν ολόκληρες οικοδομές π. χ. το Μανδαλίδειο στην παραλιακή λεωφόρο, πολυκατοικία 1.000 τ. μ. στην οδό Φιλίππου, καταστήματα, αλλά και ποσοστά επί διαμερισμάτων. Τα υπόλοιπα βρίσκονται στην Αθήνα (17), στην Καβάλα (8), στο Κιλκίς (2), στη Βέροια, στις Σέρρες και στη Μακρακώμη Φθιώτιδας.
Σήμερα για να μισθώσει το πανεπιστήμιο ένα από τα ακίνητα των κληροδοτημάτων πρέπει να ακολουθήσει μια χρονοβόρα εξαντλητική γραφειοκρατική διαδικασία (προκήρυξη ενδιαφέροντος, διαγωνισμούς, προσφορές, συνεδριάσεις επιτροπών, απόδοση των εσόδων μέσω του κληροδοτήματος) που ουσιαστικά αποτελούν τροχοπέδη στη διαχείρισή τους. Οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις έχουν συχνά συνέπεια να παραμένουν τα ακίνητα χωρίς ενοικιαστή για 12 ή και 18 μήνες. Πολλές φορές επίσης οι σκοποί της προσφοράς του δωρητή μπορεί να μην ανταποκρίνονται στον αρχικό στόχο του κληροδοτήματος π. χ. να βραβεύονται οι καλύτεροι φοιτητές από την πόλη καταγωγής του κληροδότη. Αν όμως δεν υπάρχουν φοιτητές ή δεν υπάρχει επαρκής αριθμός τους τότε τι γίνεται; Βάσει του νόμου το εκπαιδευτικό ίδρυμα πρέπει να προσφύγει στα δικαστήρια για να αλλάξει τους όρους του κληροδοτήματος, έτσι ώστε να καλύψει το πνεύμα του ευεργέτη και να αξιοποιήσει την κληρονομιά του.
«Πρόκειται για έναν θησαυρό που κατέχουμε αλλά δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε. Ζητάμε να δημιουργηθεί ένα νέο νομικό πλαίσιο χρήσης-διαχείρισης και εκμετάλλευσης των κληροδοτημάτων. Να είναι πιο ευέλικτο από το υπάρχον και να μας δίνει τη δυνατότητα να τα χειριζόμαστε χωρίς διαμεσολαβήσεις. Είμαστε δέσμιοι των αποφάσεων που λαμβάνουν άλλοι για μας», τονίζει στην «Κ» ο κ. Παντής.
«Το 2011 και το 2012 θα είναι εξίσου δύσκολες χρονιές κι αν μειωθούν κι άλλο οι πιστώσεις μας, οι αρνητικές συνέπειες μακροπρόθεσμα θα είναι σοβαρές για την ελληνική παιδεία και τεράστιο το κόστος στη νέα γενιά και στη γνώση που παίρνει. Πρέπει να δοθούν λύσεις», επισημαίνει ο αντιπρύτανης ο οποίος έχει καταρτίσει ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανάπτυξης «ιδίων εσόδων», στο οποίο εκτός από τα κληροδοτήματα, τα κυλικεία, το βιβλιοπωλείο του ΑΠΘ και άλλες θεσμικές ενισχύσεις από την πολιτεία συμπεριλαμβάνει νέες ιδέες, όπως π. χ. κέτερινγκ από τη Φοιτητική Λέσχη, αλλά και τη δημιουργία ενός εκδοτικού οίκου που θα φέρει τον λογότυπο του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης.
Στην Αθήνα
Σε κινήσεις για την αξιοποίηση ιδιόκτητων κτιρίων τους προχωρούν και τα μεγάλα ΑΕΙ της Αθήνας. Συγκεκριμένα, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπως ανέφερε στην «Κ» ο αντιπρύτανης του ιδρύματος κ. Θωμάς Σφηκόπουλος επισκευάζεται το Γρυπάρειο Κτίριο, επί της οδού Σοφοκλέους, ώστε να στεγάσει Τμήματα του ιδρύματος. Σύμφωνα με τον ίδιο, για τη στέγαση σχολών του και των υπηρεσιών του σε νοικιασμένα κτίρια, το ίδρυμα καταβάλλει ετησίως περί τα 3 εκατ. ευρώ, και στόχος είναι να μειωθεί το σχετικό κονδύλι μέσα στην επόμενη διετία. Ως προς τα κληροδοτήματα, η διαχείριση των οποίων πρέπει να ακολουθεί τη βούληση του κληροδότη, ο κ. Σφηκόπουλος ανέφερε ότι για την αξιοποίησή τους οι διαδικασίες είναι ιδιαίτερα γραφειοκρατικές και χρονοβόροι.
Το ίδιο επισήμανε, μιλώντας στην «Κ», και ο κ. Σίμος Σιμόπουλος, πρύτανης του ΕΜΠ – ένα ίδρυμα με πάρα πολλά κληροδοτήματα, «άλλωστε το ΕΜΠ ιδρύθηκε από τα κληροδοτήματα των οικογενειών Αβέρωφ και Τοσίτσα», τόνισε ο κ. Σιμόπουλος. Σύμφωνα με τον ίδιο, «σχεδόν το 90% των κληροδοτημάτων δίνεται για υποτροφίες όπως ορίζει η διαθήκη των κληροδοτών, και άρα δεν είναι διαθέσιμα για άλλα έξοδα του ιδρύματος».
