Σφιχτή οικονομική διαχείριση επιβάλλεται (και) στα ελληνικά ΑΕΙ, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», εκτός από τη μείωση κατά περίπου 15% των λειτουργικών εξόδων των ΑΕΙ που επιτάσσει το Πρόγραμμα Σταθερότητας, το υπουργείο Παιδείας εξετάζει το ενδεχόμενο η χρηματοδότηση για την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά να καθορίζεται με βάση τα αποθεματικά των ΑΕΙ, κατά τη λήξη της φετινής χρονιάς. Είναι συνήθης κατάσταση, είτε λόγω της κρατικής γραφειοκρατίας είτε λόγω κακής διαχείρισης από τις διοικήσεις των ιδρυμάτων, τα ΑΕΙ να μην απορροφούν το σύνολο των κονδυλίων που τους αναλογούν. Στελέχη του υπουργείου εκτιμούν πως η απόφαση θα «αναγκάσει» τις διοικήσεις των ΑΕΙ να κινητοποιηθούν, αλλάζοντας μοντέλο διαχείρισης. Και βέβαια αυτό απαιτείται, όχι μόνο για τα οικονομικά ζητήματα αλλά και για όλη τη λειτουργία των πανεπιστημίων, την οποία χαρακτηρίζουν η αναξιοκρατία, ο νεποτισμός, η απουσία αξιολόγησης, η εσωστρέφεια. Και αυτά τα λένε έμπειροι πανεπιστημιακοί, που μιλούν στην «Κ», απαντώντας σε ερωτήσεις που αφορούν τα κακώς κείμενα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και όσων απαιτούνται να γίνουν για μια «φυγή προς τα εμπρός».
Οι προηγούμενες κυβερνήσεις ίδρυσαν αφειδώς νέα ΑΕΙ στην επαρχία, με αποτέλεσμα σήμερα, εν μέσω οικονομικής κρίσης, η ίδια η Πολιτεία να μην μπορεί να τα στηρίξει στον βαθμό που θα έπρεπε. Ευθύνες φέρουν και οι πανεπιστημιακοί, που εκμεταλλεύτηκαν τη διεύρυνση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για να προωθήσουν προσωπικά συμφέροντα. Τα ζητήματα αυτά θα εξεταστούν σε τριήμερο συνέδριο που οργανώνει η ομοσπονδία των πανεπιστημιακών (ΠΟΣΔΕΠ) από την Παρασκευή 23 Απριλίου (Αμφιθέατρο Μεγάλου Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας, Αιόλου 82-84) με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών δασκάλων ελληνικών και ξένων ΑΕΙ.
Κλέα Κατσουγιάννη
Επικράτησε πάλι η λογική του βολέματος
– Ευθύνονται οι πανεπιστημιακοί για την υποβάθμιση των πανεπιστημίων;
– Το επίπεδο της εκπαίδευσης στα ΑΕΙ καθορίζεται από τις προσδοκίες της κοινωνίας, που δίνει βαρύτητα στην απόκτηση πτυχίου παρά στην απόκτηση γνώσεων. Το θεσμικό πλαίσιο και ο τρόπος της εφαρμογής του αποτελούν έναν καθρέφτη της κοινωνίας. Θα περίμενε κανείς οι πανεπιστημιακοί να είναι πρωτοπόροι στην αλλαγή των κατεστημένων αντιλήψεων. Δυστυχώς, πολλοί από εμάς προσαρμόστηκαν στη λογική του βολέματος. Ετσι, σε μεγάλο βαθμό δεν ανταποκριθήκαμε στα καθήκοντά μας ώστε να συμβάλουμε στην καταξίωση του δημοσίου πανεπιστημίου στον εσωτερικό και τον διεθνή χώρο. Αναλογικά μεγαλύτερη ευθύνη φέρουν οι συνάδελφοι που ανέλαβαν διοικητικές θέσεις, που πολύ συχνά ενέδωσαν στην ευκολία της διαπλοκής.
Καθηγήτρια Ιατρικής Αθηνών
Σταύρος Κουμπιάς
Αποδέσμευση από τον κρατικό εναγκαλισμό
– Ποια είναι η σοβαρότερη αγκύλωση του ελληνικού πανεπιστημίου;
– Η κύρια αγκύλωση του ελληνικού πανεπιστημίου μπορεί να συνοψισθεί στην ουσιαστική έλλειψη ύπαρξης του τρίπτυχου «αυτοτέλεια – χρηματοδότηση – κοινωνικός απολογισμός». Απαιτείται η «απελευθέρωση», η αποδέσμευση των ιδρυμάτων από τον στενό κρατικό εναγκαλισμό και η λειτουργία τους με νόμο πραγματικά πλαίσιο, ώστε να μπορέσουν να πορευθούν ανάλογα με τον χαρακτήρα και τις δυνατότητές τους. Ταυτόχρονα, απαιτείται επαρκής χρηματοδότηση για την εκπαίδευση και την έρευνα και βεβαίως τα πανεπιστήμια θα πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρό και συστηματικό κοινωνικό έλεγχο με ουσιαστική αποτίμηση του έργου τους, με αυστηρά ακαδημαϊκά κριτήρια, αλλά και με συνυπολογισμό των ευθυνών της πολιτείας.
Πρύτανης Παν. Πατρών
Λεωνίδας Λουλούδης
Εκτεταμένη αναξιοκρατία και νεποτισμός
– Εχει δίκαιο η κοινή γνώμη που πιστεύει ότι στα ΑΕΙ επικρατούν η αναξιοκρατία και ο νεποτισμός;
– Συνυπάρχουν νεποτισμός, αναξιοκρατία και αξιοκρατία. Στο νεοελληνικό κράτος είναι εγκιβωτισμένα και τα ΑΕΙ. Ο νεποτισμός δυσκολότερος, μετά την κατάργηση της έδρας, παραμένει ακαταμάχητος. Η αναξιοκρατία, εκτεταμένη. Σχεδόν κανόνας. Αναλογεί στις πλατιές κηλίδες μετριότητας τις οποίες έχουν επιβάλει είτε τα κομματικά αλισβερίσια είτε η συντεχνιακή ιδιοτέλεια. Εν καιρώ, οι ευεργετημένοι εκδικούνται, προσαρμόζοντας την ακαδημαϊκή δεοντολογία στο ανάστημά τους. Και όποιον πάρει ο Χάρος! Παρ’ όλα αυτά, επιβιώνουν οι νησίδες αξιοκρατίας. Γιατί και η βελόνα έχει τρύπα. Αιτία του κακού; Η παντελής, ακόμη, απουσία δημόσιας λογοδοσίας και ειδικά των πρώτης βαθμίδας καθηγητών.
Αντιπρύτανης Γεωπονικού Αθήνας
Ευγενία Μπουρνόβα
Απαιτείται στρατηγικός σχεδιασμός
– Η Ελλάδα χρειάζεται 22 πανεπιστήμια;
– Σαφώς όχι! Εδώ χρειάζεται ένας «Καλλικράτης»: από τη μια έχουμε το Παν. Αθηνών με 100.000 φοιτητές και 2.600 μέλη διδακτικού προσωπικού και από την άλλη έχουμε το Χαροκόπειο με 1.200 φοιτητές και 72 διδάσκοντες! Στην πρώτη περίπτωση και παρ’ ότι έχουμε όλες τις εργαστηριακές σχολές, η αναλογία είναι 38 φοιτητές ανά διδάσκοντα, στη δεύτερη μόνο 16 φοιτητές ανά διδάσκοντα! Ακόμη καλύτερα είναι τα πράγματα στην Κρήτη, όπου στο εκεί ΑΕΙ η αναλογία είναι μόνο 10 φοιτητές ανά διδάσκοντα, ενώ το ρεκόρ είναι στο Παν. Πελοποννήσου με 7 φοιτητές ανά διδάσκοντα! Αν αυτά τα νούμερα δεν αποδεικνύουν την έλλειψη σχεδιασμού και τη σπατάλη πόρων, τι άλλο χρειάζεται; Πολιτική βούληση δεν ξέρω αν υπάρχει για τον στρατηγικό σχεδιασμό της ανώτατης εκπαίδευσης.
Καθηγήτρια Παν. Αθηνών
Γιάννης Μυλόπουλος
Η αξιολόγηση δεν μπορεί να είναι τιμωρία
– Γιατί δεν προχωράει η αξιολόγηση στα ΑΕΙ;
– Ο τρόπος που έχει εφαρμοστεί η αξιολόγηση την έχει αναγάγει σε δημοσιοϋπαλληλικού τύπου γραφειοκρατική διαδικασία και ελάχιστα σε διεργασία βελτίωσης της ποιότητας των ΑΕΙ. Κατ’ αρχάς, δεν μπορεί να επιβάλλεται με εντολές και απειλές αποκλεισμού από τη χρηματοδότηση. Ούτε μπορεί να είναι τιμωρητική, αλλά θεραπευτική των προβλημάτων που διαγιγνώσκει. Οι κανόνες και τα κριτήριά της δεν μπορεί να θεσμοθετούνται κατά ενιαίο τρόπο για όλες τις ακαδημαϊκές μονάδες. Επιπλέον, δεν μπορεί να χρεώνει στα ΑΕΙ τις ελλείψεις και τα κενά των κυβερνήσεων. Το γεγονός ότι η διασφάλιση της ποιότητας δεν κατάφερε να γίνει αποδεκτή στον κατ’ εξοχήν χώρο εμπέδωσης της έννοιας της αξιολόγησης θα πρέπει να προβληματίσει την πολιτεία.
Καθηγητής ΑΠΘ
Π. Παναγιωτόπουλος
Διολίσθηση της έρευνας, χωρίς ιδέες
– Υπάρχουν πανεπιστημιακοί που έχουν «κλέψει» την εργασία άλλου;
– Εχουν πράγματι υπάρξει κρούσματα λογοκλοπής ελαφράς και βαριάς μορφής. Είναι πάντως ελάχιστα (και όχι περισσότερα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες) και έχουν αντιμετωπιστεί με τη δέουσα αυστηρότητα. Πιο ανησυχητική είναι η διολίσθηση της επιστημονικής έρευνας προς ολοένα και λιγότερο πρωτότυπες προσεγγίσεις, προς την επανάληψη καθιερωμένων γνώσεων. Η πρωτοτυπία του παραγόμενου επιστημονικού έργου, που αποτελούν μαζί με τη διδασκαλία τα θεμέλια της ακαδημαϊκής λειτουργίας, τείνει να αντικαθίσταται από κομφορμιστικές στρατηγικές έρευνας και συγγραφής. Αν επικρατήσει αυτή η «επαναληπτική» λογική, θα εκπέσουμε, στο μέλλον, στην ακύρωση των σκοπών και όρων ύπαρξης του πανεπιστημίου.
Καθηγητής Παν. Αθηνών
Πάνος Τσακλόγλου
Περιφερειακό ΑΕΙ ή κολέγιο στην Αθήνα;
– Γιατί να σπουδάσει ένας Αθηναίος οικονομικά σε περιφερειακό πανεπιστήμιο και όχι σε κολέγιο στην Αθήνα;
– Αν υποθέσουμε ότι τα κίνητρα του 18χρονου είναι να αποκτήσει καλύτερες γνώσεις, να βρει ευκολότερα δουλειά και να έχει σχετικά υψηλότερες αποδοχές, τότε η πλάστιγγα σίγουρα γέρνει υπέρ του περιφερειακού πανεπιστημίου. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο, τα ποσοστά ανεργίας των αποφοίτων αυτών των ΑΕΙ είναι χαμηλότερα από αυτά των αποφοίτων κολεγίων και οι αποδοχές τους υψηλότερες. Ως προς τις γνώσεις, με ενδεχόμενη εξαίρεση πολύ μικρού αριθμού κολεγίων, η διαφορά είναι συντριπτική υπέρ των ΑΕΙ. Βεβαίως, από την άλλη υπάρχει το πρόβλημα του υψηλότερου κόστους διαβίωσης στην επαρχία, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως αντισταθμιστικός παράγοντας.
Καθηγητής Οικονομικού Παν. Αθηνών
Δημήτρης Τσαμάκης
Το πρόβλημα απορρόφησης των κονδυλίων
– Τα ΑΕΙ αξιοποιούν επαρκώς τα κονδύλια που παίρνουν;
– Η απορροφητικότητα των κρατικών κονδυλίων για εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο των ΑΕΙ κυμαίνεται ετησίως σε χαμηλά επίπεδα για τους εξής λόγους:
α) Τη μη έγκαιρη έγκριση των προϋπολογισμών από το υπουργείο Παιδείας και το Ελεγκτικό Συνέδριο.
β) Την ισχύουσα νομοθεσία για την προμήθεια εξοπλισμού, αναλωσίμων και υπηρεσιών, η οποία βασίζεται σε μειοδοτικούς διαγωνισμούς με χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες και απώλειες ανθρωποωρών. Συχνά προκύπτουν υπερτιμολογημένα προϊόντα χαμηλής ποιότητας.
γ) Τον προκαταρκτικό σχολαστικό έλεγχο, με τυπικά νομικά κριτήρια, από τον πάρεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Συνήθως τα ΑΕΙ αντιμετωπίζονται με πνεύμα καχυποψίας.
Καθηγητής ΕΜΠ
